Σφαγή στο Δίστομο. Ένα μήνυμα για τη φρίκη που όλοι πρέπει να διαβάσουν

H Πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και ο εκδοτικός οίκος της “Griechenland Zeitung” παρουσίασαν την Πέμπτη τη γερμανική μετάφραση του βιβλίου “Ο αθέριστος Ιούνης: Δίστομο, 1944” της Καίτης Μανωλοπούλου στο Μέγαρο Μουσικής. Στόχος, να μάθει για τη θηριωδία το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης της Γερμανίας.

Στη παρουσίαση ήταν παρούσα η ίδια η συγγραφέας, ο Γερμανός πρέσβης Peter Schoof, οι Jan Hübel και Robert Stadler από τη “Griechenland Zeitung”, η μεταφράστρια του βιβλίου Michaela Prinziger, η διευθύντρια του εκδοτικού οίκου Βεργίνα, Ευγενία Ασημακοπούλου -Τσαλπαρά, ενώ αποσπάσματα διάβασε ο Karl Hinterleitner, δημοσιογράφος πολιτικού και ιστορικού ρεπορτάζ του γερμανικού καναλιού ZDF.

Την εκδήλωσε “έντυσε” με τη μουσική της η Χαρούλα Τσαλπαρά (τραγούδι και πιάνο).

Η 10η Ιουνίου του 1944, με τη σφαγή των κατοίκων του Διστόμου, έμεινε στην ιστορία σαν η μέρα που πραγματοποιήθηκε ένα από τα πιο στυγερά εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα, ημέρα που η θηριωδία και η βαρβαρότητα ξεπέρασαν κάθε όριο.

Το πρωί της μέρας εκείνης, μια φάλαγγα Γερμανών ξεκίνησε από τη Λιβαδειά προς την Αράχοβα, στα πλαίσια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που έκαναν σε όλη τη Στερεά Ελλάδα. Περνώντας από το Δίστομο, το λεηλάτησαν και κατευθύνθηκαν προς τα Στείρα, ένα χωριό όπου υπολόγιζαν ότι θα αιφνιδίαζαν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Ομως ο αιφνιδιασμός ήταν των Γερμανών, που δέχτηκαν σφοδρή επίθεση από ένα λόχο ανταρτών, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν, με σημαντικές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες.

Οι Γερμανοί, θεωρώντας ότι για τον αιφνιδιασμό ευθύνονταν κάτοικοι του Διστόμου που ειδοποίησαν τον ΕΛΑΣ, επέστρεψαν στο Δίστομο και επιδόθηκαν  σε μια πρωτοφανή θηριωδία. Εκτέλεσαν περισσότερους από 200 κατοίκους, από τους οποίους 20 ήταν βρέφη, 45 παιδιά και 42 υπερήλικες. Εκτός αυτών, δεκάδες ήταν οι άμαχοι που σκότωσαν στη διαδρομή για το Δίστομο. Στο τέλος σκότωσαν μέχρι και τα ζώα και πυρπόλησαν σημαντικό τμήμα του χωριού.

Στο βιβλίο “Ο αθέριστος Ιούνης: Δίστομο, 1944” παρουσιάζονται αναμνήσεις και μαρτυρίες για τη μεγάλη σφαγή με τη βιωματική γραφή της Καίτης Μανωλοπούλου η οποία συνέλεξε αφηγήσεις από ανθρώπους του οικείου της περιβάλλοντος που επέζησαν. Στο κύριο μέρος του βιβλίου περιέχονται πολλές μαρτυρίες από επιβιώσαντες για τη σφαγή του Διστόμου και παρουσιάζονται ντοκουμέντα για το πώς ο τότε επίσημος μηχανισμός των Γερμανών προσπάθησε να εμφανίζει τις σφαγές των αμάχων ότι προήλθαν από δράσεις των Ελλήνων. Η κύρια πηγή μαρτυριών προέρχεται από τη θεία της κ. Μανωλοπούλου, που κατάφερε να επιζήσει.

Η συγγραφέας Καίτη Μανωλοπούλου παραθέτει και όλα τα νέα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα του Γερμανού ιστορικού Dieter Begemann, o οποίος είχε πρόσβαση στα γερμανικά στρατιωτικά αρχεία του Φράιμπουργκ. Σύμφωνα με τις δύο αναφορές των Γερμανών αξιωματούχων αλλάζουν σημαντικά κάποια δεδομένα σχετικά με τους υπεύθυνους της σφαγής του Διστόμου. Επίσης καταγράφει συνοπτικό ιστορικό του ζητήματος των αποζημιώσεων και συμπεράσματα βάσει της εξέλιξης όλων των δικαστικών αγώνων. Ακόμη στο βιβλίο παρουσιάζονται τα χρόνια της ειρήνης, της δημιουργίας και της χαράς καθώς και το τί έγινε στην περιοχή μετά το τέλος της φρίκης.

Ολόκληρο το έργο διανθίζεται από τα ποιήματα της κ. Μανωλοπούλου.

Το μήνυμα ειρήνης  της Καίτης Μανωλοπούλου

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου στα γερμανικά, η συγγραφέας του “Αθέριστου Ιούνη” τόνισε την ανάγκη να δοθεί “στους ενόχους η ευκαιρία να μετανιώσουν έμπρακτα για τις ανόσιες πράξεις τους” και ευχήθηκε:

“Να μην υπάρξουν άλλα αθέριστα χωράφια στον κόσμο, να μην υπάρξουν άλλα θερισμένα παιδιά στον κόσμο, να μην υπάρξουν θερισμένοι γονείς και παιδιά ορφανεμένα, να είναι επιτέλους η αγάπη πυξίδα σε αυτόν τον τόπο, να μην χρειάζεται να μισούμε και να εκδικούμαστε προκαλώντας τον αέναο πόλεμο, να μην υπάρξει η ανάγκη στο μέλλον να ξαναγραφτεί ένας αθέριστος Ιούνης”.

Αυτό ήταν το συνταρακτικό της μήνυμα που επισφραγίστηκε με μια δήλωση μεγάλης σημασίας: “Αν θες να μιλήσεις για τα τραγικά γεγονότα, δεν χρειάζεται να τα χαρακτηρίσεις. Τα αφήνεις να μιλήσουν από μόνα τους”.

Μεταξύ άλλων, τόνισε πως “φως μέσα στην κτηνωδία”, ήταν οι προσπάθειες κάποιων στρατιωτών να σώσουν Διστομίτες που τους έβρισκαν “αγκαλιασμένους δέκα δέκα μέσα στα σπίτια τους. Τους έλεγαν κρυφτείτε, φύγετε, με κίνδυνο να εκτελεστούν κι εκείνοι από τους άλλους Γερμανούς στρατιώτες και από όσους έδιναν εντολές. Πυροβολούσαν ζώα ή έριχναν στον αέρα, για να δείξουν πως σκότωσαν κάποιον”.

Η Καίτη Μανωλοπούλου παρέθεσε προσωπικές της αναμνήσεις μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν το δράμα της σφαγής του Διστόμου και επέζησαν, και εκδήλωσε την ικανοποίηση της για τη μετάφραση του βιβλίου της στα γερμανικά.

Εξέφρασε τη βούλησή της να μαθευτεί ευρύτερα η ιστορία του Διστόμου και έκανε ειδική μνεία στο γράμμα μιας ηλικιωμένης Γερμανίδας που ανέφερε ότι τη συγκίνησε το βιβλίο της. Εξομολογήθηκε πως αυτό τη συγκίνησε πάρα πολύ και συμπλήρωσε ότι “αυτό και μόνο θα ήταν αρκετό για να με δικαιώσει”. Ακόμη, μέσα από τις προσωπικές της αναμνήσεις, μίλησε για τα ειρηνικά χρόνια της προπολεμικής ζωής του χωριού.

Η παρουσίαση της γερμανικής μετάφρασης του βιβλίου της κ. Μανωλοπούλου ξεκίνησε με χαιρετισμό του Γερμανού πρέσβη στην Ελλάδα. “Οι νέοι στη Γερμανία πρέπει να μάθουν περισσότερα σχετικά με όσα έγιναν εδώ. Η Γερμανία έχει ιστορική και ηθική ευθύνη” τόνισε ο κ. Schoof, σημειώνοντας πως η ματιά προς την ιστορία είναι ο μόνος δρόμος για την ειρήνη.

“Το βιβλίο αυτό”, προσέθεσε, “είναι ένα σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση”. Επίσης, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην επίσκεψη του Ομοσπονδιακού Προέδρου της Γερμανίας Γιοάχιμ Γκάουκ στην Ελλάδα το 2014 αποτίοντας φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής Γερμανίας και στη δημόσια συγγνώμη και παραδοχή της ενοχής. “Με την επίσκεψη του Ομοσπονδιακού Προέδρου της Γερμανίας θέλαμε να ξεκινήσουμε μια καινούργια σελίδα”, επισήμανε και σημείωσε: “Ξέρουμε για τις πολλές πληγές, για τα γεγονότα πριν από 70 χρόνια εδώ στην Ελλάδα και τι δημιούργησαν, και οι πληγές δεν μπορούν να επουλωθούν πραγματικά ποτέ”.

Εκ μέρους του γερμανικού εκδοτικού οίκου “Griechenland Zeitung” τον λόγο πήραν οι Jan Hübel και Robert Stadler, οι οποίοι χαρακτήρισαν εξαιρετικό το βιβλίο και τόνισαν το ενδιαφέρον τους να ανακαλύψουν “αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της γερμανικής κατοχής”. Μιλώντας για την ανάγκη μετάφρασης του βιβλίου, επισήμαναν ότι πρέπει να γνωρίζουν περισσότερο στη Γερμανία πόσο υπέφερε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κατοχής.

Για το περιεχόμενο του βιβλίου μίλησε επίσης η μεταφράστριά του,  Michaela Prinziger. Υπογράμμισε την “ανάγκη καταβολής των γερμανικών αποζημιώσεων”, επισημαίνοντας ωστόσο πως μπορούν μονάχα “να αμβλύνουν λίγο την ενοχή”. “Το βιβλίο επαναφέρει ένα ανοιχτό κεφάλαιο και είναι ένα σημαντικό βήμα”, προσέθεσε.

Τέλος, η διευθύντρια του εκδοτικού οίκου Βεργίνα Ευγενία Ασημακοπούλου-Τσαλπαρά μίλησε για τη συγγραφέα και το πλούσιο συγγραφικό της έργο.

Το βιογραφικό της Καίτης Μανωλοπούλου

Η Καίτη Μανωλοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα, ως τόπο καταγωγής της, όμως, θεωρεί το Δίστομο Βοιωτίας, γενέθλια γη της μητέρας της Αγγελικής, το γένος Καΐλη. Μετά τις γυμνασιακές της σπουδές -Γαλλική Σχολή Saint Joseph- εργάστηκε ως υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Σ’ αυτό τον εργασιακό χώρο έμελλε να συναντήσει και τον σύντροφο της ζωής της, Τάκη Μανωλόπουλο.

Η κλίση της πάντως δεν ήταν οι αριθμοί, αλλά η λογοτεχνία και η ποίηση μέσα από την οποία άρχισε να εκφράζεται κάποια στιγμή. Θα έλεγε κανείς πως οι μικρές ποιητικές συλλογές της αποτελούν αποσπάσματα ημερολογίου της και παράλληλα σκέψεις και ανησυχίες για τη χώρα της που λατρεύει.

Αργότερα, η τραγική μοίρα του Διστόμου την έσπρωξε ν’ ασχοληθεί μ’ αυτό, μέσα από μια καταγραφή αγάπης, νοσταλγίας και πόνου που συνεχίζεται. Λόγω της ενασχόλησής της με τη σφαγή του Διστόμου σε τρία βιβλία και της καταγραφής λαογραφικών στοιχείων του τόπου, έχει διακριθεί και τιμηθεί επανειλημμένα από τον Δήμο Διστόμου. Είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών από την οποία έχει βραβευτεί για την ποίησή της. Πολλά πεζά και ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά.

Το έργο της θεωρείται ορόσημο για τη διεκδίκηση των πολεμικών αποζημιώσεων.

Το βιβλίο “Ο αθέριστος Ιούνης: Δίστομο, 1944, εκδόσεις Βεργίνα, 2013” μπορείτε να το βρείτε εδώ. Αυτές τις μέρες κυκλοφόρησε και το νέο βιβλίο της Καίτης Μανωλοπούλου, το “Δαμάζοντας την Κίρκη – Διστομίτες στην Αμερική” που παρουσιάζει τη ζωή Ελλήνων μεταναστών από το Δίστομο, στις ΗΠΑ.