Ζητήματα που ανακύπτουν από τη διαδικασία των εκλογών και της εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας

Ι.ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

26 Ιανουαρίου 1936.

Οι εκλογές που οδήγησαν στην επιβολή της μεταξικής δικτατορίας με ευθύνη και των δύο μεγάλων παρατάξεων (Φιλελευθέρων και Λαϊκών). Η απλή αναλογική που εφαρμόστηκε οδήγησε στη μη επίτευξη βιώσιμων κυβερνητικών σχημάτων. Οι εκλογές διενεργήθηκαν μετά το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 και τη λαϊκή ετυμηγορία υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας, προκειμένου η νέα Βουλή να προβεί στις αναγκαίες τροποποιήσεις του Συντάγματος.

25 Ιανουαρίου 2014.

Για πρώτη φορά στη ιστορία της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας (1974-2014) διεξάγονται εκλογές τον μήνα Ιανουάριο. Στις 17, 23 και 29 Δεκεμβρίου 2014 η Βουλή δεν κατάφερε να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας, σύμφωνα με το άρθρο 32 παρ 1,3 Σ και έτσι η Ελλάδα οδηγείται  σε βουλευτικές εκλογές στις 25 Ιανουαρίου 2015, σύμφωνα με το άρθρο 32 παρ 4 Σ.

Με  το με αριθμό 173/31.12.1974 Προεδρικό Διάταγμα (Α΄ 277),, με το οποίο αποφασίζεται η διάλυση της Βουλής της ΙΕ΄ Βουλευτικής Περιόδου Προεδρευομένης Δημοκρατίας και συγκαλείται η Βουλή, που θα προκύψει από τις εκλογές, στις 5 Φεβρουαρίου 2015.

ΙΙ.-ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ:

1. Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ:

Στο Σύνταγμα του 1975 καθορίστηκαν οι ελευθερίες και υποχρεώσεις του Αρχηγού του Κράτους ως προς τα πρόσωπα στα οποία δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι υποχρεωμένος να διορίσει Πρωθυπουργό τον αρχηγό του κόμματος (ή αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος που διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Στο ισχύον Σύνταγμα είναι ρητά κατοχυρωμένη η «αρχή της δεδηλωμένης» στο άρθρο 37 παράγρ. 2 εδ. Α.

Συνεπώς εφ’ όσον από τις εκλογές αναδειχθεί κόμμα που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών (151) ο  ΠτΔ διορίζει Πρωθυπουργό  τον αρχηγό του. Μέσα σε δεκαπέντε μέρες από την ορκωμοσία του Πρωθυπουργού η Κυβέρνηση πρέπει να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής1 (άρθρο 84 εδ α Σ).

2. ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΝΤΟΛΕΣ:

1. Σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 37), αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή, για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Το Σύνταγμα προβλέπει στο άρθρο 37 παρ 3,4 τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών στα τρία πρώτα κόμματα και με διαφορά τριών ημερών για κάθε διερευνητική εντολή.

2. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του ΠΡΏΤΟΥ σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγού του ΔΕΥΤΈΡΟΥ σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγού του ΤΡΙΤΟΥ σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες, μπορεί όμως ο αρχηγός να μην εξαντλήσει το τριήμερο.

3. Αν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων είτε μεμονωμένα  είτε σε σύσκεψη και, α) αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, β) επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών και γ) σε περίπτωση αποτυχίας2 αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό κυβέρνηση3ς, όσο το δυνατό ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές και διαλύει τη Βουλή.

3. Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ :

1. Σύμφωνα με το άρθρο 32 του Συντάγματος, η Βουλή που αναδεικνύεται από τις νέες εκλογές, αμέσως μόλις συγκροτηθεί σε σώμα, εκλέγει με ονομαστική φανερή ψηφοφορία Πρόεδρο της Δημοκρατίας με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών (180 βουλευτές).

2. Αν δεν επιτευχθεί η πλειοψηφία αυτή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μέσα σε πέντε ημέρες και εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών (151 βουλευτές).

3. Αν δεν επιτευχθεί ούτε αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ακόμη μια φορά, ύστερα από πέντε ημέρες, μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφησαν και θεωρείται ότι έχει εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε τη σχετική πλειοψηφία.

4. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΣ:

1. Στις 26 Ιανουαρίου, ημέρα Δευτέρα, εφόσον επιτυγχάνεται απόλυτη πλειοψηφία βουλευτών (151 βουλευτές), ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει πρωθυπουργό τον αρχηγό του πρώτου κόμματος.

 Αν όμως η πλειοψηφία είναι σχετική, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει την πρώτη διερευνητική εντολή στον αρχηγό του πρώτου κόμματος. 

Με δεδομένη την πρόνοια του Συντάγματος ότι η κάθε διερευνητική εντολή διαρκεί τρεις ημέρες, ο κύκλος των διερευνητικών εντολών, μπορεί να έχει ολοκληρωθεί έως τις 3 Φεβρουαρίου 2015, ίσως και νωρίτερα, αν κάποιος αρχηγός δεν εξαντλήσει το τριήμερο (1η διερευνητική εντολή 26, 27, 28 Ιανουαρίου – 2η διερευνητική εντολή 29, 30, 31 Ιανουαρίου – 3η διερευνητική εντολή 1, 2, 3 Φεβρουαρίου). 

2. Αν οι εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, καλεί μεμονωμένα ή από κοινού  πιθανότατα στις 4ή 5 Φεβρουαρίου, τους αρχηγούς των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή για το σχηματισμό κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνης της Βουλής ή αν η διαβούλευση  αυτή αποτύχει  κυβέρνηση από όλα τα κόμματα για τη διενέργεια εκλογών.  Αν τα κόμματα συμφωνήσουν στη συγκρότηση κυβέρνησης για τη διενέργεια εκλογών, τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δέχεται την παραίτηση της κυβερνήσεως, διορίζει την κυβέρνηση που θα έχουν υποδείξει τα κόμματα και διαλύει τη Βουλή (σ.σ. η Βουλή συγκαλείται, με βάση το Προεδρικό Διάταγμα που έχει υπογραφεί, στις 5 Φεβρουαρίου).

Σε περίπτωση που αποτύχει η επίτευξη συμφωνίας για την ανάδειξη κυβέρνησης που θα έχει έργο τη διενέργεια εκλογών, τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναθέτει το σχηματισμό «υπηρεσιακής» κυβέρνησης στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου «για να διενεργήσει εκλογές και διαλύει τη Βουλή».

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το Σύνταγμα στην περίπτωση αυτή δεν τάσσει προθεσμία για τη διάλυση της Βουλής.

3. Ο βίος της νέας Βουλής που έχει οριστεί ότι συγκαλείται την 5η Φεβρουαρίου άρχεται  με κορυφαία διαδικασία  και την εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας (άρθρο  32 παρ 4Β Σ), με προϋπόθεση την συγκρότηση της σε Σώμα. Αμέσως μόλις κηρυχθεί η έναρξη των εργασιών της πρώτης συνεδρίασης της Βουλής, ο προσωρινός Πρόεδρος, ανακοινώνει στη Βουλή τον κατάλογο των βουλευτών που ανακηρύχθηκαν σύμφωνα με το νόμο και τους καλεί να δώσουν το νενομισμένο όρκο (άρθρο 3 του Κανονισμού της Βουλής). Την επομένη ημέρα επακολουθεί η εκλογή Προέδρου της Βουλής σύμφωνα με τις διατάξεις του κανονισμού και έπεται η διαδικασία εκλογής του ΠτΔ  κατά το άρθρο 32 παρ 4 Σ.

Με τα δεδομένα αυτά: η εκλογή του ΠτΔ  σε κάθε περίπτωση  δεν μπορεί να γίνει πριν από την συγκρότηση της νέας Βουλής σε Σώμα . Εναρκτήρια συνεδρίαση στις 5 Φεβρουαρίου την Παρασκευή στις 6 Φεβρουαρίου, οι βουλευτές θα εκλέξουν τον Πρόεδρο της Βουλής4.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

1. Με αυτά τα δεδομένα, μετά τις διαδικασίες για την εκλογή Προέδρου και Προεδρείου της Βουλής, ξεκινά η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας η οποία δεν μπορεί να είναι πριν από τις 7 Φεβρουαρίου.

2. Της εκλογής του ΠτΔ προηγείται (στην περίπτωση αυτή χρονικά)  κατά τα ανωτέρω, ο σχηματισμός Κυβερνήσεως που να έχει την εμπιστοσύνης της Βουλής.

3. Σε περίπτωση  μη αυτοδυναμίας ή αποτυχίας συμφωνίας των κομμάτων, η Χώρα οδηγείται σε νέες εκλογές, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η εκλογή νέου ΠτΔ.

* Ο Αντώνης Αργυρός είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω. Το 2012 διετέλεσε Υπουργός Επικρατείας στην κυβέρνηση Πικραμμένου. Από το 2004 είναι Δικηγόρος και Αναπληρωτής Νομικός Σύμβουλος στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Με σημαντική επιστημονική δράση, άρθρα και σχόλια σε δικαστικές αποφάσεις δημοσιεύονται στα πιο γνωστά νομικά περιοδικά.