Capital controls: Οι μνήμες της Κύπρου που ξύπνησαν και η σκληρή πραγματικότητα της Ελλάδας. Ομοιότητες και διαφορές

Η επιβολή capital controls στην Κύπρο μπορεί να είναι το πιο κοντινό παράδειγμα για να αντλήσει η Ελλάδα διδάγματα για τη νέα πραγματικότητα που βιώνει – και η μοναδική περίπτωση εντός Ευρωζώνης μέχρι πριν.. από δύο 24ωρα – σίγουρα όμως δεν πρέπει να θεωρήσει κανείς πως τα όσα διαδραματίστηκαν στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα δύνανται να επαναληφθούν και στις ελληνικές τράπεζες.

Ελλάδα και Κύπρος μπορεί να είναι επισήμως οι δύο χώρες της Ευρωζώνης που αποφάσισαν να επιβάλλουν περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως τώρα ήρθε η ώρα το κυπριακό δράμα να επαναληφθεί και στην Ελλάδα.

Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο χωρών είναι μία και δεν θα πρέπει να αγνοείται: Η Κύπρος βίωσε τραπεζική κρίση που εξελίχθηκε σε δημοσιονομική, ενώ στην Ελλάδα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: Η δημοσιονομική κρίση παρέσυρε στη δίνη της και το τραπεζικό σύστημα.

Στην Ελλάδα η απόφαση για επιβολή capital controls στη ροή των κεφαλαίων δεν συνδέεται με κανέναν άμεσο κίνδυνο για τις καταθέσεις.

Στην Κύπρο, αντίθετα, οι αποφάσεις που ελήφθησαν στο μοιραίο Eurogroup τον Μάρτιο του 2013 ήταν πιο περίπλοκες, καθώς για τη διάσωση των τραπεζών απαιτήθηκε η εμπλοκή καταθετών και ομολογιούχων και η απόφαση για επιβολή κουρέματος των καταθέσεων.

Στην Ελλάδα κυβέρνηση και τραπεζίτες διαμηνύουν σε όλους τους τόνους πως οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες είναι πλήρως διασφαλισμένες.

Τα capital controls στην Κύπρο

Στην Κύπρο η τραπεζική κρίση ξεκίνησε με το κλείσιμο των τραπεζών, μεταξύ της 16ης και 28ης Μαρτίου 2013.

Μέχρι τις 22 Μαρτίου το ημερήσιο όριο αναλήψεων μετρητών από τις κυπριακές τράπεζες είχε τεθεί στα 500 ευρώ.

Από εκείνη την ημέρα, λόγω έλλειψης ρευστότητας, το ημερήσιο όριο αναλήψεων μειώθηκε στα 300 ευρώ, για να περιοριστεί ακόμη περισσότερο και συγκεκριμένα στα 100 ευρώ ημερησίως από τις 24 Μαρτίου.

Οι ταξιδιώτες στο εξωτερικό μπορούσαν να εξάγουν έως 2.000 ευρώ σε μετρητά, ενώ όσοι βρίσκονταν στο εξωτερικό μπορούσαν να κάνουν αναλήψεις από τα συνεργαζόμενα ATM έως 300 ευρώ ημερησίως.

Στους φοιτητές του εξωτερικού επιτρεπόταν ως 5.000 ευρώ το τρίμηνο.

Οι μεταβιβάσεις πάνω 5.000 ευρώ στο εξωτερικό απαιτούσαν έγκριση από ειδική επιτροπή, ενώ οι εταιρείες χρειάζονταν έγγραφα για κάθε εντολή πληρωμής, με εγκρίσεις για πάνω από 200.000 ευρώ που καθορίζονται από τη διαθέσιμη ρευστότητα.

Δικαιολογητικά απαιτούνταν στην Κύπρο και για συναλλαγές εσωτερικού, αν αυτές γίνονταν μέσω της μεταφοράς ποσών από τραπεζικό λογαριασμό σε τραπεζικό λογαριασμό εντός Κύπρου.

Απαγορεύτηκε η εξαγωγή συναλλάγματος για επενδύσεις στο εξωτερικό.

Οι επιταγές χρησιμοποιούνταν μόνο για καταθέσεις στο όνομα του δικαιούχου, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέσο χρηματοδότησης στο εμπόριο και στις συναλλαγές γενικότερα.

Οι προθεσμιακές καταθέσεις που έληγαν τον επόμενο μήνα της επιβολής των capital controls παρατάθηκαν τουλάχιστον ένα μήνα και στη συνέχεια μόνο ένα μέρος αυτών μπορούσε να μεταφερθεί σε λογαριασμό όψεως.

Σταδιακά η κατάσταση ομαλοποιήθηκε και οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων χαλάρωναν.

Δύο χρόνια μετά, στις 6 Απριλίου 2015, η κυπριακή κυβέρνηση προχώρησε στην άρση και των τελευταίων περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, επιστρέφοντας στην ομαλότητα.

Τα capital controls στην Ελλάδα

Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου κηρύχθηκε στην Ελλάδα τραπεζική αργία για έξι εργάσιμες ημέρες και συγκεκριμένα από τις 28 Ιουνίου έως και την 6η Ιουλίου.

Το ημερήσιο όριο ανάληψης μετρητών από τα ΑΤΜ ορίστηκε στα 60 ευρώ.

Η καταβολή των συντάξεων εξαιρέθηκε από τους περιορισμούς τραπεζικών συναλλαγών, ενώ περί τα 800 υποκαταστήματα θα ανοίξουν την Τετάρτη για την εξυπηρέτηση των συνταξιούχων.

Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές εντός της χώρας δεν επηρεάζονται, καθώς διεξάγονται κανονικά όλες οι συναλλαγές με τη χρήση πιστωτικής ή χρεωστικής κάρτας και με άλλους ηλεκτρονικούς τρόπους πληρωμών (web banking, phone banking).

Η κυβέρνηση προχώρησε στη σύσταση ειδικής Επιτροπής Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών, του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους σε συνεργασία του Υπουργείου Οικονομικών, της Τράπεζας της Ελλάδος, της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Αποστολή της Επιτροπής αυτή είναιι να αντιμετωπίζει αιτήματα για επείγουσες και αναγκαίες πληρωμές, που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν με το όριο ανάληψης μετρητών ή μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών (π.χ. πληρωμές προς το εξωτερικό για λόγους υγείας).

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, κατά την τραπεζική αργία πραγματοποιούνται:

α) αναλήψεις μετρητών από τα ΑΤΜs, υποκείμενες σε ημερήσιο όριο ανά κάρτα το οποίο ορίζεται σε 60 ευρώ, δυνάμενο να τροποποιείται με απόφαση του υπουργού Οικονομικών.

β) συναλλαγές άνευ περιορισμών, πέραν αυτών που ίσχυαν πριν την έκδοση της παρούσας με πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες για πληρωμές στο εσωτερικό της χώρας, δηλαδή για πληρωμές σε πίστωση λογαριασμού που τηρείται στην Ελλάδα.

γ) πληρωμές με τη χρήση προπληρωμένων καρτών αποκλειστικά έως του ποσού που εμφανιζόταν ως υπόλοιπο πριν από την έναρξη της τραπεζικής αργίας.

Νέες προπληρωμένες κάρτες δεν μπορούν να εκδοθούν.

δ) συναλλαγές από απόσταση (ηλεκτρονικής τραπεζικής – web banking – ή συναλλαγές δια της τηλεφωνίας) για πληρωμές στο εσωτερικό της χώρας, δηλαδή για πληρωμές σε πίστωση λογαριασμού που τηρείται στην Ελλάδα.

ε) αναλήψεις μετρητών μέσω καρτών που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό από τα ΑΤΜs.