Οι δύο πλευρές του φράχτη: Να ανοίξει ο Έβρος για τους πρόσφυγες ή όχι;

Επιμέλεια: Μίκα Κοντορούση, Ιωάννα Μπρατσιάκου, Θοδωρής Παναγιωτίδης

Οι ανθρώπινες ζωές που χάνονται καθημερινά στο Αιγαίο, φέρνουν επιτακτικά στο προσκήνιο το ζήτημα της ασφαλούς διέλευσης των προσφύγων και κορυφώνουν το debate σχετικά με το άνοιγμα των χερσαίων συνόρων Ελλάδας – Τουρκίας, που έκλεισαν το 2012 με την ανέγερση φράχτη 12,5 χιλιομέτρων, ωθώντας τους πρόσφυγες στη θαλάσσια οδό.

Είναι λύση η «πτώση του τοίχους» στον Έβρο ή όχι; Ποιες οι συνέπειες, ποιες οι εναλλακτικές και ποιες θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητες της Ελλάδας και της Ευρώπης τη στιγμή που η τραγωδία στις ελληνικές θάλασσες είναι σε πλήρη εξέλιξη και ο χρόνος μετρά αντίστροφα με το χειμώνα να δυναμώνει;

«Το ζήτημα είναι φυσικά ανθρωπιστικό αλλά συγχρόνως και γεωπολιτικό και ζήτημα σχέσεων και συνεργασίας με τις γειτονικές και τις ευρωπαϊκές χώρες. Είμαστε η χώρα που έχουμε αποδείξει ότι δεχόμαστε αυτούς τους ανθρώπους με μία αγκαλιά και το ίδιο ζητάμε και από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Να δεχτούν δηλαδή την απευθείας μετεγκατάσταση με ασφαλείς όρους από την Τουρκία στις χώρες της ΕΕ», δηλώνει στο NEWS247 ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Νίκος Τόσκας, εμμένοντας ουσιαστικά στην θέση της κυβέρνησης, όπως έχει εκφραστεί και από τον αναπληρωτή υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα, ο οποίος έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι το άνοιγμα του Έβρου δεν συνιστά επιλογή τη δεδομένη στιγμή, προτεραιότητα είναι η Τουρκία να γίνει μέρος της λύσης του προβλήματος.

Άνθρωποι αποφασισμένοι να πληρώσουν «φόρο αίματος»

Ωστόσο, η πίεση προς την κυβέρνηση για επαναξιολόγηση του ζητήματος, ξεκινά από το ίδιο το εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ (ήταν προεκλογική δέσμευση του κυβερνώντος κόμματος η αντικατάσταση του φράχτη στον Έβρο με άλλο σύστημα ελέγχου) και δεν σταματά εκεί. Μιλώντας στο NEWS247, ο πρόεδρος της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Δωδεκανήσου, Μανώλης Ανδρουλάκης, τονίζει πως «προφανώς το προσφυγικό είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμο από τα χερσαία σύνορα του Έβρου απ’ ό,τι στα θαλάσσια σύνορα και σίγουρα πιο οικονομικό για την χώρα. Οι άνθρωποι αυτοί είναι αποφασισμένοι να περάσουν απέναντι από την Τουρκία ό,τι και αν κάνουμε εμείς και δεν εμποδίζονται… Τη Δευτέρα, με 8 μποφόρ βγήκαν 400 άνθρωποι στην Ρόδο σε κεντρικό σημείο του νησιού και μάλιστα στο ίδιο σημείο που είχε γίνει το προηγούμενο ναυάγιο». Ο κ. Ανδρουλιδάκης δηλώνει ότι «το θέμα δεν είναι να ρίξουμε τον φράχτη του Έβρου» αλλά τάσσεται υπέρ της ελεγχόμενης διέλευσης από τον Έβρο. «Το καλύτερο που μπορούμε εμείς να κάνουμε για να βγουν από το ‘παιχνίδι’ και οι Τούρκοι δουλέμποροι, είναι να πούμε στους πρόσφυγες της Συρίας ελάτε από τον Έβρο και ελεγχόμενα πλέον να τους δεχόμαστε μέσα και να τακτοποιούμε τα έγγραφά τους, που ούτως ή άλλως είμαστε υποχρεωμένοι να πράξουμε. Είναι ανθρωπιστικό το ζήτημα. Κάθε ημέρα πνίγονται γυναικόπαιδα στο Αιγαίο και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Και δεν έχουν όλα τα νησιά την υποδομή να ανταπεξέλθουν ούτε έχουν όλα τα νησιά τις υγειονομικές υποδομές που χρειάζονται. Όμως πάνω από όλα είναι ευρωπαϊκό το ζήτημα και όχι ελληνικό μόνο. Πρέπει η Ευρώπη να το λύσει ολοκληρωτικά το πρόβλημα και από κοινού και όχι να αφήσει την Ελλάδα να δέχεται τις συνέπειες μόνη της».

Εν αναμονή μιας συνολικής ευρωπαϊκής λύσης, οι αριθμοί γίνονται αμείλικτοι και η χώρα μας αποδέκτης ενός δριμύτατου κατηγορώ από ακτιβιστές και ανθρωπιστικές οργανώσεις.  «Ενώ οι ηγέτες της ΕΕ και της Ελλάδας παραμένουν άπραγοι ή κλεισμένοι σε αναποτελεσματικά συμβούλια και συσκέψεις, δεκάδες ζωές χάνονται καθημερινά στο Αιγαίο», σημείωνε την Τρίτη η Διεθνής Αμνηστία, επισημαίνοντας πως τους πρώτους δέκα μήνες του 2015 περισσότεροι από 454 πρόσφυγες και μετανάστες έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται σε διαδοχικά ναυάγια στο Αιγαίο. Το διάστημα 28-30 Οκτωβρίου, 86 άνθρωποι, παιδιών συμπεριλαμβανομένων, έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται σε εφτά ναυάγια κοντά στις ακτές της Λέσβου, της Σάμου, της Καλύμνου και της Ρόδου.

Η Κατερίνα Γεωργιάδου, δικηγόρος και μέλος της Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου παραθέτει την ίδια στιγμή στοιχεία που έχουν ήδη δοθεί στη δημοσιότητα και επιβεβαιώνουν ότι οι μεταναστευτικές/προσφυγικές ροές την τελευταία πενταετία μετατοπίζονται προς επικινδυνότερες, διόδους, με αποκορύφωμα το τελευταίο δεκάμηνο του 2015, οπότε και κορυφώθηκε η συριακή κρίση. «Από το 2000 έως σήμερα σε όλη τη Μεσόγειο. οι καταγεγραμμένοι νεκροί (εκτός από αυτούς δεν βρέθηκαν ποτέ) είναι 30.000. Οι 3.103 μόνο, πνίγηκαν στη λεκάνη της Μεσογείου το τελευταίο δεκάμηνο του 2015, δηλαδή από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο. Αυτό που πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε είναι ότι ο φράχτης δεν ανακόπτει την πορεία όσων θέλουν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την ανέχεια. Απλά επιλέγουν να ρισκάρουν τη ζωή τους από τη θάλασσα. Δεν μπορούμε να κλείνουμε αδιάφορα το μάτι στο εντονότερο φαινόμενο της μεταπολεμικής Ευρώπης. Αν οι ίδιοι οι πρόσφυγες, δεν μπορούν να υπολογίσουν το ρίσκο που παίρνουν, πρέπει εμείς τουλάχιστον να μειώσουμε τα περιστατικά θανάτου. Για εμένα είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να γκρεμιστεί. Όσο τίθεται το θέμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του σεβασμού στη ζωή, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε».

Από το συρματόπλεγμα του ΝΑΤΟ στο «φονικό πέρασμα»

Στις Καστανιές Έβρου, εκατοντάδες άνθρωποι διαδήλωσαν κατά του φράχτη το περασμένο Σάββατο. «Η πορεία του Σαββάτου ήταν μια πρώτη δράση αλλά δεν θα σταματήσουμε εδώ. Όσο υπάρχει ο φράχτης θα συνεχίσουμε να παλεύουμε και να αγωνιζόμαστε εναντίον του» μας λέει η Νίκη Δημητριάδη, μέλος του Συντονιστικού ενάντια στο φράχτη που συγκροτήθηκε πριν από έναν περίπου μήνα.

Ο Γιώργος Τσιάκαλος, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου με καταγωγή από το Σουφλί, δίνει εδώ και καιρό τη δική του «μάχη» εναντίον του φράγματος στον Έβρο, τα οποίο αποκαλεί φονικό όπλο. «Είναι ντροπή και προσβολή για τη χώρα, πρώτη φορά χρησιμοποιείται ένα τέτοιο συρματόπλεγμα, το λεγόμενο συρματόπλεγμα του ΝΑΤΟ, με τέτοιο τρόπο. Ένα φονικό όπλο, που αν κάποιος πιαστεί σε αυτό, τραυματίζεται με κάθε κίνηση από τις λεπίδες, εγκλωβίζεται και -αν μείνει εκεί- πεθαίνει. Γίναμε πρότυπο για την ακροδεξιά κυβέρνηση του Όρμπαν, που χρησιμοποιεί τώρα το ίδιο συρματόπλεγμα»

«Επιπλέον, από τη στιγμή που είχαν ανακοινώσει την ανέγερση του φράχτη είχα πει ότι αυτό το πράγμα θα οδηγήσει σε πολλούς θανάτους στο Αιγαίο, το ξέραμε εδώ και 15 χρόνια, όταν περνούσαν πολύ λιγότεροι μετανάστες –και λέω συνειδητά τη λέξη μετανάστες διότι τότε ήταν μετανάστες, σήμερα είναι πρόσφυγες» προσθέτει ο κ. Τσιάκαλος. Το Αιγαίο είναι ένα φονικό πέρασμα, δεν ανήκει σε αυτό που τα Ηνωμένα Έθνη ονομάζουν ασφαλές πέρασμα για τους πρόσφυγες, που πρέπει να δημιουργεί κάθε χώρα. Το αντεπιχείρημα είναι ότι αν ανοίξει ο Έβρος δεν θα είναι ελεγχόμενες οι ροές. Μα ελεγχόμενες δεν είναι επειδή πρέπει να περάσουν τη θάλασσα και να φτάσουν σε νησί, αυτό είναι ένας εκφοβισμός, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο, ένας εκφοβισμός που πληρώνεται με ζωές βρεφών και μικρών παιδιών και των μανάδων τους που είναι εκείνες που λένε ‘το παιδί μου δεν το αφήνω’. Έτσι ήταν πάντα στην ιστορία της ανθρωπότητας, καμία μάνα δεν αφήνει το παιδί της να πεθάνει, γι’ αυτό βλέπουμε αυτή την αναλογία σε νεκρά γυναικόπαιδα. Βλέπετε, οι άνθρωποι αυτοί, δεν πληρώνουν μόνο την περιουσία τους στους διακινητές, πληρώνουν και έναν φόρο αίματος, μπαίνουν στη βάρκα γνωρίζοντας ότι κάποιοι θα πεθάνουν».

Ερωτηθείς ποιο θα ήταν ασφαλές ελεγχόμενο πέρασμα για τους πρόσφυγες απαντά «οι δίοδοι που έχουμε ήδη στον Έβρο, στη γέφυρα και στα Καστανιές , ή και το άνοιγμα ακόμα περισσότερων. Το επιχείρημα ότι θα πεθαίνουν και στον Έβρο δεν ισχύει, δεν υπάρχουν πια ναρκοπέδια. Ελεγχόμενες θα είναι οι ροές στον Έβρο γιατί οι ίδιοι θέλουν να καταγραφούν για να μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι προς Γερμανία και άλλες χώρες, δεν θέλουν να μείνουν εδώ. Από τον Έβρο θα μπορούσαν να καταγράφονται, να προωθούνται αμέσως στην Ειδωμένη και από εκεί να περνάνε στην ΠΓΔΜ. Το ίδιο συμβαίνει και στην ΠΓΔΜ και στη Σερβία, περνάνε, καταγράφονται, συνεχίζουν για τη βόρεια Ευρώπη. Η Γερμανία και η Αυστρία έχουν φτιάξει 5 σημεία ασφαλούς διέλευσης. Ο Έβρος, λοιπόν, αποτελεί τον μοναδικό τρόπο και για την Ελλάδα να μπορέσει να διαχειριστεί το θέμα».

«Αποθήκη ψυχών» η Ελλάδα;

Ο Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Γιώργος Παυλίδης, έχει διαφορετική άποψη. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι εάν σήμερα περνούν τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας 5.000 – 7.000 πρόσφυγες ημερησίως, δια της χερσαίας οδού και σε περίπτωση ανυπαρξίας του φράχτη των 12,5 χλμ, οι πρόσφυγες θα πενταπλασιαστούν. Επιχειρηματολογεί δε υπέρ των ελεγχόμενων προσφυγικών διαδρόμων από την Τουρκία προς τη βόρεια Ευρώπη και εκφράζει ανοιχτά την ανησυχία του, σχετικά με τα ‘προσφυγικά αντανακλαστικά’ των βορειοευρωπαίων. «Δεν βλέπετε τι γίνετε; Οι λοιπές χώρες κλείνουν τα σύνορά τους και πλέον κινδυνεύουμε να μετατραπούμε εμείς σε αποθήκη ψυχών. Εδώ δεν μπορούμε να αντέξουμε τον δικό μας πληθυσμό, θα μπορέσουμε να αντέξουμε σε λίγους μήνες 1 εκατ. πρόσφυγες;».

Ο ίδιος εξηγεί τους λόγους που δεν βλέπει ως λύση την «πτώση του ελληνικού τείχους»: «Το γκρέμισμα του φράχτη δεν αποτελεί ειλικρινή διαδικασία για οποιαδήποτε Ελλάδα ή οποιαδήποτε Ευρώπη. Και η Ευρώπη πρέπει από την πλευρά της να σταματήσει να είναι αντιφατική και να λέει σε αυτό το κράτος – μέλος θα λειτουργώ έτσι και σε άλλο, θα λειτουργώ αλλιώς. Η μόνη λύση που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι η ύπαρξη ελεγχόμενων διαδρόμων έως τους τόπους προορισμού, δηλαδή κυρίως τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες. Και κάθε χώρα πρέπει να συμφωνήσει πόσους πρόσφυγες ή μετανάστες έχει ανάγκη, προκειμένου να τους απορροφήσει. Μια απόφαση ανεξέλεγκτης εισόδου, χωρίς καμία έρευνα, χωρίς ελεγχόμενους διαδρόμους και μελέτη, θα δημιουργήσει χαοτικά προβλήματα σε όλες τις χώρες υποδοχής».

Για τον κ. Παυλίδη άλλωστε., το άνοιγμα των χερσαίων συνόρων δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά τη μετακίνηση του προβλήματος από την Τουρκία στην Ελλάδα. «Οι πρόσφυγες πριν πάνε στα ελληνικά νησιά, βρίσκονται ήδη σε ασφαλές χερσαίο έδαφος. Οπότε αναρωτιέμαι: Γιατί δεν τους επιβιβάζουν σε μεγάλα πλοία από τα λιμάνια της Τουρκίας, προκειμένου να τους οδηγήσουν κατευθείαν στα νησιά μας και να τους γλιτώσουν από τα χέρια των δουλεμπόρων; Ας μου απαντήσει κάποιος σε αυτό το ερώτημα. Δεν είναι υποκριτικό λοιπόν να λέμε ότι έχουμε σημεία εισόδου και να επιμένουμε να θέλουμε να γκρεμίσουμε τον φράχτη παραδίπλα; Και πού θα καταλήξουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι επιμένω, εάν οι βόρειες χώρες πάρουν την απόφαση να κλείσουν τα σύνορά τους. Το ξέρετε ότι η πρώτη χώρα εισδοχής στην Ευρώπη είναι μόνο η πατρίδα μας; Και αλήθεια έχουμε την οικονομική και υγειονομική δυνατότητα, αλλά και τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας για να αντιμετωπίσουμε το προσφυγικό, με τρόπο που δεν θα θίγονται και οι γηγενείς; Ας μου απαντήσει κάποιος σε αυτά και ας αναλάβει συνάμα και τη λύση του προβλήματος».

Παράλληλα, κύκλοι του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και υψηλόβαθμοι αξιωματικοί αναφέρουν στο NEWS247, πως εάν δεν λυθεί πρώτα το ζήτημα ευρωπαϊκά με μία λογική ποσόστωσης στην εισροή προσφύγων στην ΕΕ για όλες τις χώρες μέλη, είναι λάθος και επικίνδυνο να το χρεώνουμε στο εάν είναι ο φράχτης που φταίει, τα θαλάσσια ή τα χερσαία σύνορα από τα οποία πρέπει να λυθεί το πρόβλημα. Το πρόβλημα επισημαίνουν οι ίδιοι κύκλοι πρέπει να λυθεί ως ευρωπαϊκό πρώτα και όχι ως ελληνικό. Μάλιστα, κορυφαίοι κύκλοι του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη επισημαίνουν πως εάν φταίει ο φράχτης, γιατί τότε το καλοκαίρι που υπάρχει συγκεκριμένο σημείο που και οι διακινητές γνωρίζουν και που ο Έβρος είναι σχεδόν στεγνός, δεν φέρνουν τον κόσμο από εκεί αλλά τον πάνε από την θάλασσα; Υπάρχει λοιπόν συγκεκριμένος λόγος και σχέδιο και συμφέροντα στην Τουρκία, μεταξύ αυτών και το να πληγεί ο τουρισμός στο ανταγωνισμό που έχουν απέναντί τους.

Μία σύνθετη πραγματικότητα, ένα σκληρό δίλημμα, κανένα χρονικό περιθώριο

Από την πλευρά της, η πολιτική επιστήμονας και ακτιβίστρια Αλεξάνδρα Πολιτάκη που τους τελευταίους μήνες βρίσκεται συχνά την Ειδομένη, τάσσεται υπέρ του ανοίγματος του φράχτη.”Το δίλημμα είναι σκληρό, αλλά είναι ένα: ή θα συνεχίσει να πνίγεται κόσμος στο Αιγαίο ή θα ανοίξει ο φράχτης. Είμαι υπέρ του ανοίγματος. Δεν έχουμε την πολυτέλεια των προηγούμενων χρόνων που έπρεπε να είχαν γίνει πολλά. Με τις παρούσες συνθήκες δεν μπορούμε να κρατάμε κλειστό το ασφαλές χερσαίο πέρασμα. Ο φράχτης είναι μία σύνθετη πραγματικότητα. Κάθε φορά όμως που έρχεσαι να εξετάσεις μία τέτοια σύνθετη περίπτωση, όπως το εάν θα πρέπει να ανοίξουν ή όχι τα χερσαία σύνορα, καλείσαι να εξετάσεις τις παρούσες συνθήκες. Και οι παρούσες συνθήκες στην Ελλάδα δεν είναι άλλες από αυτές που καταγράφουν οι αριθμοί των πνιγμών στα ελληνικά νησιά. Πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας, ότι μέσα στο μήνα λόγω κλιματολογικών συνθηκών, τα ναυάγια και οι θάνατοι θα αυξηθούν δραματικά και γεωμετρικά. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να γίνει η επανεκκίνηση του διαλόγου και όχι σε κάποιες συνθήκες ομαλότητας και κανονικότητας που δεν υπάρχουν”.

Η Αλεξάνδρα Πολιτάκη δεν παραλείπει να καταδικάσει στο σύνολό της την ευρωπαϊκή στάση απέναντι στο προσφυγικό: “Η στάση της Ευρώπης είναι ένα λάθος. Και εάν θέλει πραγματικά να δώσει μία λύση, οφείλει να συζητήσει το θέμα με όρους αλήθειας και πραγματικότητας. Η τελευταία απόφαση που πήρε ήταν να μεταθέσει τη συζήτηση το Δεκέμβριο. Αλλά μέχρι τότε θα έχουν πεθάνει τόσοι πολλοί άνθρωποι, που δεν ξέρω τι θα συζητάμε πια”.