Ασφάλιση ελ. επαγγελματιών: Πόσο θέλουμε να φτάσουμε την Ευρώπη;

*Του Νίκου Σιακαντάρη

Πολλά έχουν γραφτεί, και ακόμα περισσότερα έχουν συζητηθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα, με αφορμή τις επικείμενες αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών.  Η ελληνική κυβέρνηση, για πρώτη φορά, φαίνεται να προκρίνει, εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων, την αλλαγή του υπάρχοντος συστήματος και τη μετάβαση από την καταβολή σταθερής μηνιαίας ασφαλιστικής εισφοράς, σε ένα σύστημα αναλογικό, που συνδέει ποσοστιαία την εισοδηματική δυνατότητα του κάθε προσώπου με την κάλυψη των μελλοντικών συνταξιοδοτικών παροχών του.

Μεγάλη συζήτηση, επίσης, μπορεί να γίνει για το εάν το συνταξιοδοτικό σύστημα θα πρέπει να έχει ανταποδοτικό ή αναδιανεμητικό χαρακτήρα, κυρίως για τους ελεύθερους επαγγελματίες.  Παρόλα αυτά, ο σκοπός του άρθρου δε θα εστιάσει στο σημείο αυτό, αλλά θα κάνει μία σύνοψη ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών στις χώρες του μεσογειακού νότου, που έχουν παρόμοια – σε ένα βαθμό – προβλήματα με τη δική μας χώρα, αλλά και σε χώρες, που είτε είναι στη γειτονιά μας (π.χ. Ρουμανία), είτε έχουν σχετικά ομοειδή μακροοικονομικά χαρακτηριστικά, όπως η Τσεχία και η Σλοβακία.

Αναλυτικότερα:

Στη Γαλλία, ο ελεύθερος επαγγελματίας  βάσει του ισχύοντος καθεστώτος, καταβάλει 22% του εισοδήματος του για τη μελλοντική συνταξιοδοτική του κάλυψη και 0,2% για εκπαίδευση / σεμινάρια.  Υπάρχει, επιπλέον, μία μικρή κοινωνική εισφορά της τάξης των 111 € ανά έτος, για άτομα, που έχουν ετήσιες απολαβές μικρότερες των 10.000 €.

Στην Ισπανία, οι ασφαλιστικές εισφορές για τους ελεύθερους επαγγελματίες αποτελούν το 29,9% του ετήσιου εισοδήματός τους προ φόρων.  Το ποσοστό αυτό εφαρμόζεται για ελάχιστο μηνιαίο εισόδημα ποσού 893,1 € και ανώτατο ποσού 3.642 €.  Η μηνιαία ελάχιστη εισφορά, που μπορεί να καταβληθεί είναι 263,03 €, ενώ η ανώτατη είναι 1.088,95 €.

Στην Πορτογαλία , ο προϋπολογισμός του 2016 προβλέπει αλλαγές και βρίσκεται στην διαδικασία της έγκρισης.  Η φορολογική βάση θα αλλαχθεί (έως τώρα υπήρχαν 11 επίπεδα εισοδήματος) και από εδώ και στο εξής θα υπάρχει ποσοστό επί του πραγματικού ετήσιου εισοδήματος του ελεύθερου επαγγελματία για την κάλυψη των συνταξιοδοτικών του αναγκών.  Η υποχρέωση καταβολής των εισφορών υφίσταται μόνο μετά το δεύτερο έτος επιχειρηματικής δραστηριότητας και εφόσον το ετήσιο εισόδημα είναι άνω των 2.515,23 €.

Στη γειτονιά μας, στη Ρουμανία, η εισφορά των ελεύθερων επαγγελματιών (PFA) αποτελεί κατ’ ελάχιστο το 10,5% των κερδών προ φόρων. Με αυτή την εισφορά, το ύψος της μελλοντικής σύνταξης θα είναι ίσο με το 40% του μέσου μισθού.  Αν, ωστόσο, ο επαγγελματίας αποφασίσει να καταβάλει το πλήρες ποσό της εισφοράς, το οποίο είναι το 26,3% των ετήσιων κερδών του προ φόρων, τότε θα λάβει ως σύνταξη το 100% του μέσου μισθού του.

Στην Τσεχία, η εισφορά για τους αυτοαπασχολούμενους (OSVC), αποτελεί το 29,2% των κερδών προ φόρων και επιμερίζεται σε 28% ασφάλιση και 1,2% υπέρ του ταμείου ανεργίας, με ελάχιστη μηνιαία εισφορά 90 €.

Τέλος, στη Σλοβακία, το ετήσιο ασφαλιστικό κόστος για τους αυτοαπασχολούμενους, (SZCO), είναι το 33,15% των κερδών προ φόρων, με ελάχιστο ποσό τα 136,57 € και μέγιστο τα 1.365,78 €.

Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, προκύπτουν τα εξής αδιαμφισβήτητα στοιχεία:

1. Σε καμία χώρα δεν υπάρχει το δικό μας σύστημα σταθερής καταβολής εισφορών με βάση τα έτη, που βρίσκεται κάποιος ασφαλισμένος στον ασφαλιστικό του φορέα

2. Σε όλα τα κράτη, η καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών φαίνεται πως συνδέεται ποσοστιαία με το δηλωθέν εισόδημα του αυτοαπασχολούμενου

3.Τα ποσοστά εισφορών κυμαίνονται μεταξύ 22% (Γαλλία) και 33,15% (Σλοβακία)

4.Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχει εναρμονισμός στη μέθοδο ασφάλισης των αυτοαπασχολούμενων.  Στην πραγματικότητα απέχουμε πολύ από κάτι τέτοιο, λόγω πολιτικών και οικονομικών διαφορών μεταξύ των κρατών μελών.

Παρατηρούμε, με λίγα λόγια, ότι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνδέουν τη μελλοντική συνταξιοδοτική παροχή με βάση τα ετήσια δηλωθέντα εισοδήματα του κάθε αυτοαπασχολούμενου.  Η πρακτική αυτή ενδεχομένως να έχει κάποια λογική εξήγηση και να βασίζεται στην ευρύτερη λογική του αναδιανεμητικού συστήματος, όπου «ο καθένας συνεισφέρει σύμφωνα με τις δυνατότητές του για το ευρύτερο καλό του κοινωνικού συνόλου» και προφανώς είναι για το καλό του κοινωνικού συνόλου η παροχή συντάξεων στην τρίτη ηλικία.  Βέβαια, η άποψη του γράφοντος είναι πως ο ρόλος αυτός καλείται να εκπληρωθεί διαμέσου της συλλογής των φόρων και τη μετέπειτα πολιτική απόφαση περί διανομής τους, με βάση κοινωνικά κριτήρια και όχι διαμέσου του ασφαλιστικού συστήματος.

Εάν τελικά οι αλλαγές, που προτείνονται, θα γίνει εφικτό να εφαρμοστούν στη χώρα μας, είναι κάτι που δε γνωρίζουμε.  Αυτό, που σίγουρα γνωρίζουμε, είναι ότι το Ελληνικό Δημόσιο αδυνατεί να πείσει, για μία ακόμη φορά, τους πολίτες του ότι οι προτεινόμενες αλλαγές θα είναι προς το συμφέρον τους, δεδομένου ότι το Δημόσιο έχει φανεί ιστορικά ανακόλουθο στην τήρηση των δεσμεύσεων, που έχει λάβει, ιδιαίτερα δε όταν οι δεσμεύσεις αυτές αφορούν στη μελλοντική καταβολή συνταξιοδοτικών παροχών.

*Ο Νίκος Σιακαντάρης είναι managing partner στη Unity Four Private Consulting House.