Ασυνόδευτα ανήλικα στην Ελλάδα: Εγώ φταίω, είπα στον μπαμπά μου να πάμε στην Ευρώπη που πηγαίνουν όλοι

“Ξέρω πλέον πού θέλω να δουλεύω. Για την ακρίβεια, δεν θα μπορούσα να δουλεύω κάπου αλλού”.

Ένα 12χρονο κορίτσι από το Αφγανιστάν. Ο πατέρας της φωτορεπόρτερ. Μια οικογένεια που εκδιώχθηκε από την πατρίδα της λόγω φρονημάτων. Ένα κοριτσάκι που έμεινε μόνη μετά από το ναυάγιο της βάρκας. 400 άτομα στοιβαγμένα στη μέση του Αιγαίου. Τα μάτια του κοριτσιού καρφωμένα στο σημείο όπου είδε τελευταία φορά την οικογένειά της. Τα μάτια της, είδαν την ελπίδα να γεννιέται και πάλι με τη μορφή της Χριστίνας.

Η Χριστίνα, η Νεφέλη, η Πέννυ, η Ευδοκία και ακόμη εννέα συνάδελφοι τους είναι εξειδικευμένα μέλη του Δικτύου Επιτροπείας της ΜΕΤΑδρασης στην Αθήνα, τη Λέσβο, τη Σάμο και την Ορεστιάδα.

Δεκατρία μέλη ενός πιλοτικού προγράμματος που χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία με έναν και μόνο στόχο. Να προστατεύσει, να αγκαλιάσει μάλλον, τα ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά που έρχονται στην Ελλάδα καθημερινά, από τις χώρες του πολέμου.

Τα αποτελέσματα του προγράμματος παρουσιάστηκαν από τη ΜΕΤΑδραση μέσα σε ένα κλίμα δικαιολογημένης συγκίνησης. Οι επίτροποι μίλησαν για τις εμπειρίες τους, ανέπτυξαν τα βιώματα τους, περιέγραψαν τη σχέση τους “με τα παιδιά τους” όπως τα αποκαλούσαν, εξέφρασαν τις αγωνίες τους, τις ελπίδες και τα όνειρα των προσφυγόπουλων που έχουν στη ζωή τους.

Εν προκειμένω, δεν μιλάμε μόνο για επίβλεψη, δεν μιλάμε για συνοδεία, δεν μιλάμε για κηδεμονική υποστήριξη. Μιλάμε για κοινή ζωή, με κοινές καθημερινές δραστηριότητες, με πάρτι, με επισκέψεις στο σχολείο για γονική ενημέρωση για την πρόοδο του παιδιού, με μαγειρική και με πολύ παιχνίδι. Και φυσικά, με πολλαπλές δράσεις από πλευράς ΜΕΤΑδρασης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, τους τελευταίους 7 μήνες τα 13 πρώτα ειδικά εκπαιδευμένα μέλη του Δικτύου Επιτροπείας, στην Αθήνα, τη Λέσβο, τη Σάμο και την Ορεστιάδα, ανέλαβαν συνολικά 256 παιδιά (150% περισσότερα από τον προβλεπόμενο στόχο), 38 κορίτσια και 218 αγόρια, ηλικίας από 6 μηνών μέχρι 18 ετών, και πραγματοποίησαν 3.072 ενέργειες που αφορούσαν κυρίως σε συναντήσεις με τα παιδιά.

Στα 13 μέλη του Δικτύου Επιτροπείας δόθηκαν εξουσιοδοτήσεις από τους αρμόδιους εισαγγελείς. Στόχος τους ήταν να δώσουν εξατομικευμένη βοήθεια σε ασυνόδευτα ανήλικα που φτάνουν στη χώρα μας έτσι ώστε να βοηθήσουν στην επιτάχυνση των διαδικασιών προκειμένου να βρεθούν σε κάποιο ξενώνα, να μην νιώσουν ξεχασμένα, να βοηθήσουν στην επανένωση με την οικογένεια, να νοιαστούν για τα προβλήματα υγείας που μπορεί το παιδί να αντιμετωπίζει. Και να το κάνουν να αισθάνεται πάντα παιδί, παρότι ζει σε μια ξένη χώρα.

Μια μεγάλη αγκαλιά

Όπως εξήγησαν τα μέλη της οργάνωσης, το πρώτο βήμα είναι ο εντοπισμός του ασυνόδευτου ανηλίκου. Κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο. Ακολουθεί η μεταφορά του και η τοποθέτηση σε κάποιο Ειδικό Χώρο Παραμονής Αλλοδαπών (ΕΧΠΑ) ή Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (ΚΕΠΥ) για να καταγραφεί από την υπηρεσία πρώτης υποδοχής. Μόλις χαρακτηριστούν ως ασυνόδευτα και ενημερωθεί ο εισαγγελέας, τα μέλη της οργάνωσης κάνουν αίτηση για την έκδοση Εισαγγελικής Διάταξης.

“Ο εισαγγελέας ορίζεται ως ειδικός επίτροπος, ωστόσο είναι απογυμνωμένος από τα μέσα και τα εργαλεία για να ανταποκριθεί σε ένα τέτοιο καθήκον. Δεν έχουν συσταθεί οι νομικές υπηρεσίες που να επιτρέπουν να εφαρμόζεται ό,τι ορίζει ο νόμος, ενώ η Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων είναι υποστελεχωμένη” εξήγησε η αντιεισαγγελέας ανηλίκων Αθηνών Κατερίνα Κολιοκώστα.

Τα 13 ειδικά εκπαιδευμένα μέλη του Δικτύου, μέσα από αυτή την 7μηνη εμπειρία, έχουν έρθει πολύ κοντά με τα παιδιά, έχουν συγκινηθεί, έχουν υπάρξει “μάνες”, έχουν ξενυχτήσει σε νοσοκομεία, δίπλα σε άρρωστα παιδιά, βοήθησαν για να επανενωθούν με την οικογένειά τους ή συγγενείς τους, συνόδευσαν τα παιδιά στην πρώτη τους μέρα στο σχολείο, οργάνωσαν δραστηριότητες και πάρτι.

Στην ημερίδα παρουσιάστηκαν περιπτώσεις κατά τις οποίες τα μέλη του Δικτύου Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, εξασκώντας τις εξουσιοδοτήσεις που έλαβαν από τους αρμόδιους Εισαγγελείς

-ξενύχτησαν σε νοσοκομεία, δίπλα σε άρρωστα παιδιά

-συνόδευσαν παιδιά για ιατρικές εξετάσεις και κάλυψαν τις ιατροφαρμακευτικές τους ανάγκες

-στα σύνορα, συχνά εντόπισαν και παρέλαβαν παιδιά αργά το βράδυ ή νωρίς το πρωί και τα μετέφεραν άμεσα στο ΚΕΠΥ ώστε να προχωρήσει η διαδικασία ταυτοποίησής τους και να τους προσφέρουν φροντίδα, υποστήριξη και προστασία από τα κυκλώματα διακίνησης και εκμετάλλευσης

-ολοκλήρωσαν τις απαραίτητες ενέργειες ώστε τέσσερα παιδιά να επανενωθούν με τις οικογένειές τους σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλιστα τα συνόδευσαν μέχρι εκεί, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στην Ελλάδα

-βοήθησαν δύο παιδιά να ολοκληρώσουν τις διαδικασίες ασύλου τους

-συνόδευσαν τα παιδιά στην πρώτη τους μέρα στο σχολείο

-προσέφεραν στα παιδιά ψυχολογική υποστήριξη, σε συνεργασία με την ψυχολόγο του Δικτύου

-μεσολάβησαν στο να ξανασυναντηθούν δύο φίλοι που γνωρίστηκαν σε κρατητήριο στα σύνορα και είχαν χαθεί μεταξύ τους, γιατί είχαν μεταφερθεί σε διαφορετικές δομές φιλοξενίας

-οργάνωσαν ένα πάρτι – έκπληξη για τα παιδιά, στο οποίο ένα αγόρι 14 ετών γιόρτασε για πρώτη φορά τα γενέθλιά του

-υλοποίησαν δραστηριότητες, όπως διαγωνισμό ζωγραφικής και γιορτές στο ΚΕΠΥ Λέσβου και στο ΕΧΠΑ Σάμου, μουσικούς αυτοσχεδιασμούς, πολιτιστικές επισκέψεις και εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης, θεατρικού παιχνιδιού και μαγειρικής.

Την ημερίδα άνοιξαν με χαιρετισμούς η Πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης κα Λώρα Παππά, η οποία εξέφρασε την ανάγκη για προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου για την επιτροπεία στα Ευρωπαϊκά πρότυπα.

Εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παρουσίασε το υπάρχον νομικό πλαίσιο για την Επιτροπεία ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα, ενώ εκπρόσωποι δομών φιλοξενίας στην Αθήνα μίλησαν για τη συνεργασία τους με τα μέλη του Δικτύου στο πλαίσιο του έργου.

Όπως παρατήρησε από τη δική της μεριά η υπεύθυνη τμήματος ανηλίκων της ΜΕΤΑδρασης, Βιργινία Ξυθάλη, το πρόγραμμα δεν έχει καταφέρει να καλύψει εξ ολοκλήρου τις ανάγκες όλων των ασυνόδευτων παιδιών που βρέθηκαν στην Ελλάδα, ενώ έχει διαπιστωθεί η ανάγκη τα μέλη του Δικτύου να βρίσκονται και σε άλλα σημεία της χώρας, όπου υπάρχουν ξενώνες φιλοξενίας.

Αυτοί είναι οι τομείς στους οποίους πρέπει να υπάρξει περαιτέρω βοήθεια, ενώ το μεγάλο στοίχημα είναι το πρόγραμμα, μετά τη λήξη του στα τέλη Δεκεμβρίου, να βρει χρηματοδότηση για να συνεχιστεί.

Ιστορίες επιβίωσης: “Holding Hands”

Η Νεφέλη Μπάμη, μέλος του Δικτύου Επιτροπείας, περιέγραψε κατά τη σημερινή παρουσίαση του προγράμματος μία από τις πιο συγκινητικές περιπτώσεις που συνάντησε, του νεαρού Αφγανού Φαρχάντ. Αν και τυφλός, ο Φαρχάντ ξεκίνησε μόνος του από το Ιράν, όπου ζούσε, να ταξιδέψει προς την Ευρώπη προκειμένου να φτάσει στη Γερμανία, όπου ζει ο μεγάλος του αδελφός.

Μετά την άφιξή του στην Ελλάδα ο Φαρχάντ επιχείρησε τρεις φορές να περάσει τα σύνορα της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ και τις τρεις συνελήφθη. Τότε αποφάσισε να ακολουθήσει τις νόμιμες διαδικασίες της οικογενειακής επανένωσης. “Στο διάστημα που έμεινε στην Ελλάδα είχαμε τη δυνατότητα να εξελίξουμε τα όνειρά του. Γρήγορα κατάλαβα στις συναντήσεις μας ότι δεν έχει σημασία να δουλέψουμε πάνω στο παρελθόν ενός ανήλικου, αλλά στο μέλλον. Τα παιδιά αυτά είναι συντετριμένα από τα γεγονότα που έχουν ζήσει και δεν μπορούν να οργανώσουν το μέλλον τους”, επισήμανε η κ. Μπάμη.

Ο Φαρχάντ έγραψε ένα ποίημα και το έντυσε με μια ιρανική μελωδία. Η Νεφέλη τον έφερε σε επαφή με δύο μουσικούς, τον Ιταλό Τζιοβάννι και την Ελληνίδα Ιράνα. Η γλώσσα της μουσικής έφερε κοντά τη παρέα που συναντήθηκε ένα βράδυ σε μια ταράτσα των Εξαρχείων και αυτοσχεδίασε σε πέρσικους και άλλους δρόμους.

Η κ. Μπάμη περιγράφει τη γνωριμία της με τον Φαρχάντ ως ένα ταξίδι, καθώς έμαθε πολλά από αυτόν: “Αυτό όμως που με σημάδεψε ήταν μια δική του φράση. Όταν τον ρώτησα πώς κατάφερε να φτάσει στην Ελλάδα όντας τυφλός, μου απάντησε: “Κρατώντας χέρια”. Αυτό λοιπόν θεωρώ ότι είναι το κλειδί για οποιοδήποτε βήμα, οποιουδήποτε ανθρώπου, είτε είναι πρόσφυγας, είτε Έλληνας που ζει στην κρίση: να έχουμε τη δυνατότητα να κρατήσουμε τα χέρια άλλων και να προχωρήσουμε”.

Διαβάστε το ποίημα του: (το έγραψε ο ίδιος με το ειδικό πληκτρολόγιο του υπολογιστή και το μετέφρασε στα ελληνικά ένας Αφγανός φίλος)

“Εγώ φταίω γι’ αυτό που συνέβη, γιατί είπα στον μπαμπά μου να πάμε στην Ευρώπη που πηγαίνουν όλοι”

Η Χριστίνα Δημάκου μετέφερε τη συγκλονιστική ιστορία μιας μικρής Αφγανής που έχασε την οικογένεια της στον δρόμο για τη Λέσβο.

Μόλις το περασμένο Σάββατο, χρειάστηκε να βοηθήσει το παιδί που έμεινε αβοήθητο μετά το ναυάγιο ανοιχτά του νησιού. Η οικογένεια της μικρής ξεκίνησε από την πατρίδα τους, ένα ταξίδι ελπίδας και “απόδρασης”, μιας και ο πατέρας, φωτορεπόρτερ στο επάγγελμα, βίωνε καθημερινές απειλές.

Στα παράλια της Τουρκίας επιβιβάστηκαν σε ένα σκάφος, 400 άτομα συνολικά, και στη διάρκεια της διαδρομής μέχρι την Ελλάδα, το παλιό σκάφος “κόπηκε” στα δύο εξαιτίας της κακοκαιρίας.

Ο πατέρας της, τής έδωσε μερικά ξύλα από το σκάφος και της είπε να τα κρατήσει γερά, γιατί από αυτά εξαρτάται η ζωή της. Εκείνη γράπωσε τα ξύλα, την ώρα που τα κύματα την παρέσερναν μακριά από τους δικούς της. Η μικρή δεν πήρε το βλέμμα της από το σημείο που είδε για τελευταία φορά την οικογένεια της.

“Μου λείπει η οικογένειά μου. Εγώ φταίω γι’ αυτό που συνέβη, γιατί είπα στον μπαμπά μου να πάμε στην Ευρώπη που πηγαίνουν όλοι”, είπε η μικρή Αφγανή στην επίτροπο της ΜΕΤΑδρασης. Μετά την ασφαλή μεταφορά της σε ξενώνα φιλοξενίας στην Αθήνα, ένα άλλο μέλος του Δικτύου ανέλαβε να τη φροντίζει, έως ότου γίνει η διαδικασία οικογενειακής επανένωσής της με μέλος της οικογένειας που ζει σε ευρωπαϊκή χώρα.

Η Πέννυ Κερραμυδά μετέφερε την ιστορία του Αχμάντ από την Αίγυπτο. Ένα παιδί που άφησε την πατρίδα του για να έρθει στην Ευρώπη και να βοηθήσει τη φτωχή του οικογένεια και την άρρωστη μητέρα του.

Το σκάφος με το οποίο ταξίδευε ναυάγησε ανοιχτά της Κρήτης. Επέζησε και εγκλωβίστηκε εκεί. Ο Αχμάντ ήρθε στην Αθήνα και βρέθηκε σε ξενώνα διαμονής. Εκεί δέθηκε με την Πέννυ. Έκανε φίλους, απέκτησε έναν κολλητό και στα 14 του, γιόρτασε για πρώτη φορά τα γενέθλια του σε Λούνα Παρκ. Ήταν η πρώτη γιορτή της ζωής του. Ο μικρός Αιγύπτιος απέδρασε τελικά από τη χώρα μας. Ταξίδεψε μέχρι την Ουγγαρία και κατέληξε στη Γερμανία όπου ζει πλέον με έναν ξάδερφο του. Μιλάει με την Πέννυ καθημερινά και την ευχαριστεί για όσα του έδωσε στο σύντομο πέρασμα του από την Ελλάδα.

Φεύγοντας από την κόλαση της Σομαλίας

Μια ακόμη ιστορία από τις δεκάδες που έχουν να αφηγηθούν οι επίτροποι, ήταν εκείνη της Σαμίς.

Η Σαμίς είναι ένα κοριτσάκι από τη Σομαλία. Στη χώρα της έχει υποβληθεί στο βάρβαρο “έθιμο” της κλειτοριδεκτομής. Ζώντας στη Σομαλία δέχθηκε σφαίρα όταν ήταν μέσα σε σχολικό λεωφορείο. Η σφαίρα τη βρήκε στο πόδι. Η οικογένεια της δεν είχε λεφτά για την επέμβαση και έτσι την “έταξαν” σε έναν ηλικιωμένο ο οποίος πλήρωσε το απαραίτητο ποσό.

Τελικά κατάφερε να διαφύγει από την πατρίδα της μαζί με τα αδέρφια της, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη. Οι γονείς της, την έστελναν σε συγγενείς. Όταν έφτασε στα τουρκικά παράλια, αρνήθηκε να μπει στη βάρκα. Ο διακινητής της έβαλε το πιστόλι στον κρόταφο. Βρέθηκε στην Ελλάδα, πέρασε στην Αθήνα και ταξίδεψε εκ νέου μέχρι τα βόρεια σύνορα. Εκεί, στραβοπάτησε και έπεσε χτυπώντας στη λεκάνη της. Δεν είπε τίποτα για να μην ανησυχήσει τους δικούς της.

Οι φριχτοί πόνοι όμως την κράτησαν πίσω. Τα αδέρφια της έφυγαν, εκείνη νοσηλεύτηκε στην Καστοριά. Έμεινε μόνη. Δύο ντόπιοι την κράτησαν τέσσερις μήνες στο σπίτι τους. Τον Ιούνιο του 2014, μεταφέρθηκε σε δομή φιλοξενίας στην Αθήνα. Έπρεπε να κάνει δεύτερο χειρουργείο. Μετά από οκτώ μήνες δεν είχε υποβληθεί ακόμα σε επέμβαση. Τον Μάρτιο του 2015 μεταφέρθηκε στο ΚΑΤ. Ο γιατρός της υποσχέθηκε πως θα την εγχειρήσει άμεσα, ωστόσο τα λόγια έμειναν λόγια. Η επίτροπος της ΜΕΤΑδρασης τη γνώρισε τον Ιούλιο του ’15 και μεσολάβησε για να επισπευσθούν οι διαδικασίες, τόσο για την επέμβαση, όσο και για τη μετάβαση του κοριτσιού στους συγγενείς της στην Ιταλία.

Τον καιρό που τελικά ελήφθη η απόφαση για τη μετάβαση, ορίστηκε και η ημερομηνία για το χειρουργείο. Η μικρή προτίμησε να φύγει. Σήμερα ζει στην Ιταλία και είναι σε πρόγραμμα αποθεραπείας.

“Εσύ να αγκαλιάζεις και να φιλάς τη μαμά σου και τα αδέρφια σου κάθε μέρα. Κι εγώ αυτό θα κάνω όταν τους ξαναδώ”

Η Ευδοκία Κουβαρά μίλησε για ένα 9χρονο κοριτσάκι από τη Συρία. Βρέθηκε χωρίς οικογένεια στη χώρα μας. “Γιατί δεν μπορούμε να δούμε τα ψάρια να κολυμπάνε έξω από τη θάλασσα; Στη βάρκα που ήμουν τα έβλεπα πολύ κοντά μου”, ρώτησε την επίτροπο μόλις τη γνώρισε.

Και η επόμενη ερώτηση ήταν αποστομωτική. “Από εδώ που είμαι, πάω προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά για να βρεθώ στη Γερμανία;”. Η Ευδοκία ανέφερε πως τα περισσότερα ασυνόδευτα παιδιά που έρχονται στην Ελλάδα, θέλουν να φύγουν, να βρουν τους συγγενείς τους.

Το πρώτο συναίσθημα τους μετά τον φόβο είναι η απογοήτευση. Η αγωνία για να επανενωθούν με τους δικούς τους, η αίσθηση του εγκλωβισμού σε ένα μέρος ξένο. Αυτή την αίσθηση παλεύουν να αμβλύνουν οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης.

“Η μικρή μου είπε: Εσύ να αγκαλιάζεις και να φιλάς τη μαμά σου και τα αδέρφια σου κάθε μέρα. Κι εγώ αυτό θα κάνω όταν τους ξαναδώ”, είπε η Ευδοκία Κουβαρά, μεταφέροντας τα ανατριχιαστικά λόγια της 9χρονης από τη Συρία.

Με αυτά τα λόγια θα κλείσει και αυτό το κείμενο.

Έργα των παιδιών

(Το ασυνόδευτο ανήλικο, που έφτασε στην Ελλάδα το 2014, απεικονίζει το επικίνδυνο ταξίδι του)

(Η φυγή από τη βία, καθοριστικό στοιχείο της ζωής των ασυνόδευτων ανηλίκων, δεν θα μπορούσε να λείπει από τις ζωγραφιές τους)

” Εγώ ελεύθερος“: 26 παιδιά συνοδεύτηκαν στις 5/2/2015 από την Αμυγδαλέζα προς δομές φιλοξενίας στο Βόλο και την Κόνιτσα)

Σημείωση: Το “Δίκτυο Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων” χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία στο πλαίσιο του Προγράμματος “Είμαστε όλοι Πολίτες”, το οποίο είναι μέρος του συνολικού Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ για την Ελλάδα, γνωστού ως EEA Grants. Διαχειριστής Επιχορήγησης του Προγράμματος είναι το  Ίδρυμα Μποδοσάκη.

Περισσότερες πληροφορίες για τη ΜΕΤΑδραση, εδώ