Κουμουτσάκος στο NEWS 247: ‘Κινδυνεύουμε με αποκλεισμό από συνθήκη Σένγκεν και εγκλωβισμό χιλιάδων προσφύγων’

Λάδι στη φωτιά της προσφυγικής κρίσης φαίνεται πως έβαλε η επιστολή του Λιθουανού Επιτρόπου Βιτένις Αντριουκάιτις στο πρόσφατο Κολέγιο Επιτρόπων. Ο ίδιος περιέγραψε όσα είδε κατά την επίσκεψή του στη Λέσβο τον περασμένο Νοέμβριο, σε μία προσπάθεια να ευαισθητοποιήσει την Κομισιόν, σχετικά με την βοήθεια που χρειάζεται η Ελλάδα για την αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών. Ωστόσο, η επιστολή είχε μάλλον αντίθετα αποτελέσματα. Λίγες ημέρες μετά, το ζήτημα της “μικρής Σέγνκεν” ή της αναστολής της εφαρμογής της συνθήκης για ελεύθερα  ευρωπαϊκά σύνορα από έξι μήνες έως και δύο χρόνια ή ακόμη χειρότερα, του ενός ή δύο ευρωπαϊκών συνόρων, μπαίνει πλέον σοβαρά στο τραπέζι και η Ελλάδα αποτελεί για μια ακόμη φορά “το κακό παιδί” της ευρωπαϊκής οικογένειας που πρέπει να αποβληθεί.

Ο Λιθουανός Επίτροπος ανέφερε στην περιβόητη επιστολή : “Ήμουν σε μια ακτή, όταν έφθασε μια μικρή βάρκα, όπου βρίσκονταν γυναίκες και παιδιά, κάποια άρρωστα, κάποια απλώς εξαντλημένα, παγωμένα και αφυδατωμένα. Δεν υπήρχε μέρος για την εξέταση ή την περίθαλψή τους, δεν υπήρχε εξοπλισμός, ούτε προσωπικό υγείας, εκτός από έναν γιατρό μιας ΜΚΟ. Κανένα ασθενοφόρο, καμιά κουβέρτα. Μου είπαν ότι τρία μικρά παιδιά που είχαν φθάσει στην ίδια παραλία, πέθαναν από υποθερμία μερικές μέρες πριν. Κύριε Πρόεδρε, δεν ήμουν στην Αφρική, ούτε σε κάποια απομακρυσμένη αναπτυσσόμενη χώρα. Τα είδα όλα αυτά εδώ, στην Ε.Ε., στο νησί της Λέσβου, στην Ελλάδα. Σοκαρίστηκα, έφριξα”.

Η συνεδρίαση του Κολεγίου την Τετάρτη ήταν δραματική και το κλίμα για την Ελλάδα ιδιαίτερα βαρύ. Ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιούνκερ χρησιμοποίησε ιδιαίτερα σκληρή γλώσσα για τη χώρα μας, υποστηρίζοντας ότι “είναι ανίκανη να προστατεύσει τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και αν δεν υπάρξει πρόοδος μέχρι τις 17 Δεκεμβρίου, θα πρέπει να αποβληθεί προσωρινά από τη Σένγκεν”.

Διόλου τυχαία δεν πρέπει να είναι και η προ ημερών παρέμβαση του Γερούν Ντεϊσελμπλούμ. Ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών αναφέρθηκε στη “μικρή ζώνη Σένγκεν”, κάτι που, όπως υποστήριξε, “δεν το θέλουμε, αλλά μπορεί να αναγκαστούμε να το κάνουμε”.

“Το σίγουρο είναι ότι οι δύο θεμελιώδεις αξίες που κατακτήθηκαν με κόπο στην Ε.Ε.: νόμισμα και ελεύθερα σύνορα, πλέον διακυβεύονται”, εξηγεί στο NEWS 247 ο τομεάρχης Εξωτερικών της ΝΔ, Γιώργος Κουμουτσάκος.

Πόσο εύκολο όμως τελικά να αρθεί η συνθήκη Σένγκεν και να βρεθεί η Ελλάδα εγκλωβισμένη σε προσφυγικές ροές που δεν μπορεί να διαχειριστεί;

Ο κ. Κουμουτσάκος εξηγεί: “Η Ελλάδα διαθέτει μία δύσκολη γεωγραφική θέση, ως προς το προσφυγικό. Στο κομμάτι των εισροών, συνορεύει με χώρα – μη μέλος της Ε.Ε. (Τουρκία). Αλλά και στις εκροές, η Ελλάδα πάλι συνορεύει με χώρα – μη μέλος της Ε.Ε. (ΠΓΔΜ). Εκτός του ότι με αυτές τις χώρες έχουμε διαχρονικά προβληματικές σχέσεις, η Ελλάδα κινδυνεύει αυτή την περίοδο να έχει συνεχείς εισροές (από τη θάλασσα που δεν ελέγχεται εύκολα), με ταυτόχρονο περιορισμό των εκροών της. Δηλαδή δεν έχουμε ακόμη επιτύχει αναλογία στη διαχείριση μεταναστευτικών / προσφυγικών εισροών/ εκροών και αυτό παραμένει και το ζητούμενο ή αλλιώς, η πρόκληση της σημερινής κυβέρνησης”.

Ο ίδιος, μιλώντας στο NEWS 247, δεν αποκλείει το γεγονός ότι η Ελλάδα μπορεί σύντομα να βρεθεί προ των ευθυνών της, λόγω της μη τήρησης των ευρωπαϊκών δεσμεύσεών της (400 άτομα της FROXTEX, σημεία υποδοχής/καταγραφής προσφύγων). “Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη μάς κουνάει το δάχτυλο ότι δεν μπορεί να ελέγξει επαρκώς τις προσφυγικές ροές. Οπότε και αποφασίζει την αναστολή εφαρμογής της συνθήκης Σένγκεν που επέτρεπε ανοιχτά ευρωπαϊκά σύνορα και επαναφέρει στο τραπέζι το ζήτημα των διασυνοριακών ελέγχων ακόμη και μέσα στην ίδια την Ε.Ε. Αυτό μπορεί να συμβεί σε περιπτώσεις κρίσης ασφάλειας. Αυτή την περίοδο, εκτός από το προσφυγικό, έχουμε και τα ζητήματα τρομοκρατίας έτσι κι αλλιώς να αντιμετωπίσουμε. Η συνθήκη μπορεί να αρθεί για έξι μήνες βάσει ευρωπαϊκού Δικαίου. Ωστόσο, το έγγραφο που έχει διαρρεύσει, κάνει λόγο για αναστολή έως και δύο χρόνια”.

Τι σημαίνει όμως αυτό όμως πρακτικά για την Ελλάδα: “Το μέτρο αυτό θα προστατεύσει χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστρία και άλλες, όμως αφήνει έκθετη την Ελλάδα, καθώς εδώ θα εγκλωβιστούν χιλιάδες πρόσφυγες. Και ναι, αυτό σημαίνει ότι μάς πετάνε εκτός. Είτε για έξι μήνες, είτε για δύο χρόνια. Η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να λάβει σοβαρά υπόψιν το ρόλο του κράτους – συνόρου”.

“Ο κ. Τσίπρας”, συνεχίζει ο ίδιος, “ανέλαβε την υποχρέωση εκτός από τους 400 της FRONTEX και τα πέντε hot spots, να φιλοξενήσει στη χώρα μας 50.000 πρόσφυγες. Οι 30.000 από αυτούς θα φιλοξενούνταν σε υποδομές και 20.000 σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα. Αλλά σε δύο μήνες αυτό δεν μπορεί να υλοποιηθεί εκ των πραγμάτων. Πού θα βρεθούν τα διαμερίσματα, υπό ποιες συνθήκες θα γίνεται η μίσθωση, ποιοι θα πηγαίνουν εκεί και πόσοι θα χωρούν σε ένα διαμέρισμα; Κάναμε μία ολέθρια διαπραγμάτευση και τώρα πατάμε την σκανδάλη μόνοι μας”.

Να σημειωθεί ότι η Κομισιόν συντάσσει Έκθεση Προόδου της Ελλάδας σχετικά με την αντιμετώπιση του προσφυγικού. Όταν ολοκληρωθεί, θα αποσταλεί σε όλους τους αρχηγούς κρατών – μελών. “Με μία κακή Έκθεση που θα γνωστοποιηθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17 Δεκεμβρίου, αντιλαμβάνεστε τι σφαλιάρα θα φάμε”.

“Βιώνουμε μεγάλη πίεση. Δεν αποκλείω τίποτα. Όλα μπορεί να συμβούν. Η Ελλάδα εξελίσσεται σε ιδιόμορφη ευρωπαϊκή χώρα. Δεύτερης ή τρίτης Ερασιτεχνικής. Απομακρυνόμαστε ήδη από τα δύο επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και αυτό είναι θλιβερό”, καταλήγει ο κ. Κουμουτσάκος.

Ποια κράτη – μέλη τάσσονται υπέρ και ποια κατά της άρσης της Σένγκεν;

Στην ομάδα χωρών που θέλουν να δουν την Ελλάδα να τιμωρείται με “αποβολή” από τη Σένγκεν φαίνεται πως ανήκουν κύκλοι της ολλανδικής προεδρίας της Ένωσης (αναλαμβάνει το επόμενο έτος), η Κροατία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία και οι περισσότερες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και η Ιταλία δεν στάθηκε στο πλευρό της Ελλάδας, στο κολέγιο των Επιτρόπων.

Το Βερολίνο δεν βρίσκεται στην ίδια γραμμή. Η Άνγκελα Μέρκελ φέρεται να προβληματίζεται για ενδεχόμενες ανεξέλεγκτες καταστάσεις που μπορεί να ξυπνήσουν τα φοβικά ανακλαστικά και οι φράχτες στα δυτικά Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη.

Σε κάθε περίπτωση, η σκληρή μάχη για την Ελλάδα θα δοθεί σήμερα στο Συμβούλιο των Υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε.

Ποιες οι ευρωπαϊκές δεσμεύσεις που δεν τηρήσαμε;

Πρώτον, το κέντρο υποδοχής (hotspot) στη Λέσβο δεν λειτουργεί.

Δεύτερον, η Αθήνα έχει απορρίψει την αποστολή 400 ανθρώπων του Frontex που θα ενίσχυαν τα σύνορά της με την ΠΓΔΜ, με το αιτιολογικό – όπως καταγράφεται σε επιστολή προς την Κομισιόν – ότι η εξουσιοδότηση του προσωπικού του Frontex ήταν πολύ γενική και δεν θα αφορά μόνο την καταγραφή.

Τρίτον, η Αθήνα επιμένει ότι δεν θα χρησιμοποιήσει τις ομάδες γρήγορης παρέμβασης του Frontex (Rabid).

Τέταρτον, η Ελλάδα δεν φαίνεται να θέλει 300 μηχανήματα που θα βοηθούσαν στην καταγραφή των δακτυλικών αποτυπωμάτων και στην καταγραφή των μεταναστών σε κοινή βάση δεδομένων της Ε.Ε., υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν προβλήματα με τη σύνδεση στο Ιντερνετ και την εκπαίδευση του προσωπικού.

Πέμπτον, Ευρωπαίοι διπλωμάτες εκφράζουν παράπονα ότι η Ελλάδα δεν έχει τηρήσει την υπόσχεσή της να πραγματοποιήσει τις πτήσεις που θα μετέφεραν πρόσφυγες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Παρά το γεγονός ότι η Κομισιόν είναι τελείως αντίθετη με την επιβολή εξόδου από τη Σένγκεν, αν η Ελλάδα δεν κάνει αποφασιστικά βήματα τις επόμενες μέρες, η μόνη πραγματική πίεση που έχουν οι εταίροι αυτήν τη στιγμή είναι η επιβολή του συγκεκριμένου μέτρου.

Ποια είναι όμως και τι προβλέπει μέχρι τώρα η Συνθήκη Σένγκεν;

Η Συνθήκη του Σένγκεν πήρε το όνομά της από την ομώνυμη πόλη του Λουξεμβούργου, όπου υπεγράφη στις 14 Ιουνίου 1985 συμφωνία ανάμεσα σε πέντε κράτη μέλη των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚ) (Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία).

Στόχος αυτής της συμφωνίας ήταν η προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα, η καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλα τα πρόσωπα, υπηκόους των 5 κρατών που την υπέγραψαν, καθώς και η αστυνομική και δικαστική συνεργασία τους.

Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) προβλέφθηκε η ενσωμάτωση της Συμφωνίας Σένγκεν στους θεσμούς της ΕΕ. Από την αρχή έως σήμερα, 26 από τα σημερινά 28 κράτη μέλη της ΕΕ (αυτοεξαιρέθηκαν η Βρετανία και η Ιρλανδία) έχουν υπογράψει πράξεις προσχώρησης στη Συμφωνία. Ωστόσο, για η εφαρμογή της Συμφωνίας, δηλαδή η ένταξη στο Χώρο Σένγκεν, βρίσκεται ακόμη σε αναστολή για την Κύπρο, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Κροατία.

Το λεγόμενο “κεκτημένο του Σένγκεν” περιλαμβάνει μέτρα με τα οποία καταργείται ο έλεγχος στα εσωτερικά σύνορα των χωρών και ενισχύεται η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σημαντικότερο από τα μέτρα αυτά είναι η απαίτηση τα κράτη μέλη που έχουν εξωτερικά σύνορα της ΕΕ να είναι υπεύθυνα για να εξασφαλίζουν την πραγματοποίηση αποτελεσματικών ελέγχων και την επαρκή επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Κατά συνέπεια οι επιθεωρήσεις και οι έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ πρέπει είναι αυστηροί για την παρεμπόδιση της λαθρομετανάστευσης, της διακίνησης ναρκωτικών, λαθρεμπορίου όπλων και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων.

Η λειτουργία του Χώρου Σένγκεν συνεπάγεται κοινούς κανόνες περί ασύλου (τους οποίους ορίζει το Δουβλίνο Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, το δικαίωμα των εθνικών αστυνομιών να καταδιώκουν άτομα και έξω από τα σύνορα της χώρας τους, τον διαχωρισμό στα αεροδρόμια σε πτήσεις εντός Σένγκεν και πτήσεις εκτός Σένγκεν, τη διαμόρφωση κοινής λίστας χωρών των οποίων οι πολίτες χρειάζονται βίζα, τη δημιουργία του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS), που επιτρέπει σε όλες τις αστυνομικές υπηρεσίες των χωρών μελών να μοιράζονται κοινά αρχεία καταζητούμενων και ανεπιθύμητων ατόμων, καθώς και κλεμμένων αντικειμένων, και τέλος, τη δημιουργία κοινών προσπαθειών για την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών.

Με την εφαρμογή όλων αυτών, οι πολίτες των χωρών της Ζώνης Σένγκεν έχουν το δικαίωμα να ταξιδεύουν σε οποιαδήποτε κράτος μέλος χωρίς την επίδειξη ταυτότητας ή διαβατηρίου. Το δικαίωμα αυτό έχει καταστεί ένα από τα κυριότερα σύμβολα της μέχρι τώρα ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Ένας πολίτης μιας χώρας εκτός Ζώνης Σένγκεν μπορεί να ταξιδέψει σε ένα κράτος μέλος για μια διάρκεια τριών μηνών (90 ημερών), με την προϋπόθεση ότι πληροί τους όρους Σένγκεν, δηλαδή να έχει στην κατοχή του έγκυρο διαβατήριο, θεώρηση εισόδου σύντομης διαμονής, να μπορεί να αποδείξει το σκοπό του ταξιδιού του, να έχει επαρκείς πόρους συντήρησης για την περίοδο παραμονής και για την επιστροφή και να μην είναι καταχωρημένος στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν για την άρνηση εισόδου (δεν πρέπει να θεωρείται επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη ή εθνική ασφάλεια όλων των κρατών Σένγκεν).