Ισπανία – Καταλονία: 3 συν 1 σενάρια για την επόμενη μέρα

Του Γιώργου Σκαφιδά

Εγκλωβισμένοι σε ένα σπιράλ κλιμακούμενης έντασης, αυτονομιστές και ενωτικοί τραβούν το σκοινί, οδηγώντας τη μετα-φρανκική Ισπανία σε μια αχαρτογράφητη γκρίζα ζώνη από την οποία μένει να φανεί πότε και πως θα μπορέσει η χώρα (και τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης) να βγει.

Οι αποσχιστικές δυνάμεις της Καταλονίας αποφάσισαν στο τοπικό κοινοβούλιο (με 70 ψήφους υπέρ, σε σύνολο 135) να προχωρήσουν σε μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους από την υπόλοιπη Ισπανία.

Λίγες ώρες αργότερα, η κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη θα ενεργοποιούσε το Άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος, καταργώντας έτσι το καθεστώς αυτονομίας της καταλανικής περιφέρειας. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι ανακοίνωσε ότι διαλύει το καταλανικό κοινοβούλιο και απέπεμψε την τοπική κυβέρνηση όπως και την ηγεσία των σωμάτων της περιφερειακής αστυνομίας (των Mossos d’Esquadra που αριθμούν συνολικά περίπου 17.000 άνδρες), προκηρύσσοντας παράλληλα πρόωρες εκλογές στην περιφέρεια για τις 21 Δεκεμβρίου (κανονικά, θα γίνονταν το 2019). Έως τότε, η διοίκηση της Καταλονίας περνάει στα χέρια της σημερινής αντιπροέδρου της ισπανικής Κυβέρνησης Σοράγια ντε Σανταμαρία.

Είναι η πρώτη φορά στα ισπανικά χρονικά που η κεντρική κυβέρνηση ενεργοποιεί το Άρθρο 155, αλλά και η πρώτη φορά που το κοινοβούλιο της Καταλονίας προχωράει σε μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας. Αυτό που μένει πια να φανεί είναι εάν και πως θα γίνουν πράξη όσα αποφάσισαν Μαδρίτη και Βαρκελώνη. Μπροστά μας ανοίγονται 3 συν 1 σενάρια: δύο σενάρια ρήξης (αλληλένδετα μεταξύ τους), ένα σενάριο σταδιακής εκτόνωσης της έντασης, συν ένα τελευταίο σενάριο… απρόβλεπτου ατυχήματος.

1. ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΔΥΝΑΜΗΣ

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι θα μπορούσε να σκληρύνει τη στάση του απέναντι στην Καταλονία, όπως άλλωστε του ζητάει μερίδα στελεχών του κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος (PP). Θα μπορούσε να στείλει στην φυλακή τον αποπεμφθέντα Καταλανό πρόεδρο Κάρλες Πουτζδεμόν και άλλα κορυφαία στελέχη των αποσχιστικών κομμάτων, με ποινές που φτάνουν μέχρι και τα 30 χρόνια κάθειρξης. Η γενική εισαγγελία της Ισπανίας ανακοίνωσε ότι πρόκειται να κινηθεί κατά του Πουτζδεμόν με την κατηγορία της «εξέγερσης», ενώ ήδη δύο ηγετικά στελέχη εξοκοινοβουλευτικών αποσχιστικών οργανώσεων βρίσκονται ήδη στη φυλακή. Ο Ραχόι θα μπορούσε επίσης να πάρει τον έλεγχο των δημόσιων ΜΜΕ της περιφέρειας, να «στραγγαλίσει» οικονομικά τα κόμματα που τάσσονται υπέρ της απόσχισης κ.α. Οι θιασώτες μιας τέτοιας σκληρής γραμμής, επικαλούνται ως «επιτυχημένο» το προηγούμενο της «πολεμικής» στάσης που είχε τηρήσει η Μαδρίτη κατά των Βάσκων την περίοδο 2007-2010 αλλά και στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Εάν κινηθεί, ωστόσο, προς μια τέτοια κατεύθυνση, ο Ραχόι κινδυνεύει να χάσει τη στήριξη του διεθνούς παράγοντα που τώρα απολαμβάνει, και της ισπανικής αντιπολίτευσης. Κινδυνεύει, επίσης, να προκαλέσει την εντονότερη αντίδραση των Καταλανών.

2. ΣΚΛΗΡΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι Καταλανοί θα μπορούσαν να από την πλευρά τους, να τραβήξουν κι αυτοί το σκοινί μέσα από σειρά ακτιβιστικών δράσεων. Ήδη ακούγονται φωνές που καλούν τους περίπου 200.000 δημοσίους υπαλλήλους της καταλανικής περιφέρειας (μεταξύ αυτών, δασκάλους, πυροσβέστες κ.α.) να μην υπακούν στις εντολές της Μαδρίτης. Υπάρχουν, επίσης, φωνές που καλούν τους πολίτες να αποσύρουν τις καταθέσεις τους από τις ισπανικές τράπεζες κ.α. Κινηματικές οργανώσεις όπως είναι η ANC και το Omnium Cultural, αλλά και παρατάξεις όπως το ακροαριστερό CUP (το οποίο ωστόσο κατέχει μόλις 10 έδρες στον τοπικό κοινοβούλιο, σε σύνολο 135) πιέζουν τους αυτονομιστές και τον ίδιο τον Πουτζδεμόν (που ανήκει στην παράταξη PDeCAT) προς την κατεύθυνση μιας ριζικής ρήξης με την κυβέρνηση Ραχόι, με τον κίνδυνο ωστόσο, μια τέτοια στάση να ωθήσει τη Μαδρίτη σε ακόμη πιο αυταρχικές (αντι)δράσεις.

3. ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ ΕΚΤΟΝΩΣΗ

Το σενάριο της επιστροφής στην ομαλότητα προϋποθέτει τρία βήματα: την εκτόνωση της έντασης μέσω μιας νέας προσφυγής στις κάλπες. Την πιθανή αποδυνάμωση των αυτονομιστών στις νέες εκλογές που θα γίνουν το Δεκέμβριο. Και εν συνεχεία, τη διεξαγωγή ενός νέου γύρου διαλόγου με στόχο να αποκατασταθεί η εθνική ενότητα. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι προκήρυξε εκλογές για τις 21 Δεκεμβρίου (ημέρα κλήρωσης του χριστουγεννιάτικου λαχείου στην Ισπανία), κοινώς όσο πιο γρήγορα μπορούσε, κι όχι για το 2018 όπως ήταν το πιθανότερο σενάριο. Κορυφαία κυβερνητική στελέχη δήλωναν μάλιστα το Σαββατοκύριακο από τη Μαδρίτη ότι θα χαιρέτιζαν τη συμμετοχή του αποπεμφθέντος προέδρου της Καταλονίας Πουτζδεμόν στις εκλογές του Δεκεμβρίου. Δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στη συντηρητική ισπανική εφημερίδα «El Mundo» προβλέπει, ωστόσο, ότι εάν φτάσουμε ομαλά σε εκλογές, οι αυτονομιστικές δυνάμεις πρόκειται να χάσουν την πλειοψηφία που διατηρούν σήμερα στην τοπική βουλή, συγκεντρώνοντας από 61 έως 65 έδρες, αντί για τις 68 που απαιτούνται. Από τις αυτονομιστικές παρατάξεις (ERC, PdeCAT, CUP), η μία (CUP) έχει ανακοινώσει ότι θα μποϊκοτάρει τις εκλογές του Δεκεμβρίου, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό για τα συνολικά ποσοστά των αυτονομιστών. Όλα αυτά βέβαια, εάν γίνουν οι εκλογές, χωρίς μέχρι τότε να έχει σημειωθεί κάποιο άλλο ατύχημα.

(Φωτογραφία: AP Photo/Gonzalo Arroyo)