Η Διαχείριση των Προσφυγικών Ροών μέσω Τουρκίας είναι Τ.Ι.Ν.Α.;

* Της Μαριέττα Χατζηδιάκου 

«Η Τουρκία δεν απολαμβάνει την πολυτέλεια να την χωρίζει από τη Συρία ένας όγκος νερού», είναι η υπερατλαντική άποψη για το προσφυγικό, όπως εκφράστηκε από το περιοδικό “The Atlantic” στις 15 Οκτωβρίου 2015.

Η «φρενίτιδα» της Ε.Ε. γύρω από το προσφυγικό οδήγησε στην κατάρτιση 4 σελίδων, οι οποίες ικανοποιούν τα αιτήματα μιας χώρας που όχι μόνο δεν τηρεί τις δεσμεύσεις της, αλλά βρίσκεται και στη ρίζα του προβλήματος.

Το Κοινό Σχέδιο Δράσης

Τρεις στόχοι τέθηκαν στο Κοινό Σχέδιο Δράσης Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας. Οι δύο τελευταίοι στόχοι αναφέρονται στην στήριξη των Σύριων και των τουρκικών κοινοτήτων που τους φιλοξενούν, καθώς και στην καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.  Ο πρώτος στόχος, δηλαδή η αντιμετώπιση της «ρίζας του προβλήματος» της μαζικής εισροής Σύριων εμφανίζεται για πρώτη και τελευταία φορά στο κείμενο. Αντίθετα στην ίδια παράγραφο αναγράφεται για πρώτη φορά και όχι τελευταία ότι το Σχέδιο στηρίζεται και ενισχύει το Διάλογο  για την Απελευθέρωση της Βίζας Τουρκίας – Ε.Ε.

Εν συντομία, το κείμενο ορίζει ότι η Ε.Ε. θα κινήσει κεφάλαια με τον πιο «ευέλικτο και σύντομο τρόπο», ώστε να παρέχει άμεση ανθρωπιστική βοήθεια και να στηρίξει με έργα υποδομής και υπηρεσίες τις κοινότητες που φιλοξενούν πρόσφυγες. Ταυτόχρονα θα συνεχίσει την οικονομική βοήθεια προς τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ιράκ και στους Σύριους εντός της Συρίας, αλλά την στήριξη στα ήδη υπάρχοντα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Τουρκία, αντίστοιχα, θα πρέπει να «συνεχίσει την αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου». Αυτό είναι μια κάπως θολή  παράγραφος. Οι πιο σαφείς παράγραφοι ορίζουν ότι η Τουρκία θα πρέπει να βεβαιώνει ότι οι μετανάστες είναι καταγεγραμμένοι, έχουν τα κατάλληλα έγραφα και ότι τους παρέχεται πρόσβαση στην υγεία, την εκπαίδευση, τις δημόσιες υπηρεσίες.

Στον τομέα της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης  η Ε.Ε. θα «ενημερώνει για τους κινδύνους που συνδέονται με τη μη κανονική αναχώρηση». Ίσως είναι αρκετό να πούμε ότι δεν αναφέρεται μόνο σε αναβάθμιση του εξοπλισμού παρακολούθησης  και στην βοήθεια που θα παρέχεται μέσω Frontex. Στο Σχέδιο τονίζεται με κάθε τρόπο η συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και κρατών μελών, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να αποφύγει τις κοινές περιπολίες.

Τα κέρδη της Τουρκίας

Η Τουρκία για μια ακόμη φορά πήρε αυτά που ζήτησε. Τρία δισεκατομμύρια ευρώ στήριξη, απελευθέρωση του καθεστώτος της βίζας και άνοιγμα του Κεφαλαίου 17. Φυσικά η ένταξη στην Ε.Ε., παρά τις δηλώσεις Γιούνκερ ότι το Κυπριακό θα λυθεί στους επόμενους μήνες, δεν σηματοδοτούν αλλαγή στο χάρτη της Ένωσης, εφόσον πίσω από την Κύπρο κρύβονται οι χώρες, οι οποίες δεν θέλουν να δουν 77 εκατομμύρια μουσουλμάνους πολίτες να εισέρχονται στην Ε.Ε.

Το σημαντικότερο ωστόσο δεν είναι τόσο τα κέρδη που αποκόμισε η Τουρκία. Το σημαντικότερο είναι οι επιλογές της Ε.Ε. Η Ένωση, εν μία νυκτί, ικανοποίησε όλα τα αιτήματα μιας χώρας, η οποία ευθύνεται για τις προσφυγικές ροές, εφόσον στηρίζει με κάθε τρόπο το Daesh . Η Ένωση επιλέγει να ενισχύει οικονομικά μια χώρα σε έναν τομέα που δεν έχει τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εξωτερικών, από τον Απρίλιο του 2002 μέχρι τον Ιανουάριο 2015, έχουν υποβληθεί στην Τουρκία αιτήματα για επανεισδοχή 137.722 μεταναστών, εκ των οποίων οι Τουρκικές Αρχές δέχθηκαν την επανεισδοχή 13.314 ατόμων. Στην πράξη όμως μόνο 3.838 μετανάστες έγιναν δεκτοί πίσω στην Τουρκία.

Μια πραγματική κρίση;

Το Κοινό Σχέδιο Δράσης αναγνωρίζει ότι η Τουρκία έχει δεχτεί 2,2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Τι συμβαίνει όμως στην Ευρώπη, η οποία επείγεται να κλείσει τα σύνορα της; Η Γερμανία μέχρι το Σεπτέμβριο είχε 135.000 αιτήσεις για άσυλο. Ο αριθμός είναι μικρότερος από τον αριθμό αιτήσεων του 1992, μια χρονιά που τα ευρωπαϊκά σύνορα δεν ρυθμίζονταν με το Σέγκεν και η Ευρώπη δεν αντιμετώπιζε πολέμους παρόμοιας κρισιμότητας. Σήμερα η Γερμανία έκανε δεκτές 47,555 αιτήσεις. Η Ελλάδα ήδη φιλοξενεί 40,000 πρόσφυγες και δέχτηκε να φιλοξενήσει 50,000, δηλαδή περισσότερους  από όσους της αναλογούν.  Σύμφωνα με το BBC το Ηνωμένο Βασίλειο δέχτηκε 25,000 αιτήσεις και απέρριψε το 60% αυτών. Αντίστοιχα η Σουηδία δέχτηκε 33,025 αιτήσεις, η  Γαλλία έχει δεχτεί 20,640, η Ιταλία 20, 630 και η Ελβετία 15,575.

Εν κατακλείδι

«Τα λεφτά αυτά δεν δίνονται στην Τουρκία, αλλά στους Σύριους» ανέφερε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος δεν παρέλειψε να τονίσει ότι δεν εγγυάται την μείωση της μεταναστευτικής ροής στην Ευρώπη. Αν η Ευρώπη φοβάται πραγματικά το προσφυγικό κύμα γιατί επιταχύνει τις διαδικασίες, ώστε να διευκολυνθεί η χορήγηση ευρωπαϊκών θεωρήσεων εισόδου στους Τούρκους υπηκόους;  Η Ευρώπη δίνει γην και ύδωρ στην χώρα η οποία όχι μόνο δεν έχει τηρήσει τις δεσμεύσεις της στο προσφυγικό, αλλά στέλνει όπλα στη Συρία για να ενισχύσει το Daesh. H Ευρωπαϊκή Ένωση πλέον στηρίζεται μονάχα στο Τ.Ι.Ν.Α., «There Is No Alternative». Είναι αρκετό αυτό όμως για να την κρατήσει ζωντανή;

* H Μαριέττα Χατζηδιάκου είναι Ερευνήτρια στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (www.kans.gr).