Ε. Βαρδουλάκης στο NEWS 247: Κανένας δεν θα αναλάβει το ρίσκο να οδηγήσει την Ελλάδα σε δεύτερες εκλογές

Συνέντευξη στον Νίκο Συριώδη

Η προεκλογική μάχη έχει φουντώσει, οι μονομάχοι βγάζουν από την φαρέτρα τους κάθε “όπλο” και σιγά σιγά μπαίνουμε στην τελική ευθεία για την κομβική 25η Ιανουαρίου. Πολλοί, έχουν χαρακτηρίσει τις εκλογές αυτές ως τις κρισιμότερες της Μεταπολίτευσης και ο λόγος δεν είναι άλλος από το ότι η χώρα βρίσκεται σε ένα πολύ οριακό σημείο και διακυβεύονται πολλά.

Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές, καλό είναι η… μπάλα να περνάει στα πόδια αυτών που ξέρουν τα πράγματα από “μέσα”. Οι τοποθετήσεις τους είναι ψυχραιμότερες, πιο επιστημονικές, αυτό που λέμε “to the point”. Έτσι, λοιπόν, το News247.gr απευθύνθηκε σε έναν ειδικό, προκειμένου να μας αναλύσει τον προεκλογικό αγώνα, ο οποίος βρίσκεται στο… πικ του.

Ο Ευτύχης Βαρδουλάκης, σύμβουλος επικοινωνίας, εταίρος της εταιρείας πολιτικής στρατηγικής και επικοινωνίας Stratego και συγγραφέας του βιβλίου “Νέοι κανόνες πολέμου: Πώς να προετοιμαστείτε σωστά για μια εκλογική αναμέτρηση”, μας μίλησε για όλα εκείνα που αναμένεται να κρίνουν το εκλογικό αποτέλεσμα, δίνοντας απαντήσεις σε πολλά κρίσιμα ζητήματα.

Ανέλυσε τον προεκλογικό αγώνα της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ, πήρε θέση για τα “παιδιά” που παρελαύνουν στις οθόνες μας μέσω των σποτ και τα οποία έχουν προκαλέσει μεγάλο ντόρο, απάντησε στο αν βλέπει κάποια έκπληξη στην κάλπη και στο που θα κριθεί η τελική νίκη. Μίλησε για την Χρυσή Αυγή, για το που κινούνται οι αναποφάσιστοι και το πόσο ρόλο παίζουν πλέον τα social media. Γι’ αυτά και για πολλά ακόμα, μίλησε στο News247.gr ένας άνθρωπος που αποτελεί μέρος του παιχνιδιού και κάθε του λέξη είναι ζυγισμένη.

Ως στρατηγικός σύμβουλος και με βάση την εμπειρία σας, θεωρείτε ότι ως τώρα διεξάγεται μια καλή προεκλογική μάχη ή είναι χαμηλού επιπέδου; Τόσο σε επίπεδο αντιπαράθεσης όσο και στο κομμάτι των μηνυμάτων προς τον κόσμο που καλείται να ψηφίσει στις 25 Ιανουαρίου.

Είναι μια ιδιαίτερη προεκλογική περίοδος. Από τη μία είναι πιο σύντομη από ποτέ. Από την άλλη βέβαια όλο το 2014 ήταν μια προεκλογική χρονιά, κυρίως λόγω αυτοδιοικητικών εκλογών και ευρωεκλογών τον περασμένο Μάιο. Ουσιαστικά πολιτικολογούμε όλο τον χρόνο και όλα έχουν πλέον ειπωθεί. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο έκπληξης και το μόνο ερώτημα που υπάρχει είναι ποια ατζέντα θα επικρατήσει: Η οργή ή η ανησυχία.

Πολύς ντόρος έχει γίνει με τα παιδιά που χρησιμοποιούνται στα προεκλογικά σποτ. Ο “Νικόλας” του πρωθυπουργού έγινε ήδη διάσημος, είδαμε και τον Πάνο Καμμένο να κάνει κάτι ανάλογο. Θεωρείτε ότι βοηθάει να περάσει ευκολότερα ένα μήνυμα προς τον κόσμο ή είναι μια λάθος επιλογή;

Λάθος δεν είναι. Θα έλεγα μάλιστα ότι συνηθίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Το πρώτο επιθετικό τηλεοπτικό σποτ που έχει βγει, στην καμπάνια του προέδρου Λίντον Τζόνσον το 1964, πρωταγωνιστής ήταν πάλι ένα κοριτσάκι που μαδούσε μία μαργαρίτα. Η αναφορά σε παιδιά λειτουργεί κυρίως σε σχέση με τους γονείς καθότι τους υπενθυμίζει έμμεσα ότι πρέπει να αποφασίσουν και για εκείνα, οπότε είναι πιο αποτελεσματικά σε περιπτώσεις επίκλησης της λογικής.

Ποια θεωρείτε τα δυνατά και αδύνατα σημεία στην προεκλογική καμπάνια των δυο μονομάχων για την εξουσία; Πάντα με δεδομένο ότι η μεν Ν.Δ. μιλάει με βάση τα όσα έκανε ή δεν έκανε ως ο βασικός πόλος της κυβερνητικής συμμαχίας, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ μιλάει με όσα θα κάνει, αν αναλάβει την εξουσία.

Η καμπάνια του ΣΥΡΙΖΑ είναι σαφώς ευκολότερη. Μιλάει για ελπίδα και συντηρεί προβάδισμα. Η πρόκλησή του είναι απλή: Να μην κάνει λάθος και αν μπορεί να στρογγυλέψει κάποια σημεία του λόγου του ώστε να μην προκαλέσει ανησυχία. Το έργο της ΝΔ είναι πολύ πιο δύσκολο, καθώς πρέπει να διαχειριστεί τρία πράγματα: πρώτον, να αναδείξει τους κινδύνους από ένα ενδεχόμενο επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ. Δεύτερον, να το κάνει με τρόπο που δεν θα δείξει πανικό και παράλληλα δεν θα προκαλέσει counter effect, ειδικά σε ό,τι σχετίζεται με τα έξωθεν μηνύματα. Και τρίτον, να αναδείξει και θετικές πλευρές, τόσο σε σχέση με το έργο της, όσο και μελλοντικά, διότι εκλογές χωρίς και κάποιο θετικό μήνυμα δεν βγαίνουν. Και επειδή ο χρόνος είναι λίγος πρέπει να δει πού θα εστιάσει τις τελευταίες μέρες.

Έχετε γράψει πως αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κάνει το “χοντρό” λάθος τις ημέρες που απομένουν μέχρι την κάλπη, δεν πιστεύετε ότι θα χάσει την πρωτιά. Τι θα πρέπει να κάνει η Ν.Δ. για να καλύψει το χαμένο έδαφος; Πού θα πρέπει να εστιάσει τον αγώνα της;

Κατά την γνώμη μου το μεγαλύτερο όπλο του ΣΥΡΙΖΑ είναι η βεβαιότητα κάποιων ψηφοφόρων ότι αυτά που λέει δεν τα εννοεί. Που πιστεύουν ότι δεν θα κάνει ούτε μονομερείς ενέργειες, ούτε στάση πληρωμών, ούτε τίποτα και λένε «έλα μωρέ, κάτι θα υπογράψουν και αυτοί και δεν θα υπάρξει θέμα». Αυτό τους διευκολύνει να επιλέξουν ΣΥΡΙΖΑ άφοβα, ρίχνοντας ταυτόχρονα τιμωρητική ψήφο στην κυβέρνηση. Χωρίς τους ψηφοφόρους αυτούς ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα είχε πλειοψηφία, καθώς οι υποστηρικτές των μονομερών ενεργειών δεν ξεπερνάνε σε καμία έρευνα το 35% και μέσα σε αυτούς αθροίζονται ψηφοφόροι και άλλων κομμάτων (ΚΚΕ, ΧΑ, ΑΝΕΛ). Αν η καμπάνια της ΝΔ δεν αμφισβητήσει αυτό το στοιχείο η εικόνα πολύ δύσκολα θα αντιστραφεί. Αντιθέτως, αν εστιάσει σε αυτό, τότε η έκπληξη δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Υπάρχει πόλωση, αυξάνεται η συσπείρωση των δυο μεγάλων Κομμάτων και πιέζονται τα μικρότερα Κόμματα, με κάποια εξ αυτών να είναι στο όριο του να μπουν ή να μην μπουν. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση και αν βλέπετε κάποια έκπληξη, όπως ας πούμε από το Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό που παραλίγο να έπιανε το όριο για την Ευρωβουλή τον περασμένο Μάιο.

Όχι, δεν βλέπω κάποια ανάλογη έκπληξη από κανένα μικρό ή νεοσύστατο κόμμα. Εκτιμώ ότι όλα θα έχουν πτωτική πορεία σε σχέση με τις ευρωεκλογές και θεωρώ ότι αν η ψαλίδα μεταξύ των δύο μεγάλων κλείσει, τα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου θα πιεστούν ακόμα περισσότερο. Ήδη έχουν σημαντικές διαρροές και προς ΝΔ και προς ΣΥΡΙΖΑ. Αν αντιθέτως υπάρξει βεβαιότητα για το προβάδισμα, ίσως κάποιοι απελευθερωθούν την τελευταία στιγμή και επιστρέψουν σε αυτά.

Πολλοί λένε ότι οι ιδεολογίες πέθαναν και πλέον το διακύβευμα είναι “μνημόνιο-αντιμνημόνιο”. Βλέπουμε παραδοσιακούς αριστερούς (πχ Οικονόμου) να πολιτεύονται με τη Ν.Δ., να υπάρχουν “μεταγραφές” που παλαιότερα ούτε θα σκεφτόμασταν. Ισχύει αυτό ή είναι λανθασμένη άποψη; Πιστεύτε ότι πρέπει να υπάρχει σαφές ιδεολογικό στίγμα σε μια προεκλογική μάχη;

Προσωπικά θεωρώ το δίπολο μνημόνιο-αντιμνημόνιο παραπλανητικό και ατελέσφορο και το έχω γράψει από το 2011. Λειτούργησε μεν ως κριτήριο ψήφου στις εκλογές του ’12, ήταν όμως μια συγκυριακή έκφραση και όχι μια μόνιμη διαιρετική τομή στο πολιτικό μας σύστημα. Καταρχάς, στο εσωτερικό κάθε πόλου οι αντιφάσεις είναι τρομερές. Στον αντιμνημονιακό χώρο π.χ. εντάσσονται και ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή. Είναι δυνατόν να δεχτούμε ότι αυτό είναι ένα ενιαίο πράγμα που μπορεί να έχει μόνιμα πολιτικά χαρακτηριστικά και να χρησιμοποιηθεί ως αναλυτικό εργαλείο; Ο ρόλος των ιδεολογιών και των παραδοσιακών πολιτικών ταυτίσεων ασφαλώς έχει υποχωρήσει, αλλά οι νέες τομές δεν έχουν ακόμα αποκρυσταλλωθεί. Όσο για τις μεταγραφές θεωρώ ότι είναι απόνερα της γενικότερης θολούρας που ακόμα επικρατεί και φυσικά σχετίζονται και με το άγχος επιβίωσης των πρωταγωνιστών τους.

Θεωρείτε ότι ο λεγόμενος “μεσαίος χώρος” είναι αυτός που πάντα καθορίζει ένα εκλογικό αποτέλεσμα; Ρωτάω, διότι η άνοδος των άκρων τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει όσα ξέραμε μέχρι σήμερα.

Αυτό που κρίνει τις εκλογές είναι οι λεγόμενοι swing voters, οι μετακινούμενοι ψηφοφόροι. Παλαιότερα αυτοί ήταν κατά κύριο λόγο από τον ενδιάμεσο χώρο. Τον «μεσαίο χώρο» που είχε πει κάποτε ο κ. Λούλης, ως προέκταση της θεωρίας της «τριγωνοποίησης» που είχε εφαρμόσει από τα μέσα της 10ετίας του ’90 ο Μπιλ Κλίντον. Πλέον swing voters υπάρχουν παντού, διότι η απορρύθμιση των παραδοσιακών ταυτίσεων και η ριζοσπαστικοποίηση μέρους του εκλογικού σώματος έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα εκλογικής συμπεριφοράς. Έχουμε π.χ. μετακινήσεις από κόμματα της λαϊκίστικης δεξιάς προς τον ΣΥΡΙΖΑ (χαρακτηριστικότερο παράδειγμα οι ΑΝΕΛ) αλλά και απευθείας μετακινήσεις μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ προς αμφότερες μάλιστα κατευθύνσεις. Γενικά είμαστε ακόμα σε μια μεταβατική πολιτική περίοδο που δεν έχουν σταθεροποιηθεί οι νέες διαιρετικές τομές.

Ακούγεται η άποψη ότι δεν μπορεί να διεξάγεται εκλογική μάχη και να υπάρχει Κόμμα που να έχει τη μισή του κοινοβουλευτική ομάδα φυλακισμένη. Στη Χ.Α. αναφέρομαι, που δείχνει πάντως να έχει μια ανθεκτικότητα, να κρατάει δυνάμεις, αν και δεδομένα κόπηκε αυτό το “κύμα” υπέρ της. Ποια είναι η πρόβλεψή σας;

Η ΧΑ όσο δεν συζητιέται, φυλλορροεί. Είναι σε σαφώς πτωτική πορεία και θεωρώ δεδομένο ότι θα έχει μικρότερο ποσοστό από ό,τι στις ευρωεκλογές. Επειδή όμως διαχρονικά έχει ένα ποσοστό «απόκρυψης ψήφου», η εκτίμησή μου είναι ότι τελικώς θα είναι λίγο ψηλότερα από αυτό που τη δείχνουν σήμερα οι δημοσκοπήσεις. Σε καμία περίπτωση όμως η δυναμική της δεν θα πλησιάζει αυτή του παρελθόντος και ειδικά της περιόδου πριν τις ποινικές διώξεις (που είχε φτάσει δημοσκοπικά μέχρι το 17%). Σε αντίθεση με όσα πολλοί φοβόντουσαν οι διώξεις την αποδυνάμωσαν και όσο μένει εκτός ατζέντας θα αποδυναμώνεται και άλλο.

Οι αναποφάσιστοι σε τι βαθμό μπορούν να καθορίσουν το εκλογικό αποτέλεσμα; Επειδή πάντα γίνεται επίκληση από τη μια ή την άλλη πλευρά σε σχέση και με τα δημοσκοπικά ευρήματα.

Το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου μεσοσταθμικά υπολογίζεται γύρω στο 10-12%. Τα χαρακτηριστικά τους μοιάζουν κάπως πιο «φιλικά» προς την ΝΔ από ό,τι προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μικρό ποσοστό μεταξύ αυτών, ενώ η πλειοψηφία τους ταλαντεύεται μεταξύ ΝΔ και κάποιων από τα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών θα τοποθετηθεί κυριολεκτικά στο παρά πέντε. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις εκλογές του Μαΐου 2012 o ΣΥΡΙΖΑ πέρασε μπροστά από το ΠΑΣΟΚ τις τελευταίες 3-4 μέρες. Μέχρι την απαγόρευση της δημοσίευσης δημοσκοπήσεων – 15 μέρες πριν τις εκλογές, ένας περιορισμός που σήμερα δεν υφίσταται – καμία εταιρεία δεν είχε εντοπίσει ότι υφίσταται ζήτημα δεύτερης θέσης. Όλοι έδειχναν δεύτερο το ΠΑΣΟΚ με διαφορά από 1 έως 10 μονάδες από τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ τελικώς δεύτερο κόμμα βγήκε τελικώς ο ΣΥΡΙΖΑ με 16% έναντι 14% του ΠΑΣΟΚ. Οι τάσεις αυτές δημιουργήθηκαν την τελευταία εβδομάδα. Βέβαια, σήμερα το τοπίο δεν είναι τόσο αποσταθεροποιημένο όσο το 2012. Οι μετακινήσεις είναι πιο ελεγχόμενες και οι κομματικές ταυτίσεις κάπως πιο ισχυρές. Ωστόσο μιλάμε ακόμα για ένα ασταθές και ευμετάβλητο πολιτικό τοπίο, οπότε καλό είναι να κρατάμε μια πισινή σε όλες τις εκτιμήσεις μας.

Τα social media έχουν αλλάξει και αν ναι, σε τι βαθμό τις προεκλογικές μάχες σε σχέση με το παρελθόν; Πόσο θα δίνατε βαρύτητα σε αυτό το κομμάτι εσείς που η δουλειά σας είναι η προετοιμασία μια εκλογικής μάχης;

Πάρα πολύ. Να θυμίσω ότι το 2012 ένα κόμμα που σχηματίστηκε μέσω του φέησμπουκ, πήρε 10,5% μέσα σε δύο μήνες. Μιλάω για τους Ανεξάρτητους Έλληνες. Σε όλες τις εκστρατείες έχουν πλέον αυξανόμενο ρόλο και αυτό είναι πολύ λογικό καθότι είναι οικονομικό, γρήγορο και διαδραστικό μέσο που δημουργεί ισχυρές ταυτίσεις. Βέβαια δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι είναι τμήμα της καμπάνιας και όχι το βασικό πεδίο μάχης. Πολλοί παρασύρονται και ξοδεύουν περισσότερη ενέργεια από όσο χρειάζεται. Προσωπικά έτσι τα αντιμετωπίζω και πάντα σε συνάρτηση και με το προφίλ του υποψηφίου που συμβουλεύω και το κοινό-στόχο του.

Ο κόσμος θεωρεί ότι αν κάποιος ξένος εκφράσει άποψη για τις εκλογές μας, είναι ωμή παρέμβαση και περισσότερο κακό κάνει σε αυτόν για τον οποίον θα ειπωθεί μια θετική κουβέντα παρά καλό. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Οι Γάλλοι είχαν μια εξαιρετική φράση για αυτό: «εμείς μπορούμε να γελάμε με τη μύτη του Ντε Γκωλ, εσείς όχι». Πιστεύω ωστόσο ότι το ερώτημά σας δεν μπορεί να το απαντηθεί με βεβαιότητα. Η εύκολη απάντηση είναι: «ναι, κάνει κακό». Όμως αυτή είναι η πολιτικά ορθή απάντηση. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πώς έχει λειτουργήσει εσωτερικά η παρέμβαση στους αποδέκτες των μηνυμάτων, ασχέτως με το αν θα το παραδεχτούν οι όχι. Πολλά φυσικά σχετίζονται και με το ύφος των παρεμβάσεων αυτών. Αν το ύφος είναι προκλητικό ή «δασκαλίστικο» τότε πράγματι μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις. Αν αφορά πληροφόρηση και μόνο μπορεί να έχει επιπτώσεις.

Η δουλειά ενός στρατηγικού συμβούλου είναι πλέον ευκολότερη ή δυσκολότερη σε σχέση με το παρελθόν; Πόσο έχει διαφοροποιηθεί η δική σας δουλειά;

Είναι σαφώς πιο δύσκολη, έχει πολύ μεγαλύτερο όγκο εργασιών και απαιτεί περισσότερη προσοχή από ό,τι στο παρελθόν. Παλαιότερα το γήπεδο ήταν ξεκάθαρο. Πλέον με τα αμέτρητα μέσα επικοινωνίας και την «αναρχία» των σόσιαλ μήντια η «στραβή» μπορεί να σου σκάσει από παντού.

Πάμε και στις δημοσκοπήσεις, τις οποίες ο κόσμος δεν πιστεύει πολύ και τις θεωρεί σε μεγάλο βαθμό κατευθυνόμενες. Επειδή εσείς ξέρετε κάποια πράγματα παραπάνω λόγω επαγγελματικής ιδιότητας, ισχύει αυτό έστω σε ένα βαθμό ή είναι υπερβολή;

Οι δημοσκοπήσεις μπορεί να επηρεάζουν κάποιους ψηφοφόρους, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα προς την ίδια κατεύθυνση. Υπάρχει το φαινόμενο του bandwagon effect, που είναι η τάση ενίσχυσης αυτού που προηγείται. Είναι το συνηθέστερο φαινόμενο, όχι όμως το μόνο. Υπάρχει επίσης το backlash effect, που είναι η τάση αντίδρασης σε αυτόν που προηγείται. Όπως υπάρχει επίσης το underdog effect, η τάση δηλαδή ορισμένων ψηφοφόρων να αντιδρούν προς αυτόν που προηγείται ψηφίζοντας κάποιο άλλο, συνήθως μικρότερο κόμμα, με στόχο να στείλουν μήνυμα. Στην εκλογική ιστορία έχουν καταγραφεί και οι τρεις περιπτώσεις, ως εκ τούτου είναι δύσκολο να πει κάποιος με βεβαιότητα σε ποια κατεύθυνση γίνεται η χειραγώγηση. Πιστεύω ότι περισσότερη ζημιά ως προς την εικόνα των δημοσκοπήσεων κάνει η χρήση τους από τα ΜΜΕ, καθώς συχνά τις χρησιμοποιεί ως media event, ως εργαλείο προώθησης μιας συγκεκριμένης ατζέντας. Αυτό είναι ασφαλώς απαράδεκτο.

Πόσο πιθανές θεωρείτε τις δεύτερες εκλογές σε περίπτωση μη αυτοδυναμίας; Σε αυτή την περίπτωση, το πρώτο Κόμμα κινδυνεύει να ζημιωθεί στην δεύτερη κάλπη επειδή θα θεωρηθεί υπεύθυνο για την διατήρηση της ακυβερνησίας στην χώρα σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο;

Τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Το κρίσιμο ερώτημα ως προς αυτό είναι σε ποιον θα αποδοθούν οι ευθύνες και ποιος θα χρεωθεί το κόστος της ακυβερνησίας και ποιο θα είναι αυτό το κόστος. Όλα συνεπώς θα εξαρτηθούν από το χειρισμό που θα γίνει και φυσικά από τα γεγονότα που θα προκληθούν μέσα σε ένα τέτοιο τοπίο. Εκτίμησή μου είναι ότι κανένας δεν θα αναλάβει το ρίσκο να οδηγήσει τη χώρα σε δεύτερες εκλογές, αν οι αποκλίσεις στους στόχους δεν είναι τεράστιες.