Όταν οι ψυχικές ασθένειες γίνονται συγκλονιστικά κόμικ

Συνέντευξη στον Χρήστο Καράμπελα

Ο καλλιτέχνης Shawn Coss από το Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών είναι γνωστός για τον σκοτεινό ύφος των σχεδίων του, τα οποία “πατούν” μεν στον ρεαλισμό, αλλά έχουν μια τρομακτική διάσταση που θυμίζει κάτι από ταινίες του Tim Burton.

Ο Αμερικανός κομίστας μελέτησε τις ψυχικές ασθένειες και τις διαφορετικές εκφάνσεις τους και αποφάσισε να τις αποτυπώσει με το ιδιαίτερο στιλ του στο χαρτί. Παρουσίασε τις δημιουργίες αυτές στην πρωτοβουλία InkTober τον Οκτώβριο του 2016. Η απόδοσή τους προκάλεσε μεγάλη αίσθηση για τη ρεαλιστικότητά τους και έκαναν μέσω διαδικτύου τον γύρο του κόσμου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο InkTober οι συμμετέχοντες σχεδιαστές καλούνται κάθε μέρα του μήνα (ή όσες ημέρες δίνουν το παρών) να φιλοτεχνούν από ένα τουλάχιστον σκίτσο με μελάνι. Ο Coss σχεδίασε συνολικά 18 σκίτσα για 18 διαφορετικές ψυχικές διαταραχές.

Αυτισμός

Το News 24/7 με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας μίλησε με τον Coss για την πρωτοβουλία του αυτή, τις προσωπικές εμπειρίες και μελέτη που αποτέλεσαν έμπνευση για τα σκίτσα καθώς και για το μήνυμα που θέλει να περάσει μέσα από αυτά.

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να σχεδιάσετε αυτά τα πολύ δυνατά οπτικά σχήματα; Χρειάστηκε να κάνετε έρευνα για να δείτε πώς πρέπει να αποτυπωθούν οι διαταραχές αυτές;

Είχα την ανάγκη να δημιουργήσω κάτι “αιχμηρό” που να έχει όμως ένα ισχυρό μήνυμα. Ρώτησα τους φίλους μου και μου πρότειναν να ασχοληθώ με την ψυχική υγεία. Αρχικά απέρριψα την ιδέα γιατί δεν ήξερα πώς να προσεγγίσω το θέμα. Στην πορεία ωστόσο και δεδομένου ότι έχω πτυχίο νοσηλευτικής και έχω εργαστεί με ασθενείς που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες, σκέφτηκα να επιλέξω κάποιες διαταραχές που μου προκαλούν ενδιαφέρον. Αποφάσισα να αφιερώσω ένα τετράωρο έρευνας στην κάθε μία.

Διπολική διαταραχή

Μελέτησα ασθενείς που πάσχουν από αυτές και μίλησα με ανθρώπους που εργάζονται στον ιατρικό τομέα. Με βοήθησαν να αποτυπώσω σε μία εικόνα τη συμπεριφορά της διαταραχής τους. Θεωρώ ότι σε αρκετά σκίτσα απέδωσα αυτό που έπρεπε.

Έχετε ιατρικό ιστορικό ή γνωρίζετε ανθρώπους που πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια;

Έχω ιστορικό. Έχω πτυχίο νοσηλευτικής έχω δουλέψει για μία επταετία με ανθρώπους που πάσχουν από διαταραχές, μερικές περιπτώσεις εκ των οποίων ήταν ιδιαίτερα σοβαρές. Επίσης έχω συναναστραφεί με άτομα που θεωρώ ότι έχουν προβλήματα κοινωνικής συναναστροφής αλλά δεν έχουν επίσημα διαγνωστεί με κάτι. Ομοίως και εγώ, έχω ψυχολογικά θέματα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπίζω σε καθημερινή βάση. Δεν μου έχουν βρει κάτι ακόμα, αυτό δε σημαίνει ωστόσο ότι δεν έχω διακυμάνσεις, τις καλές και τις κακές μου ημέρες.

Η σύζυγός μου επίσης έπασχε από κατάθλιψη και υπήρχαν μέρες που δεν μπορούσε να είναι “καλά”, όσο και να προσπαθούσε για το αντίθετο.

Κατάθλιψη

Οι άνθρωποι με ψυχικές ασθένειες αντιμετωπίζονται συνήθως με προκατάληψη. Θεωρούνται από πολλούς βίαιοι ή και επικίνδυνοι, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι εκείνοι τα θύματα βίας. Πιστεύετε ότι αυτά τα στερεότυπα μπορούν να αρθούν και πώς;

Θεωρώ ότι οι λέξεις μόνο “ψυχική ασθένεια” αρκούν για να στιγματιστεί κοινωνικά κάποιος που παρουσιάζει μια διαταραχή ακόμα και εάν οι συμπεριφορές του δεν έχουν αρνητικό αντίκτυπο. Σίγουρα υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων που χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή ή ακόμα και εγκλεισμό σε κάποια κλινική για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους. Ο κόσμος που ζούμε ωστόσο θεωρεί ότι το θέμα είναι “άσπρο – μαύρο”: Στην πλειοψηφία μας, αντί να μπούμε στη διαδικασία να σκεφτούμε γιατί κάποιος μπορεί να συμπεριφέρεται διαφορετικά, βάζουμε μια ταμπέλα που γράφει “τρελός” και θεωρούμε ότι η λύση είναι τα φάρμακα. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί λόγου χάρη να αποκλίνουν από τη λεγόμενη “νορμάλ” συμπεριφορά επειδή δείχνουν να ενοχλούνται από κάποιους ήχους. Δεν φταίνε για τον τρόπο που αντιδρούν. Η “φιλειρηνική” κοινωνία μας δεν αποδέχεται εύκολα την αποκλίνουσα συμπεριφορά. Επίσης αν είσαι υγιής, δεν μπορείς να καταλάβεις κάποιον που πάσχει από κατάθλιψη και του δίνεις “εύκολες” συμβουλές.

Παρανοϊκή διαταραχή

Για παράδειγμα, όταν αυτοκτόνησαν ο Chris Cornell και ο τραγουδιστής των Linkin Park, Chester Βennington, πολλοί σκέφτηκαν ότι δεν είχαν λόγο για να το κάνουν. Με τη ζωή, την επιτυχία που είχαν, τις όμορφες οικογένειές τους και τους εκατομμύρια θαυμαστές δεν θα έπρεπε να υποφέρουν από κατάθλιψη. Οι ασθένειες αυτές όμως δεν λειτουργούν έτσι, οι χημικές ανισορροπίες μπορούν να επηρεάσουν τον άλλο σε ανεξέλεγκτο βαθμό.

Ποιες ήταν οι αντιδράσεις αποσπάσατε με τη δουλειά σας αυτή;

Η πλειοψηφία των σχολίων που απέσπασε ήταν πολύ θετικά. Με προσέγγισαν πολλοί άνθρωποι και μου ανοίχτηκαν, μου είπαν τις δικές τους ιστορίες. Ήταν πολύ δύσκολο αυτό που έκαναν, που είπαν τα εσώψυχά τους σε κάποιον που δεν γνώριζαν και νιώθω ότι αρχικά δεν ανταποκρίθηκα όπως έπρεπε. Με συγκλόνισαν οι ιστορίες τους και σε κάποια γραπτά μηνύματα που έλαβα δεν απάντησα όσο γρήγορα θα ήθελα.

Σχιζοφρένεια

Έχω δεχτεί και αρνητικές αντιδράσεις για τα σκίτσα του αυτισμού και του ψυχαναγκασμού: Μου είπαν ότι οι εικαστικές επιλογές που έκανα (πχ στον ψυχαναγκασμό επέλεξα την εμμονή με την καθαριότητα) είναι στερεοτυπικές, ωστόσο εξήγησα ότι ο στόχος μου ήταν να δείξω τις πιο αντιπροσωπευτικές συμπεριφορές μέσα από μία μόλις εικόνα.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας κομμάτι από τη σειρά;

Δεν ξέρω αν ξεχωρίζω κάποιο αλλά υπάρχει μα ιστορία πίσω από το κομμάτι για τον αυτισμό, όπου απεικονίζω έναν νεαρό άνθρωπο που το στόμα του είναι στο πάνω μέρος του κεφαλιού του. Πολλοί μου επιτέθηκαν, λέγοντας ότι οι αυτιστικοί δεν είναι “τέρατα”, έτσι ερμήνευσαν την απεικόνισή μου. Τους απάντησα ότι στο σκίτσο δεν παρουσιάζω τον άνθρωπο ως τέρας αλλά το πώς βλέπει αυτός και οι άλλοι τη διαταραχή του. Χωρίς όμως να εννοώ ότι ένα αυτιστικό άτομο μπορεί να αποτελεί βάρος.

Θυμάμαι είχε έρθει μια κοπέλα σε ένα συνέδριο που ήμουν, η οποία έπασχε από αυτισμό, και μου είπε “έχω θέμα με τα σχέδιά σου”. Περάσαμε πάνω από μισή ώρα μιλώντας για το σκίτσο για να καταλάβουμε ο ένας πώς σκέφτεται ο άλλος. Αυτό θεωρώ είναι μια καλή αρχή.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Αγοραφοβία

Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας

Ανορεξία

Βουλιμία

Αϋπνία

Ναρκισσισμός

Δείτε περισσότερες δημιουργίες του Shawn Cross στην προσωπική του ιστοσελίδα στο Facebook καθώς και στο Instagram.