Guardian: Αλέξης Τσίπρας όπως Ανδρέας Παπανδρέου;

“Ο Τσίπρας είτε θα εκδιωχθεί, είτε θα βοηθήσει την Ευρώπη να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό της”. Με αυτό τον τίτλο η αρθρογράφος του Guardian Natalie Nougayrède δημοσιεύει άρθρο στη βρετανική εφημερίδα και επιχειρεί να αναλύσει την θέση στην οποία βρίσκεται ο Έλληνας πρωθυπουργός, παραθέτοντας τις ομοιότητες με τον προκάτοχό του Ανδρέα Παπανδρέου.

Ο Αλέξης Τσίπρας λοιπόν, γράφει η Nougayrède, ένας νεοεκλεγείς πρωθυπουργός προερχόμενος από τον χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς τα βάζει με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Θέλει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποί γίνονται τα πράγματα. Έχει απόλυτη επίγνωση της εθνικιστικής περηφάνιας που χαρακτηρίζει την ιστορία του ελληνικού λαού και απευθύνεται σε εκείνους που νιώθουν καταπιεσμένοι. Είναι επιφυλακτικός με τη Δύση γενικά και ειδικά με την φιλελεύθερη οικονομία γι αυτό και θέλει ο κόσμος να πιστέψει ότι μπορεί αν χρειαστεί μπορεί να στραφεί στη Μόσχα. Έχει διαβάσει Τρότσκι και Γκράμσι και του αρέσει να αποτυπώνει τον άντι κομφορμισμ του στη εξωτερική του εμφάνισή και τον τρόπο που ντύνεται.

Η αρθρογράφος επισημαίνει ότι το προφίλ του Αλέξη Τσίπρα ταιριάζει σε αυτό του πρώην πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Το 1981, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Ελλάδας, ανοίγοντας ένα απρόσμενο κεφάλαιο στην πολιτική ζωή της χώρας και δρομολογώντας εξελίξεις στην Ευρώπη. περιέγραφε την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) ως μια απειλή για την ελληνική κυριαρχία, μια δύναμη που υπαγορεύει άνισους όρους, μια νεοαποικιακή επιχείρηση που εργαζόταν για την “οικονομική ολιγαρχία”.

Με το πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, όλες αυτές οι ιδέες μπήκαν στην άκρη. Μόλις εξελέγη ο Ανδρέας Παπανδρέου άρχισε να συνειδητοποιεί τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της προσκόλλησης σε αυτό το ευρωπαϊκό κλαμπ και έγινε ειδικός στην απορρόφηση μεγάλων κονδυλίων από τα ευρωπαϊκά ταμεία.

Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για δρόμους παράλληλους καθώς η Ευρώπη τότε ήταν εντελώς διαφορετική από αυτό που είναι σήμερα. Τις δεκαετίες του 70 και του 80 οι κυρίαρχες τάσεις στους κόλπους της ευρωπαϊκής οικογένειας ήταν η αισιοδοξία και η επέκταση. Τα φτωχά της μέλη επωφελούνταν σημαντικά από τα αναπτυξιακά κονδύλια των Βρυξελλών. Στον αντίποδα με την αυστηρή πολιτική λιτότητας και το ευρώσκεπτικισμό που επικρατεί σήμερα.

Υπάρχουν όμως και σημαντικές ομοιότητες μεταξύ των δύο ιστορικών περιόδων, από τις οποίες μπορεί να διδαχθεί κανείς χρήσιμα μαθήματα. Το 1981, όπως και σήμερα, η Ευρώπη ήταν αντιμέτωπη με δύο προκλήσεις σχετικά με την Ελλάδα: τη δημοκρατία και τη γεωπολιτική σταθερότητα. Ο Παπανδρέου το αντιλήφθηκε αυτό και έδρασε άμεσα.

Η Ελλάδα έκανε επισήμως αίτηση για να ενταχθεί στην ΕΟΚ το 1975, πριν περάσει χρόνος από την πτώση της Χούντας. Ήταν μια χώρα μικρή και φτωχή με αξιοσημείωτο πελατειακό σύστημα γι αυτό και πολλοί δεν επιθυμούσαν την ένταξή της. Αυτό που βοήθησε ήταν το γεγονός ότι ο γεωργικός τομέας της Ελλάδας, σε αντίθεση με την Ισπανία και την Πορτογαλία, δεν απειλούσε τους Γάλλους αγρότες, οπότε ο τότε Γάλλος πρόεδρος Βαλερί Ζασκάρ ντ Εστέν, φρόντισε η Ελλάδα να γίνει μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας πολύ πιο σύντομα απ΄ό,τι η Ισπανία και η Πορτογαλία. 

Βεβαίως τότε η μετάβαση της μεσογειακής Ευρώπης στη δημοκρατία συνέβαινε με εντυπωσιακούς ρυθμούς, καθώς στις χώρες αυτές ανέλαβαν σοσιαλιστικά κεντρώα κόμματα που συνεισέφεραν κατά πολύ σε αυτή τη διαδικασία.

Η Ελλάδα ειδικότερα επωφελήθηκε και οικονομικά αναπτύσσοντας το ΑΕΠ της με τα χρήματα που εισέρρεαν στα κρατικά από τα ευρωπαϊκά ταμεία. Βεβαίως μεγάλα ποσά χάθηκαν στη μαύρη τρύπα της διαφθοράς, ωστόσο τα οφέλη ήταν ορατά σε πολλούς τομείς, όπως στον τομέα των υποδομών.

Ήταν λοιπόν μια κίνηση στρατηγικής σημασίας τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Ελλάδα, μια χώρα που βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολλών διαφορετικών κόσμων: Βαλκάνια, Σλαβική σφαίρα, Μέση Ανατολή, Μεσόγειος.

Ο Παπανδρέου μπόρεσε να δει τα οφέλη της εξόδου από την απομόνωση. Άλλωστε μια σειρά από ζητήματα ασφάλειας έχουν διαμορφώσει την ελληνικής πολιτική σε σχέση ε τη Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Η ένταση στις σχέσεις με την Τουρκία αναφορικά με την Κύπρο έχει παίξει καθοριστικό ρόλο και μέχρι σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα.

Το μεγάλο διακύβευμα σήμερα είναι αν η Ελλάδα θα συνεχίσει να παίζει ρόλο στον εξευρωπαϊσμό των Βαλκανίων συνολικά ή αν θα μετατραπεί σε προπύργιο της Ρωσίας στην Ευρώπη. Αυτό έχει μεγάλη σημασία καθώς η περιοχή των Βαλκανίων παραμένει ένα άλυτο παζλ για την ΕΕ και ένα πεδίο πιθανών μελλοντικών συγκρούσεων.

Ο Τσίπρας φλερτάρει περιστασιακά με τον Βλάντιμιρ Πούτιν ακριβώς όπως έκανε ο Παπανδρέου με τον Καντάφι, την εποχή που ήταν στο στόχαστρο της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Τη δεκαετία του ’90, η Ελλάδα εξέφρασε ένα βαθμό ‘συμπάθειας’ στη Σερβία του Μιλόσεβιτς, αντιτάχθηκε στην ανεξαρτησία του Κοσόβου, ενώ έως τις μέρες μας το όνομα Μακεδονία αποτελεί πεδίο σύγκρουσης με τη γειτονική ΠΓΔΜ. Συνεπώς, για πάρα πολλούς λόγους η κατάσταση στα Βαλκάνια είναι απρόβλεπτη και η εκάστοτε θέση της Ελλάδας στα ζητήματα που προκύπτουν στην περιοχή θα παίζει πάντα σημαντικό ρόλο στη γεωπολιτική σκακιέρα.

Συμπερασματικά, καταλήγει η Natalie Nougayrède, η ελληνική κρίση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται υπό ένα στενό οικονομικό πρίσμα στατιστικών που αφορούν είτε το χρέος, είτε την ύφεση, είτε το ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό.

Υπάρχουν μια σειρά από εξίσου κρίσιμα ζητήματα όπως:

– Μπορεί η Ελλάδα να εξακολουθεί να βλέπει την Ευρώπη σαν μια άγκυρα για μια σχετικά ‘νεαρή’ δημοκρατία;

– Μπορεί η Ελλάδα, ευρισκόμενη σε μια ασταθή γειτονιά, εκτεθειμένη στην νοτιοανατολική άκρη της Ευρώπης να αποτελεί μέρος ενός ευρωπαϊκού πρότζεκτ με όρους ευνοϊκούς για όλους τους εμπλεκόμενους ή τελικά θα αποδυναμωθούν όλοι μαζί;

Τη δεκαετία του 80 ο Ανδρέας Παπανδρέου, ένας χαρισματικός οραματιστής ηγέτης, επέλεξε να βάλει στην άκρη τη ριζοσπαστική ιδεολογία και την τακτική της σύγκρουσης. Με εποικοδομητικές πολιτικές, προσπάθησε να αντιμετωπίσει την ψυχολογία του ‘θύματος’ που χαρακτήριζε τη συλλογική συνείδηση του Έλληνα, η οποία όσο δικαιολογημένη και να ήταν δεν βοηθούσε τη χώρα να πάει μπροστά. Κατ’ αυτό το τρόπο βοήθησε να αντιμετωπιστούν τα κατάλοιπα του εμφυλίου, ένα τραύμα που ο Τσίπρας έχει εκμεταλλευτεί αρκετές φορές με αναφορές στο Β Παγκόσμιο και τις συνέπειές του.

Ο Παπανδρέου επέλεξε να είναι πραγματιστής και όχι ο εκδικητής της ευρωπαϊκής αριστεράς. Επέλεξε τη σύνεση και όχι την ριζοσπαστική ρητορική, προκειμένου να βοηθήσει το λαό του να ξεπεράσει το επώδυνο παρελθόν.

Μια ξεχασμένη ιστορία από μια ξεχασμένη εποχή, ή μήπως όχι;