Όταν οι έννοιες εκδικούνται τις λέξεις

Οι λέξεις δεν μας αποχαιρετούν και σχεδόν πάντα επιστρέφουν, αναφέρει σ’ ένα βιβλίο του ο Εντουάρντο Γκαλεάνο. Ενίοτε δε γίνονται και επικίνδυνες, αφού όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας Γκονσάλο Ταβάρες σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ, “Το πιο επικίνδυνο είναι όταν αναστέλλεται η έννοιά τους”.

Στην Ελλάδα της κρίσης- που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά πολυεπίπεδη- οι λέξεις έχουν χάσει τις έννοιες τους και αυτό επηρεάζει την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος. Το πλήρωσαν με υψηλό κόστος τα κομματικά “brands”, με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του ΠΑΣΟΚ, αλλά και οι λέξεις μέσα από τις οποίες δημιουργήθηκαν. Σε μεγαλύτερο βαθμό η Κεντροαριστερά, και σε μικρότερο η Κεντροδεξιά, έθεσαν σε κίνδυνο αξίες και αρχές από τη στιγμή που ανεστάλησαν(μερικώς ή ολικώς) οι έννοιές τους. Κι αυτό σήμερα το βιώνει ο κόσμος της Αριστεράς με τις “δικές” της λέξεις.

Προφανώς οι λέξεις που περιγράφουν ιδέες και αξίες, αν και δεν έχουν την απήχηση που είχαν πριν από μερικά μόλις χρόνια, στέκονται ακόμα και η χρήση τους οριοθετεί σε μεγάλο βαθμό την πολιτική συμπεριφορά και τις κομματικές προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Επί της ουσίας, όμως, οι ταμπέλες Δεξιά, Αριστερά, Κέντρο, δεν έχουν την ίδια πολιτική φόρτιση που είχαν τα προηγούμενα χρόνια. Περισσότερο παραπλανούν- όπως γράφει στα ΝΕΑ ο Μιχ. Μητσός- παρά ανταποκρίνονται στις προσλαμβάνουσες έννοιες που έχουν σχηματίσει οι ψηφοφόροι. Τα παραδείγματα, όλα αυτά τα χρόνια, είναι πολλά και ασφαλώς δεν περιορίζονται στο ΣΥΡΙΖΑ, ή στη Νέα Δημοκρατία. Οι έννοιες εκδικούνται τις λέξεις και όταν οι λέξεις επαναλαμβάνονται τόσο απομειούται πολιτικά και ιδεολογικά η ισχύς τους.

Παρ’ όλα αυτά σε μια μερίδα “οπαδών” οι λέξεις παραμένουν ισχυρές, μια και αποτελούν ένα από τα ελάχιστα σημεία επαφής που τους κρατούν συνδεδεμένους με πρόσωπα και καταστάσεις. Ωστόσο για τους περισσότερους, κι αυτό αποτυπώνεται στα ποιοτικά ευρήματα των δημοσκοπήσεων, η αναστολή των εννοιών που περικλείονται στις λέξεις αποτελούν το κύριο λόγο αποστασιοποίησης του κόσμου από τα κόμματα. Και όχι άδικα, αν κανείς να σκεφθεί ότι, οι “ταμπέλες” που διαδοχικά κυβέρνησαν τη χώρα(Κεντροαριστερά, Κεντροδεξιά- Κεντροαριστερά- Αριστερά) δεν μπόρεσαν εξαιτίας της πολυπλοκότητας της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, να συγκεράσουν την έννοια των λέξεων με την εφαρμοσμένη πολιτική.

Η Κεντροαριστερά χάθηκε στη… μετάφραση, προσπαθώντας σ’ ένα εντελώς διαφορετικό οικονομικό περιβάλλον σε σχέση με εκείνο του ’81, να αντιγράψει μια συνταγή που αναπόφευκτα θα οδηγούσε στην… εκδίκηση της έννοιας επί της λέξης. Κάτι ανάλογο συνέβη και στη Κεντροδεξιά, η οποία αφού δεν κατάφερε να προσδώσει νέο περιεχόμενο στο “δικό” της λεξιλόγιο, αμέσως μετά την ήττα του 2009, έκανε το λάθος να απευθυνθεί στους ψηφοφόρους με τις ίδιες λέξεις που η ίδια προηγουμένως είχε φροντίσει να ανασταλεί η έννοια τους. Όσο για την Αριστερά- που παραδοσιακά αντλούσε τη δύναμή της από τις λέξεις- δείχνει να ακολουθεί την ίδια μοιραία πορεία με τους προηγούμενους, λόγω της αδυναμίας της να εμπλουτίσει το δικό της πολιτικό λεξιλόγιο. Κυρίως λόγω της ασυνέπειας λέξεων που ανεστάλησαν από κυβερνητικές πρωτοβουλίες, σε μια προσπάθεια δυο από αυτές, η “κυβερνώσα” και η “Αριστερά”, να ταυτισθούν εννοιολογικά.    ]

*Ο Χάρης Παυλίδης είναι δημοσιογράφος.