Αμπράμοβιτς: Η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι πολιτικός

Πολλές φορές η τέχνη και ο τρόπος που αυτή μπορεί να προσεγγίσει περισσότερο κόσμο είναι ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Στο Μουσείο Μπενάκη ξεκινάει από τις 10 Μαρτίου με ένα ευρύ καλλιτεχνικό project γύρω από την performance, το οποίο υπογράφει και καθοδηγεί μια από τις πιο αναγνωρισμένες καλλιτέχνιδες στο είδος, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Η performer από την πρώην Γιουγκοσλαβία ασχολείται με την τέχνη αυτή εδώ και περισσότερα από 40 χρόνια και όπως είπε στη συνέντευξη Τύπου, από την αίθουσα του Μουσείου Μπενάκη, το μεσημέρι της Τετάρτης, επέλεξε την Ελλάδα και εντυπωσιάστηκε από τις εκατοντάδες συμμετοχές Ελλήνων καλλιτεχνών που θέλησαν να αποτελέσουν μέρος του προγράμματος που θα διαρκέσει επτά εβδομάδες, με ελεύθερη είσοδο στο κοινό.

Το πρόγραμμα του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ εγκαινιάζεται φέτος με μια σημαντική και ευρεία συνεργασία με το Ινστιτούτο Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Marina Abramović Institute/MAI) σε ένα πρόγραμμα με το όνομα As One. Το As One θα παρουσιάσει, για διάστημα επτά εβδομάδων, τη Μέθοδο Abramović και ένα εκτεταμένο πρόγραμμα από performance, διαλέξεις, φιλμς και εργαστήρια, με τη συμμετοχή 29 καλλιτεχνών. Το ελληνικό πρόγραμμα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα αφιερωμένα στην performance στην Ευρώπη, το οποίο δημιουργήθηκε και υλοποιείται από δύο οργανισμούς.

Μέσω του προγράμματος As One οι δύο οργανισμοί μοιράζονται το ίδιο όραμα, να προάγουν την τέχνη της performance και να συμβάλλουν στην εξοικείωση και την εκπαίδευση όσο το δυνατόν ευρύτερου κοινού με αυτή τη μορφή σύγχρονης τέχνης. Παράλληλα, το πρόγραμμα αποσκοπεί στο να αναδείξει μια νέα γενιά καλλιτεχνών performance στην Ελλάδα.

Η Τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο

Το εγχείρημα των Ελλήνων Καλλιτεχνών, υπό της οδηγίες της performer και την αγαστή συνεργασία του NEON και του MAI είναι κάτι το πρωτόγνωρο τόσο για τα ελληνικά, όσο και για τα διεθνή δεδομένα. Η ίδια η καλλιτέχνις επέμεινε σε κάθε ευκαιρία στη συνέντευξη Τύπου, πως η όλη προσπάθεια δεν έχει να κάνει με εκείνη, αλλά γίνεται προκειμένου να μεταδώσει την εμπειρία της και να εμφυσήσει το performance στους νεότερους καλλιτέχνες. “Σε λίγες μέρες γίνομαι 70 ετών. Δεν θα είμαι εδώ για πάντα” ανέφερε χαρακτηριστικά.

Μια τέτοια προσπάθεια μύησης του ελληνικού κοινού μπορεί να παρουσιάσει πολλές προκλήσεις. Δεν έλειψαν, άλλωστε και οι ερωτήσεις που ενέπλεξαν στο δεδομένο της κρίσης που μαστίζει τη χώρα τα τελευταία χρόνια. Γιατί στην Ελλάδα της κρίσης; Πέρασε η σερβικής καταγωγή καλλιτέχνις από τη Βικτώρια ή τα ελληνικά νησιά προκειμένου να δει η ίδια το μέγεθος του προσφυγικού προβλήματος; “Η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Τα λάθη είναι των πολιτικών και των πλουσίων που ορίζουν τι συμβαίνει σε αυτόν εδώ τον πλανήτη” ανέφερε η Αμπράμοβιτς ενώ όταν κάποιος από τους παρευρισκομένους επανέλαβε μια παρόμοια ερώτηση είπε σε πιο ευθύ τόνο: “Ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι πολιτικός” και τόνισε πως βρίσκεται στην Αθήνα προκειμένου να επιβλέψει, να συζητήσει  και να προετοιμάσει τη συγκεκριμένη παράσταση. “Δεν μπορώ να αλλάξω αυτό που γίνεται και δεν μπορείτε να με κατηγορήσετε γι’ αυτό. Άλλωστε ούτε εσείς κάνετε κάτι γι’ αυτό” είπε τέλος.

Σε κάθε περίπτωση, η περφόρμερ εξηγεί πως το πρόγραμμα στην Ελλάδα είναι μια ωραία αφορμή και μοιάζει για εκείνη σαν να επιστρέφει στο σπίτι της. “Είναι σαν να επιστρέφω σπίτι μου, χωρίς όμως τον έξτρα πόνο” σημειώνει για την Ελλάδα και την επιλογή της να μην επισκεφτεί την πρώην Γιουγκοσλαβία, από όπου και κατάγεται. 

Το βίντεο της Αμπράμοβιτς που έγινε viral

Πριν από μερικά χρόνια, το όνομα της Αμπράμποβιτς έγινε ευρύτερα γνωστό στο χώρο του διαδικτύου, πέραν των ορίων της τέχνης που την αναγνωρίζει εδώ και δεκαετίες, έπειτα από ένα βίντεο στο οποίο συναντούσε τον πρώην σύντροφό της έπειτα από 22 χρόνια. Η performer εκτελούσε ένα της έργο, στη διάρκεια του οποίου στεκόταν ακίνητο μπροστά από επισκέπτες που κάθονταν απέναντί της για ορισμένα λεπτά. Ενώ λοιπόν βρισκόταν καθισμένη στο κέντρο μιας μεγάλης αίθουσας του μουσείου MoMa της Νέας Υόρκης, στην καρέκλα απέναντί της κάθισε ο πρώην αγαπημένος της. Η αντίδραση της συγκινητική, σε βαθμό που η ιστορία της έκανε το γύρο του κόσμου.

Aπό την αρχή της καριέρας της στο Βελιγράδι στις αρχές της δεκαετίας του ’70, η Marina Abramović υπήρξε πρωτοπόρος της performance, δημιουργώντας μερικά από τα πλέον σημαντικά πρώιμα έργα αυτής της μορφής τέχνης. Το σώμα της ήταν πάντα ταυτόχρονα το θέμα και το μέσο. Εξερευνώντας τα σωματικά και πνευματικά της όρια, έχει αντέξει σε καταστάσεις με πόνο, εξάντληση και κίνδυνο, στο πλαίσιο της έρευνάς της για να πετύχει τη συναισθηματική και πνευματική μεταμόρφωση.

Η Abramović έχει τιμηθεί με τον Χρυσό Λέοντα Καλύτερου Καλλιτέχνη το 1997 στη Μπιενάλε της Βενετίας. Το 2008 τιμήθηκε με τον αυστριακό Commander Cross για τη συμβολή της στην Ιστορία της Τέχνης. Το 2010 η Abramović παρουσίασε την πρώτη μεγάλη αναδρομική της έκθεση στις ΗΠΑ και πραγματοποίησε την επί τουλάχιστον 700 ώρες συνεχόμενη performance με τίτλο The Artist is Present στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMΑ).

Το 2014 ολοκλήρωσε τη διάρκειας τριών μηνών performance «512 Hours» στην Serpentine Gallery στο Λονδίνο. Η Abramović ίδρυσε το Marina Abramović Institute (MAI), μια πλατφόρμα άυλης και μακράς διάρκειας τέχνης, προκειμένου να δημιουργήσει νέες δυνατότητες για συνεργασία μεταξύ διανοητών από όλους τους τομείς. Το Ινστιτούτο έφτασε στην πιο πλήρη μορφή του ως σήμερα το 2015, ως μέρος της έκθεσης «Terra Comunal», στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας.

Η μέθοδος Αμπράμοβιτς

Η Μέθοδος Abramović είναι μια σειρά ασκήσεων σχεδιασμένες από τη Marina Abramović, μια βιωματική εμπειρία για τον θεατή-συμμετέχοντα. Η Μέθοδος αντλεί υλικό από μια τεράστια δεξαμενή εμπειριών και performances της δημιουργού τα τελευταία 40 χρόνια, και διυλίζεται σταδιακά σε ένα πρόγραμμα ασκήσεων που σκοπό έχει την επαφή́ με τον εαυτό́ μας και τη σύνδεση με τους άλλους. Η Μέθοδος βασίζεται στην ατομική και τη συλλογική συμμετοχή και αποτελεί μια βιωματική προσέγγιση στην άυλη τέχνη.

Οι 29 καλλιτέχνες πέρασαν μια εβδομάδα στην ορεινή Κορινθία σε μια μέθοδο που η Αμπράμοβιτς αποκαλεί Clean House

Καθώς αποτελεί μια διαδικασία σε διαρκή διερεύνηση και διαμόρφωση από τη δημιουργό του, η συγκεκριμένη μορφή της Μεθόδου παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Αθήνα, ως εξέλιξη ανάλογων έργων που έχουν παρουσιαστεί από την καλλιτέχνιδα σε βάθος χρόνου ανά τον κόσμο. “Πέρασα ένα χρόνο με τους Αβορίγινες της Αυστραλίας, βρέθηκα στο Θιβέτ για περισσότερα από 25 χρόνια, μελέτησα τους Σαμάνους της Βραζιλίας και επέλεξα όλα εκείνα τα στοιχεία που εγώ νομίζω πως μπορούν να λειτουργήσουν και τα “απολοποίησα” για το κοινό, ώστε να μπορεί να έχει τη δική του εμπειρία” αναφέρει η ίδια για τη μέθοδο αυτή.

Η Αμπράμοβιτς τονίζει πως οι συμμετέχοντες θα πρέπει να βρεθούν σε συνθήκες πολύ χαμηλής ή υψηλής θερμοκρασίας

Η Αμπράμοβιτς τονίζει πως θεώρησε απαραίτητο να περάσουν από μια αντίστοιχη διαδικασία και οι καλλιτέχνες που θα συμμετέχουν στο performance. Έτσι, κάτω από το ίδιο σκεπτικό, καθοδήγησε τους Έλληνες performer σε μια διαδικασία κάποιων ημερών στα βουνά της ορεινής Κορινθίας. “Έφτιαξα το Clean The House πολλά χρόνια πριν με τους μαθητές μου γιατί συνειδητοποίησα πως για να αποδόσεις καλλιτεχνικά πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, πνευματικά και σωματικά. Αλλιώς δεν μπορείς να το κάνει. Είναι το πιο δύσκολο πράγμα να είσαι στο παρών, στο εδώ και τώρα με το σώμα και το μυαλό. Αλλιώς η ενέργεια δεν αναπτύσσεται και τα θαύματα δεν συμβαίνουν” αναφέρει.

Η άσκηση του καθρέφτη στη φύση, μέρος του προγράμματος Clean House

“Για τις τρεις πρώτες μέρες δεν τρως τίποτα, πίνεις μόνο νερό και αφεψήματα, ενώ δεν επιτρέπεται και η ομιλία. Το να μη μιλά κανείς είναι ακόμη πιο δύσκολο κάποιες φορές από το να μην τρώει. Επιλέγουμε να λεκτικοποιήσουμε τα πάντα, να δείξουμε τα αισθήματά μας και στο τέλος χάνουμε ενέργεια.

Η μέθοδος Αμπράμοβιτς όπως μπορεί να τη βιώσει το κοινό

Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς όμως εξήγησε πως πριν οι επισκέπτες γίνουν μέρος των 29 καλλιτεχνών και όσων έχουν να τους επικοινωνήσουν, θα πρέπει να περάσουν και οι ίδιοι από ένα μικρό μέρος προετοιμασίας και μύησης στη μέθοδο. Η Μέθοδος Abramović, ως μέρος του As One, λαμβάνει χώρα στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη στο κτίριο της οδού Πειραιώς.

Οι επισκέπτες της έκθεσης, αφήνουν κινητά και ρολόγια στην είσοδο και φορούν ακουστικά που δημιουργούν συνθήκες απόλυτης ησυχίας

Καθώς οι επισκέπτες μπαίνουν στη Μέθοδο, τους ζητείται να αφήσουν όλα τα προσωπικά τους αντικείμενα σε ειδικό χώρο φύλαξης: ρολόγια, κινητά τηλέφωνα και κάμερες. “Την ώρα που τα κλειδώνεις όλα αυτά, κερδίζεις την ελευθερία” σημειώνει η ίδια η Αμπράμοβιτς.

Με τα ακουστικά το μόνο που ακούει κανείς είναι οι χτύποι της καρδιά του

Με την καθοδήγηση των μεσολαβητών, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν από τη συνεργάτη της Marina Abramović Lynsey Peisinger, οι επισκέπτες ακολουθούν μια σειρά ασκήσεων προθέρμανσης, προκειμένου να «ξυπνήσουν» οι αισθήσεις, να τεντωθεί το σώμα και να επικεντρωθεί το μυαλό σε αυτό που θα ακολουθήσει.

Ο επισκέπτης καλείται να σταθεί για ορισμένα λεπτά απέναντι από έναν άγνωστο και να τον κοιτάζει στα μάτια

Αυτή η προετοιμασία επιτρέπει στους συμμετέχοντες να επικεντρώσουν την προσοχή τους στο να είναι παρόντες σε αυτό που συμβαίνει, ακίνητοι και συνδεμένοι με έναν ανεμπόδιστο τρόπο.

Μια από τις ασκήσεις προτρέπει τους επισκέπτες να χωρίσουν κόκκους ρύζι, από σπόρους φακής

Οι επισκέπτες μπορούν ακόμη και να ξαπλώσουν στο χώρο της έκθεσης

“Προετοιμάζεται κανείς για να βιώσει κάτι που σε διαφορετική περίπτωση θα έδειχνε πολύ αργό” σημειώνει για τον τρόπο που προετοιμάζεται το κοινό μέσω της μεθόδου, πριν προχωρήσει στον όροφο όπου λαμβάνουν χώρα τα performances, ενώ σημειώνει πως είναι η πρώτη φορά που μια τόσο πολυεπίπεδη παρουσίαση από τόσους καλλιτέχνες, παρουσιάζεται στη βάση της μεθόδου.

Τι είναι το As One;

Το πρόγραμμα As One αποτελεί μια συνεργασία του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης NEON σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Το As One θα παρουσιάσει, για διάστημα επτά εβδομάδων, τη Μέθοδο Abramović και ένα εκτεταμένο πρόγραμμα από performance, διαλέξεις, φιλμς και εργαστήρια, με τη συμμετοχή 29 καλλιτεχνών. Το ελληνικό πρόγραμμα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα αφιερωμένα στην performance στην Ευρώπη, το οποίο δημιουργήθηκε και υλοποιείται από δύο οργανισμούς.

Οι 29 Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες που θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο As One

Συνολικά 29 Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες συμμετέχουν στο As One. Οι Έλληνες καλλιτέχνες, που επιλέχθηκαν, μετά από ανοιχτή πρόσκληση, από τη Marina Abramović και τους συνεργάτες της Serge Le Borgne και Paula Garcia, θα παρουσιάσουν νέες αναθέσεις έργων. Ο κ. Le Borgne τόνισε πως “η Ελλάδα έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα σύνδεση του θεάτρου με το χορό” και συμπλήρωσε πως η όλη σημασία του performance έχει να κάνει με το γεγονός πως “δεν μπορούμε να παλέψουμε μόνοι. Δεν μπορείς να είσαι ένα άτομο που παλεύει μόνο του”.

Αναλυτικότερα, στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται 6 μακράς διάρκειας performances από 6 Έλληνες καλλιτέχνες, οι οποίες θα πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, για 7 εβδομάδες, καθημερινά, επί 8 ώρες την ημέρα. Επιπλέον, 21 performances από 23 καλλιτέχνες (18 Έλληνες και 5 ξένους) θα παρουσιαστούν ως performance interventions με διάρκεια από μία έως 6 μέρες.

Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν είναι οι εξής:

• Μακράς διάρκειας performances – Γιώτα Αργυροπούλου, Δέσποινα Ζαχαροπούλου, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Λάμπρος Πηγούνης, Νάνσυ Σταματοπούλου, Θοδωρής Τράμπας.
• Performance interventions – Θανάσης Ακοκκαλίδης, Rafael Abdala και Jessica Goes, Γιάννης Αντωνίου και Σταύρος Αποστολάτος, Έλενα Αντωνίου, Χριστίνα Βασιλείου, Σεραφίτα Γρηγοριάδου, Θωμάς Διάφας, Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Γιάννης Καρούνης, Amanda Coogan, Αλέξανδρος Μιχαήλ, Kira O’Reilly, Κατερίνα Οικονόμου, Nikolaos, Αναστασία Παπαθεοδώρου, Γιάννης Παππάς, PASHIAS, Ευγενία Τσανανά, Σπύρος Χαραλαμπόπουλος, Δημήτρης Χειμώνας, Maria Herranz.
• Το πρόγραμμα συμπληρώνεται από 2 re-performances της Marina Abramović, των έργων ‘Cleaning the Mirror’ (1995) και ‘Art Must be Beautiful – Artist Must Be Beautiful (1975)’, που θα παρουσιάσουν οι καλλιτέχνες Μάρθα Πασακοπούλου, Δημήτρης Μπαμπίλης, Δήμητρα Μπίλλια, Γίτσα Κωνσταντουδάκη, Ελιάν Ρουμιέ, Βασιλική Σπάχου και Καλλιόπη Ζερβουλάκου.

Από την πλευρά του ο επιχειρηματίας και ιδρυτής του ΝΕΟΝ, Δημήτρης Δασκαλόπουλός, μιλώντας στη συνέντευξη Τύπου, τόνισε πως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να συμβαίνουν γεγονότα που φέρνουν το κοινό πιο κοντά στη σύγχρονη τέχνη, ειδικά σε μια “περίοδο από τις πιο δύσκολες της μεταπολιτευτικής Ελλάδας”. Όπως σημείωσε, παρακολουθεί την Αμπράμοβιτς εδώ και περισσότερα από 25 χρόνια και βασικός στόχος του εγχειρήματος είναι περάσει όλη αυτή η εμπειρία στο κοινό.

Related content

Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς με τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, επιχειρηματία και ιδρυτή του NEON

Πάντως η Μαρίνα Αμπράμοβιτς σημείωσε πως για να κατανοήσει κανείς τι σημαίνει performance, αλλά και να βιώσει την εμπειρία της μεθόδου που φέρει το όνομά της, πρέπει να συμμετέχει στο πρόγραμμα. “Δεν θέλω να περιγράψω τα συναισθήματα, γιατί ο μόνος τρόπος να καταλάβει κανείς όλα όσα συμβαίνουν είναι μέσω της εμπειρίας”.

Περισσότερες πληροφορίες στο neon.org.gr:

Πρόγραμμα ΝΕΟΝ-ΜΑΙ As One 

Διάρκεια: 10 Μαρτίου – 24 Απριλίου 2016

Open Day: 10 Μαρτίου 2016, 12.00-20.00

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Αθήνα

Το πρόγραμμα As One θα παρουσιαστεί σε όλους τους χώρους του Κτιρίου Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη. Για το σκοπό αυτό, το Μουσείο διευρύνει το ωράριο λειτουργίας του ως εξής:

Ώρες λειτουργίας:

Τρίτη – Τετάρτη – Πέμπτη – Σάββατο: 12.00 – 20.00

Παρασκευή: 12.00 – 22.00

Κυριακή: 10.00 – 18.00

Δευτέρα Κλειστά

Είσοδος δωρεάν:

Η Μέθοδος Abramović απευθύνεται σε ηλικίες 15 ετών και πάνω. Η είσοδος στη Μέθοδο επιτρέπεται έως και 45 λεπτά πριν την ώρα λήξης του ωραρίου λειτουργίας του Μουσείου.