Ο Έλληνας επιστήμονας που πήρε 6.000.000$ για να λύσει τα μυστήρια της επιληψίας

Εκείνοι που πάσχουν από επιληψία ή έχουν στο περιβάλλον τους άτομο που υποφέρει από εγκεφαλικές κρίσεις, όσοι βασανίζονται από την αβεβαιότητα και το απρόβλεπτο της επόμενης κρίσης, μπορούν να αντιληφθούν τη σημασία της πρόγνωσης στην εν λόγω ασθένεια που χαρακτηρίζεται ως «παράθυρο στη λειτουργία του εγκεφάλου». Αυτό ακριβώς έκανε τον διακεκριμένο διεθνώς καθηγητή Λεωνίδα Ιασεμίδη να αφοσιωθεί στη μελέτη του επιληπτικού εγκεφάλου από τις αρχές της καριέρας του τη δεκαετία του ’80, όταν -έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο- έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές στην βιοϊατρική μηχανική στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Εκεί, σε συνεργασία με τον Δρ. Τζεϊμς Κρις Σακελλάρης του τμήματος Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του ίδιου πανεπιστημίου, δημιούργησαν την πρώτη ερευνητική ομάδα στον κόσμο που επιδόθηκε στη μαθηματική ανάλυση ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων (EEG) από ασθενείς με επιληψία, συνεχόμενων για ημέρες και επί 24ώρου βάσεως.

«Το συναρπαστικό για μένα ήταν η δυναμική, απρόβλεπτη φύση των κρίσεων και η μετέπειτα ανάκαμψη του εγκεφάλου. Η επιληψία ορθώς θεωρείται ως “παράθυρο στη λειτουργία του εγκεφάλου” διότι μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε διαφορετικά σημεία ανάλογα με την επιληπτική εστία και τα νευρωνικά δίκτυα που επηρεάζει» λέει ο ίδιος στο NEWS247.

H λέξη επιληψία είναι ελληνική. Ο πρώτος που τη διέγνωσε σωστά ως ασθένεια του εγκεφάλου, σε αντίθεση με τις εικασίες της εποχής του ότι είναι θεόσταλτη και έχει να κάνει με την καρδιά, θεωρείται ο πατέρας της Ιατρικής επιστήμης, Ιπποκράτης. Η επιληψία χαρακτηρίζεται από ηλεκτρικές διαταράξεις που ξεκινούν από μια περιοχή του εγκεφάλου, την επιληπτική εστία, και εξαπλώνονται σε λειτουργικά κέντρα του εγκεφάλου, διακόπτοντας την ομαλή λειτουργία τους και προκαλώντας κρίσεις. Η αβεβαιότητα του πότε θα συμβούν οι κρίσεις έχει ψυχολογικές συνέπειες, καθώς και συνέπειες στη θεραπευτική αγωγή.

Να ανακουφίσουμε τους ασθενείς από το φόβο των κρίσεων που συμβαίνουν ξαφνικά με συνέπεια τραυματισμούς ή και αίσθημα ντροπής

Με την πάροδο των χρόνων, ο καθηγητής Ιασεμίδης και η ομάδα του οδηγήθηκαν σε σημαντικά ευρήματα για τη δυναμική του εγκεφάλου πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις επιληπτικές κρίσεις και ήταν οι πρώτοι που επεσήμαναν ότι οι κρίσεις αυτές είναι προβλέψιμες, δεν συμβαίνουν τυχαία αλλά είναι αποτέλεσμα παρατεταμένου συγχρονισμού μέρους του εγκεφάλου με την επιληπτική εστία πολύ πριν εκδηλωθεί μια κρίση. «Βοηθήσαμε στην καθιέρωση του πεδίου της πρόγνωση των εγκεφαλικών κρίσεων πάνω στο οποίο εργάζονται σήμερα εκατοντάδες ομάδες ανά τον κόσμο και το οποίο οδήγησε στην έρευνα για τη δημιουργία έξυπνων εμφυτευμένων ηλεκτρικών ερεθιστών του εγκεφάλου που θα μπορούν να παρεμβαίνουν εγκαίρως για την αποφυγή επικείμενων κρίσεων.

Τα παραπάνω τα κατάφεραν χάρη στην οικονομική υποστήριξη τόσο κρατικών όσο και ιδιωτικών φορέων στις ΗΠΑ, στην οποία έρχεται να προστεθεί μια γενναία χρηματοδότηση ύψους έξι εκατομμυρίων δολαρίων από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ (NSF), για το τετραετές πρόγραμμα «Ερευνώντας και Κατανοώντας τον Εγκέφαλο: Μικρο & Μακρο Δυναμική των Δικτύων της Επιληψίας και της Μνήμης» (Probing and Understanding the Brain: Micro and Macro Dynamics of Seizure and Memory Networks).

«Μας τιμά η εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας να παράγουμε καινοτόμα, θεμελιώδη ευρήματα με πρακτική εφαρμογή στη διάγνωση και τη θεραπεία μιας τόσο διαδεδομένης ασθένειας όπως η επιληψία» σημειώνει ο Λεωνίδας Ιασεμίδης και τονίζει την προστιθέμενη αξία της χρηματοδότησης ενός προγράμματος διεπιστημονικού, που συνδυάζει τις αρχές της βιοϊατρικής μηχανικής, των μαθηματικών, της στατιστικής, της νευρολογίας, της νευροχειρουργικής, της κλινικής ψυχολογίας και της ραδιολογίας, ενώ διεξάγεται με τη συνεργασία διαφορετικών πανεπιστημιακών φορέων, του Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα και των ιατρικών σχολών των πανεπιστημίων του Αρκάνσας και της Αλαμπάμα.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, οι επιστήμονες θα επιχειρήσουν τη μακροχρόνια και σε βάθος καταγραφή και μαθηματική ανάλυση της νευρολογικής δραστηριότητας ανθρώπων και ζώων, προκειμένου να αποκαλύψουν τα αίτια της επιληψίας, καθώς και τις επιπτώσεις της σε άλλες εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως τη μνήμη. Παράλληλα, θα αναπτυχθούν ελάχιστα επεμβατικοί εμφυτεύσιμοι αισθητήρες για την παρακολούθηση του εγκεφάλου πριν, κατά την διάρκεια και αρκετούς μήνες μετά από τα περιστατικά της επιληψίας. Οι ερευνητές θα συσχετίσουν τις αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των επιληπτικών κρίσεων, με αυτές που παρατηρούνται στα μεσοδιαστήματα μεταξύ των κρίσεων. Θα χρησιμοποιηθεί μια ποικιλία τεχνικών, όπως η ηλεκτροεγκεφαλογραφική και ηλεκτροχημική καταγραφή, η οπτική απεικόνιση και η μη επεμβατική μαγνητοεγκεφαλογραφική απεικόνιση, η οποία θα παράσχει συμπληρωματικές πληροφορίες, σχετικά με την ηλεκτρομαγνητική δραστηριότητα του εγκεφάλου.

«Ελπίζουμε να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε αξιόπιστες προειδοποιήσεις επικείμενων κρίσεων και να ανιχνεύσουμε τις ευαίσθητες περιόδους προκειμένου να ανακουφίσουμε τους ασθενείς από το φόβο των κρίσεων που συμβαίνουν ξαφνικά με συνέπεια τραυματισμούς ή και αίσθημα ντροπής, αν η κρίση συμβεί σε δημόσιο χώρο ή κατά τη διάρκεια κοινωνικής συναναστροφής» εξηγεί ο επικεφαλής του προγράμματος Λεωνίδας Ιασεμίδης. «Προσδοκούμε να παράσχουμε στους γιατρούς ένα εργαλείο για να μπορούν να αλλάζουν την αγωγή εγκαίρως προκειμένου να προληφθεί η κρίση. Επιπλέον, αναμένουμε τα ευρήματά μας να οδηγήσουν σε πιο έξυπνους χειρουργικά εμφυτευμένους στον εγκέφαλο ερεθιστές που θα διεγείρουν το κατάλληλο σημείο του εγκεφάλου τη σωστή στιγμή και με τη σωστή ένταση, μόνο όταν είναι απαραίτητο για την αποτροπή επικείμενης κρίσης. Επίσης, σημαντικός είναι ο εντοπισμός της επιληπτικής εστίας και του δικτύου της σε σχέση με τα δίκτυα που αφορούν στη μνήμη, διότι θα συνεισφέρει στην καλύτερη ενημέρωση ασθενώ που είναι υποψήφιοι για να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση».

Ο κύριος Ιασεμίδης θεωρεί ότι σε έναν χρόνο περίπου η ερευνητική ομάδα θα έχει στα χέρια της τα πρώτα αποτελέσματα, ενώ αναμένει τα πιο σημαντικά ευρήματα σε βάθος τετραετίας, καθώς στατιστικά αυτά έρχονται πάντα προς το τέλος της περιόδου χρηματοδότησης, ενώ δεν παραλείπει να σημειώσει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου το πρόγραμμα θα απασχολήσει έναν αριθμό φοιτητών και μεταδιδακτορικών ερευνητών. Τονίζει ωστόσο ότι σπουδαίο ρόλο στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων παίζει η διασφάλιση σταθερών πόρων και μόνιμου προσωπικού.

«Επιπρόσθετη χρηματοδότηση προς αυτή την κατεύθυνση από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων φιλάνθρωπων δωρητών και ιδιωτικών ιδρυμάτων θα βοηθούσε και πιθανώς να κατέληγε στη δημιουργία ενός παγκοσμίου φήμης Κέντρου για τη Δυναμική του Εγκεφάλου που θα είναι αυτόνομο, θα διεξάγει έρευνα αιχμής και θα εκπαιδεύει νευροεπιστήμονες, νευρομηχανικούς και γιατρούς που ειδικεύονται στη επιληψία και άλλες νευρολογικές, ψυχολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές που χαρακτηρίζονται από διαλείπουσες κρίσεις. Οραματίζομαι, βεβαίως, Έλληνες επιστήμονες και γιατρούς να εκπαιδεύονται και να αριστεύουν σε αυτό το κέντρο», καταλήγει.

Οραματίζομαι, βεβαίως, Έλληνες επιστήμονες και γιατρούς να εκπαιδεύονται και να αριστεύουν σε αυτό το κέντρο

Ο Λεωνίδας Ιασεμίδης αποφοίτησε από τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ το 1982 και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, από όπου πήρε και το διδακτορικό του στη βιοϊατρική μηχανική το 1991. Σήμερα, εκτός από καθηγητής στο Πολυτεχνείο της Λουιζιάνα, καθώς επίσης διευθυντής του Κέντρου Βιοϊατρικής Μηχανικής & Επιστήμης της Αποκατάστασης (CBERS) και του Εργαστηρίου Δυναμικής Εγκεφάλου του ίδιου πανεπιστημίου, διδάσκει επίσης στα Τμήματα Νευρολογίας των Ιατρικών Σχολών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα και του Πανεπιστημίου του Αρκάνσας. Θεωρείται αναγνωρισμένος διεθνώς ειδικός στην μελέτη του επιληπτικού εγκεφάλου, ιδίως όσον αφορά την πρόβλεψη των μελλοντικών κρίσεων, ένα πεδίο στο οποίο έχει συνεργαστεί με γνωστές αμερικανικές κλινικές και με νευρολογικά ινστιτούτα. Μεταξύ άλλων, έχει υπάρξει συνιδρυτής δύο εταιρειών πάνω στον έλεγχο της επιληψίας, ενώ κατέχει και αρκετές σχετικές τεχνολογικές πατέντες. Κατακτά σημαντικές διακρίσεις για το έργο του, όπως η εκλογή του στην Εθνική Ακαδημία Εφευρετών των ΗΠΑ (National Academy of Inventors) τον Δεκέμβριο του 2015.