Κρέτσος στο News247: Ο κλάδος των δημοσκοπήσεων δεν μπορεί να αυτορρυθμιστεί

Εκσυγχρονισμό του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου  για τη διενέργεια και δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων δημοσκοπήσεων κατόπιν διαλόγου με το ΣΕΔΕΑ, που έχει ήδη ξεκινήσει, προαναγγέλει μιλώντας στο News247 ο γενικός γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Λευτέρης Κρέτσος.

Κάνει λόγο για τερατώδεις αποκλίσεις μεταξύ των γκάλοπ και των αποτελεσμάτων των τελευταίων εκλογών, οι οποίες υποστηρίζει ότι δεν εξηγούνται μόνο από μεθοδολογική ανεπάρκεια.

“Αυτό που γίνεται εδώ κι ένα χρόνο, με όλες τις ψηφοφορίες που διεξήχθησαν και τα συνεχιζόμενα προβλήματα, δεν έχει προηγούμενο. Από το 2012 παρατηρείται δυσχέρεια στα απότοκα των ερευνών, κάτι που δείχνει ότι είτε υπάρχει δόλος και προσπάθεια καθοδήγησης της κοινής γνώμης, ή ότι υπάρχει τεράστιο μεθοδολογικό πρόβλημα”, υποστηρίζει και σημειώνει πως: “Είναι πλήγμα για τη δημοκρατία να υπάρχουν «εργαλεία» που έχουν καταπέσει στα μάτια της κοινής γνώμης.”

Σύμφωνα με τον κ.Κρέτσο  οι εταιρείες δημοσκοπήσεων δεν είναι σε θέση να συντηρήσουν με δικούς τους πόρους τις βάσεις δεδομένων που θα επέτρεπαν τον συνυπολογισμό στις έρευνες των παραπάνω πληθυσμών.

 “Οι δημοσκόποι επιμένουν στην «αυτορρύθμιση» του κλάδου. Εμείς, ωστόσο, θεωρούμε ότι η συγκεκριμένη είναι από τις πολύ ξεκάθαρες περιπτώσεις όπου το κράτος πρέπει να βοηθήσει”, προσθέτει.

Ξεκαθαρίζει ότι πρόθεση της κυβέρνησης είναι να ενισχύσει το νομοθετικό πλαίσιο, εστιάζοντας στο θέμα της εποπτείας, αλλά ότι δε θα ληφθεί καμία απόφαση χωρίς να προηγηθεί συμφωνία με το ΣΕΔΕΑ, που είναι ο συνομιλητής της κυβέρνησης στο διάλογο ο οποίος ήδη έχει ξεκινήσει. “Έχουν υποβληθεί προτάσεις, τις οποίες και θα λάβουμε υπόψιν προκειμένου να καταλήξουμε σε συμπέρασμα και αποφάσεις”, εξηγεί ο κ.Κρέτσος. Δε μπαίνει σε συγκεκριμένες εξαγγελίες, ακριβώς διότι ο διάλογος μόλις ξεκίνησε και είναι σε εξέλιξη, αναφέρει ωστόσο:

“Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι δημοσκοπήσεις θα υλοποιούνται από εταιρίες που αποδεδειγμένα εφαρμόζουν τους κανόνες δεοντολογίας και πιστοποιούνται από τον ΣΕΔΕΑ. Επίσης, θα πρέπει ενδεχομένως οι ερευνητές να προχωρήσουν σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση συγκεκριμένων ερωτημάτων και μεθοδολογιών, που δεν θα επιτρέπουν σπεκουλάρισμα από κανέναν εμπλεκόμενο. Υπάρχουν προβλέψεις από τους διεθνείς οργανισμούς των εταιριών δημοσκόπησης (την ESOMAR και τη WAPOR), για «στοχευμένες» δειγματοληψίες, για παράδειγμα.”

Καθώς στόχος των ρυθμίσεων του δημοσκοπικού τοπίου είναι να ξεκαθαρίσει ποιος έχει το δικαίωμα να διενεργεί (και με ποιους μεθοδολογικούς όρους) έρευνες κοινής γνώμης και καθώς ο ΣΕΔΕΑ έχει κομβικό ρόλο στην όλη διαδικασία διασφάλισης της αξιοπιστίας, ο κ.Κρέτσος παραδέχεται πως ήταν “ατυχής επιλογή να αξιοποιούνται υπηρεσίες εταιρίας που δεν είναι μέλος στον ΣΕΔΕΑ” απαντώντας στο ερώτημα πως γίνεται η Αυγή να έχει αναθέσει σε μη μέλος του ΣΕΔΕΑ τη διενέργεια δημοσκοπήσεων.

Θέτει όμως και το ζήτημα του φαινομένου να διοργανώνει μια ιστοσελίδα ψηφοφορίες μεταξύ των αναγνωστών της, οι οποίες μετά παρουσιάζονται ως «δημοσκοπήσεις», σχολιάζοντας ότι: “Τέτοια περιστατικά υποτιμούν το κύρος των διαπιστευμένων εταιριών, μειώνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών.”

Ένα σημαντικό κοινωνικό εργαλείο έχει στιγματιστεί

Ολόκληρη η συνέντευξη του κ.Κρέτσου στο News247 έχει ως εξής:

-Ο κ. Παππάς προανήγγειλε πρόσφατα στη Βουλή αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο για τις δημοσκοπήσεις. Πότε να αναμένουμε σχετικές ρυθμίσεις;

“Ένα γκάλοπ, μια σφυγμομέτρηση, είναι μια «φωτογραφία» της στιγμής. Είναι «στιγμιότυπο» γνώμης, προθέσεων και προθέσεων συμπεριφοράς. Δυστυχώς, τελευταίως αυτό το σημαντικό κοινωνικό «εργαλείο» έχει στιγματιστεί. Και χωρίς τις δικές του μετρήσεις κι απαντήσεις δεν μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός σοβαρών παρεμβάσεων, που είναι και η πεμπτουσία της πολιτικής.

Οι πολιτικές δημοσκοπήσεις, γιατί κυρίως γι’ αυτές γίνεται λόγος, είναι επίσης μετρήσεις προθέσεων και όχι συμπεριφοράς αυτής καθαυτής. Το πρόβλημα γιγαντώνεται όταν αυτές οι προθέσεις δεν είναι αποκρυσταλλωμένες –βλέπε τους αναποφάσιστους.

Όλα αυτά τα γνωρίζει και ο υπουργός και η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας. Κι επειδή αξιολογούμε τις δημοσκοπήσεις ως απαραίτητο κοινωνικο-πολιτικό εργαλείο, θεωρούμε ότι πρέπει να ενισχύσουμε το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις εταιρείες πολιτικών ερευνών και δημοσκοπήσεων.   

Η ρύθμιση που προωθούμε για τις δημοσκοπήσεις θα λειτουργεί σε διπλή κατεύθυνση: αφενός, να περιοριστούν τα φαινόμενα παραπλάνησης της κοινής γνώμης και αφετέρου να ενισχυθεί η έρευνα ως εργαλείο διαλόγου και άσκησης πολιτικής.

Έχουν ήδη τεθεί ζητήματα που αφορούν στην αυστηροποίηση των ελέγχων για τις δημοσιευμένες δημοσκοπήσεις αλλά και στο ρόλο των ιντερνετικών ερευνών της κοινής γνώμης.

Ήδη γνωρίζετε ότι υπάρχει η πρόθεση αξιοποίησης της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ) ως δημόσιου φορέα παροχής χρήσιμων πληροφοριών και αξιόπιστης δειγματοληψίας προς τα πιστοποιημένα μέλη του Συλλόγου Εταιριών Δημοσκόπησης και Έρευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ).

Η ρύθμιση αυτή για τις δημοσκοπήσεις εντάσσεται σε μια ευρύτερη σειρά πρωτοβουλιών που έχουν ήδη πάρει το δρόμο τους: προχωράει η διαδικασία του διαγωνισμού για την αδειοδότηση των τηλεοπτικών σταθμών, όπως και η σύσταση του ΕΚΟΜΕ. Δρομολογείται η λειτουργία του Μητρώου Ηλεκτρονικών Μέσων Ενημέρωσης, ενώ ο έλεγχος της κρατικής διαφήμισης –που έχει περάσει υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας- ήδη έχει αρχίσει ν’ αποδίδει.   

Ως προς το χρονικό πλαίσιο, μπορώ μόνο να σας πω ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο, όλες οι κινήσεις είναι δρομολογημένες κι ότι πολύ σύντομα θα είμαι σε θέση να ανακοινώσουμε κάτι παραπάνω.”

Υπήρξαν τερατώδεις αποκλίσεις, οι οποίες μόνο σε ένα μικρό βαθμό μπορούν να δικαιολογηθούν από μεθοδολογική ανεπάρκεια

-Πως όμως θα αντιμετωπίσετε την πολιτική μεροληψία που κατήγγειλε ο υπουργός Επικρατείας, φέρνοντας ως παράδειγμα τις προβλέψεις για το δημοψήφισμα του Ιουλίου; Δεν υπήρχε τότε ένα πραγματικό μεθοδολογικό ζήτημα, ότι δηλαδή ήταν αδύνατη η στάθμιση των απαντήσεων, δεδομένου ότι δεν υπήρχε προηγούμενο μέτρησης εν όψει δημοψηφίσματος;

“Γνωρίζουμε καλά ότι δεν υπήρχε προγενέστερη εμπειρία των δημοσκόπων με δημοψηφίσματα στην Ελλάδα. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι η πρόβλεψη των αποτελεσμάτων δημοψηφίσματος δημιουργεί δυσχέρειες, καθώς στη συγκεκριμένη ψηφοφορία υπάρχουν μόνο δύο μεταβλητές και οποιαδήποτε μετακίνηση ψηφοφόρων από τη μία προς την άλλη σημαίνει διπλάσια διαφορά. Το καλοκαίρι του 2015 υπήρξαν πολλά προβλήματα στις προβλέψεις των δημοσκόπων και κατανοούμε απόλυτα τις ενστάσεις του Συλλόγου –που μας τις έχει καταθέσει. Και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου η έρευνα που έδειχνε ότι αναμένετο πλήγμα μόνο για το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, είχε άλλου τύπου «ελατήρια» κι όχι καθαρά επιστημονικά.

Δυστυχώς, όμως, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι υπήρξαν τερατώδεις αποκλίσεις, οι οποίες μόνο σε ένα μικρό βαθμό μπορούν να δικαιολογηθούν από μεθοδολογική ανεπάρκεια.

Για ν’ αποφύγουμε, λοιπόν, μελλοντικές δυσλειτουργίες, πρέπει να ρυθμιστούν ορισμένα ζητήματα και να επικαιροποιηθούν τεχνικές και μεθοδολογίες.

Για παράδειγμα, είναι κοινός τόπος ότι όσοι έχουν κινητό αλλά όχι σταθερό τηλέφωνο και όσοι αρνούνται συστηματικά την καταγραφή τους σε έρευνες, λείπουν από τις μετρήσεις… Αν προσθέσει κανείς και τα υπόλοιπα προβλήματα αρνήσεων απάντησης, τότε η απαραίτητη στατιστική επάρκεια και πληρότητα του δείγματος, πάσχει. Και, όπως είναι αναμενόμενο, η πιθανότητα σφαλμάτων αυξάνεται. Επίσης, οι εταιρείες δημοσκοπήσεων δεν είναι σε θέση να συντηρήσουν με δικούς τους πόρους τις βάσεις δεδομένων που θα επέτρεπαν τον συνυπολογισμό στις έρευνες των παραπάνω πληθυσμών.

Οι δημοσκόποι επιμένουν στην «αυτορρύθμιση» του κλάδου. Εμείς, ωστόσο, θεωρούμε ότι η συγκεκριμένη είναι από τις πολύ ξεκάθαρες περιπτώσεις όπου το κράτος πρέπει να βοηθήσει.”

Δε φταίνε σε όλες τις περιπτώσεις οι δημοσκόποι κι οι δημοσκοπήσεις. Όπως και να έχει, όμως, δικαιολογίες δεν υπάρχουν

-Γενικότερα, δεν υπάρχουν μεθοδολογικά ζητήματα, αλλά είναι μόνο ζήτημα πολιτικής μεροληψίας το ότι από το 2012 έχουν πέσει πολλές φορές έξω οι μετρήσεις; Οι ψηφοφόροι πλέον μετακινούνται απρόβλεπτα από το ένα κόμμα στο άλλο και πολλοί φαίνεται πως δεν απαντούν στις δημοσκοπήσεις διότι τις θεωρούν αναξιόπιστες.

“Θα συμφωνήσω ότι από το 2012 και τις συνταρακτικές αλλαγές που αποτυπώθηκαν στις τότε εκλογές, το πολιτικό περιβάλλον διαρκώς εξελίσσεται. Αλλά αυτό που γίνεται εδώ κι ένα χρόνο, με όλες τις ψηφοφορίες που διεξήχθησαν και τα συνεχιζόμενα προβλήματα, δεν έχει προηγούμενο. Από το 2012 παρατηρείται δυσχέρεια στα απότοκα των ερευνών, κάτι που δείχνει ότι είτε υπάρχει δόλος και προσπάθεια καθοδήγησης της κοινής γνώμης, ή ότι υπάρχει τεράστιο μεθοδολογικό πρόβλημα.

Την επομένη των εκλογών του Σεπτεμβρίου, μάλιστα, θα θυμάστε ότι επικεφαλής εταιρίας διεξαγωγής ερευνών κοινής γνώμης είχε ζητήσει συγγνώμη, μέσα από μια προφανώς δύσκολη παραδοχή του λάθους, με ανάρτηση στο Facebook.

Δεν μπορώ να πω ότι φταίνε σε όλες τις περιπτώσεις οι δημοσκόποι κι οι δημοσκοπήσεις. Όπως και να έχει, όμως, δικαιολογίες δεν υπάρχουν. Είναι πλήγμα για τη δημοκρατία να υπάρχουν «εργαλεία» που έχουν καταπέσει στα μάτια της κοινής γνώμης.”

-Ποια μεθοδολογικά προβλήματα θεωρείτε ότι αντιμετωπίζουν οι δημοσκοπήσεις και ποιες δικλείδες ασφαλείας μπορούν να υπάρξουν; Οι νέες ρυθμίσεις τι θα αφορούν; Τον τρόπο διεξαγωγής (δηλαδή τηλεφωνική ή συνέντευξη με κάλπη), την επιλογή του δείγματος και των τηλεφώνων (κινητά και σταθερά), τον έλεγχο ότι οι απαντήσεις είναι πραγματικές, τη μορφή των ερωτήσεων;

“Υπάρχει νομικό πλαίσιο για τη διενέργεια και δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων δημοσκοπήσεων, ο ν. 3603/2007. Πρόθεση της κυβέρνησης, όμως, είναι το εκσυγχρονίσει και να το θωρακίσει.  Έχουν γίνει ήδη συναντήσεις με τον ΣΕΔΕΑ και βρισκόμαστε σε καλό δρόμο. Το τι επακριβώς πρέπει να γίνει, αυτό είναι θέμα προς συζήτηση.

Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι δημοσκοπήσεις θα υλοποιούνται από εταιρίες που αποδεδειγμένα εφαρμόζουν τους κανόνες δεοντολογίας και πιστοποιούνται από τον ΣΕΔΕΑ. Επίσης, θα πρέπει ενδεχομένως οι ερευνητές να προχωρήσουν σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση συγκεκριμένων ερωτημάτων και μεθοδολογιών, που δεν θα επιτρέπουν σπεκουλάρισμα από κανέναν εμπλεκόμενο. Υπάρχουν προβλέψεις από τους διεθνείς οργανισμούς των εταιριών δημοσκόπησης (την ESOMAR και τη WAPOR), για «στοχευμένες» δειγματοληψίες, για παράδειγμα.

Προσωπικά θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει πιο στενή συνεργασία μεταξύ κράτους-ΣΕΔΕΑ για τη διαρκή επιμόρφωση όσων εμπλέκονται στην ερμηνεία των ερευνών κοινής γνώμης.  Και, φυσικά, πρέπει να γίνουν συμπληρωματικές προσπάθειες συλλογής ποιοτικών δεδομένων, που θα συνοδεύουν την κάθε ποσοτική προσπάθεια.”

-Πληροφορούμαι ότι έχετε ξεκινήσει διάλογο για το θέμα με τις εταιρείες δημοσκοπήσεων. Ποια είναι η στάση τους όσον αφορά την αλλαγή του πλαισίου; Σας έχουν υποβάλλει προτάσεις;

“Ναι, έχουμε ξεκινήσει τον διάλογο. Όπως σας είπα, πρόθεση δική μας είναι να ενισχύσουμε το νομοθετικό πλαίσιο, εστιάζοντας στο θέμα της εποπτείας.Φυσικά ο συνομιλητής μας είναι ο Σύλλογος των εταιριών δημοσκόπησης και δεν θα λάβουμε κάποια απόφαση χωρίς να προηγηθεί συμφωνία. Έχουν υποβληθεί προτάσεις, τις οποίες και θα λάβουμε υπόψιν προκειμένου να καταλήξουμε σε συμπέρασμα και αποφάσεις.”

Ατυχής επιλογή να αξιοποιούνται υπηρεσίες εταιρείας μη μέλους του ΣΕΔΕΑ

-Πως είναι δυνατόν όμως ενώ ο κ. Παππάς μέμφεται τα ΜΜΕ που παραγγέλνουν δημοσκοπήσεις από εταιρείες που δεν είναι μέλη του ΣΕΔΕΑ, το ίδιο ακριβώς να κάνει και η Αυγή, η κομματική εφημερίδα του ΣΥΡΙΖΑ;

“Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι εταιρίες που δεν βρίσκονται στα μητρώα του Συλλόγου. Κυρίως με την ανάδυση του Διαδικτύου έχουμε ξεχάσει τι ακριβώς σημαίνει «εγκυρότητα». Εδώ και πολύ καιρό παρατηρούνται φαινόμενα να διοργανώνει μια ιστοσελίδα ψηφοφορίες μεταξύ των αναγνωστών της, οι οποίες μετά παρουσιάζονται ως «δημοσκοπήσεις».

Τέτοια περιστατικά υποτιμούν το κύρος των διαπιστευμένων εταιριών, μειώνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Θεωρώ ότι είναι ατυχής επιλογή να αξιοποιούνται υπηρεσίες εταιρίας που δεν είναι μέλος στον ΣΕΔΕΑ. Είναι ευκαιρία, λοιπόν, ν’ ανοίξει το θέμα και να γίνει πλέον ξεκάθαρο ποιος ανήκει πού, ποιος έχει τη δικαιοδοσία να διεξάγει έρευνες κοινής γνώμης και, σε τελική ανάλυση, να ενημερωθούν και τα ΜΜΕ και το κοινό.”

-Σας κατηγορούν ωστόσο ορισμένοι ότι τώρα που οι δημοσκοπήσεις δε δείχνουν το ΣΥΡΙΖΑ μπροστά, θέλετε να αλλάξετε το πλαίσιο. Γιατί και το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ χρησιμοποίησε τις μετρήσεις ως πολιτικό όπλο, όταν ήταν θετικές… Γιατί ανοίγετε το θέμα τώρα;

“Οι πολιτικές δημοσκοπήσεις ήταν και θα είναι πάντα χρήσιμες. Ακόμα και αν κάποιες έπεσαν εντελώς έξω κατά τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις –εξαιρώ το δημοψήφισμα- ο μέσος όρος τους συστηματικά κατέδειξε τον νικητή κι έδωσε κι άλλα χρήσιμα στοιχεία.

Διαχρονικά, άλλωστε, οι έρευνες κοινής γνώμης δίνουν σημαντικότατα ευρήματα πολιτικής συμπεριφοράς και άλλες πληροφορίες, τις οποίες τείνουμε να ξεχνάμε.

Εμείς αυτά έχουμε κατά νου –και όχι τα «στιγμιότυπα» προθέσεων συμπεριφοράς και γνώμης. Όπως σας είπα και στην αρχή της συνέντευξης, αυτό ακριβώς είναι μια δημοσκόπηση, ένα στιγμιότυπο προθέσεων.

Με άξονες την προστασία του πολίτη και την εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, είναι ξεκάθαρο πως προκύπτει η ανάγκη εκσυγχρονισμού της υφιστάμενης νομοθεσίας. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς μας στόχους ως Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, η οποία κινείται προς την κατεύθυνση της «θεραπείας» των δυσχερειών που έχουν εντοπιστεί.”