Ελλάς-Γαλλία, Συμμαχία;;;

Κείμενο: Πωλίνα Παρασκευοπούλου

Χρόνια τώρα στο μυαλό των Γάλλων -και γενικότερα των Ευρωπαίων- η λέξη «Ελλάδα» ισοδυναμεί κυρίως με μία λέξη: «Διακοπές» τονισμένη με γαλάζιο stabilo. Ένα χαμόγελο ζωηρής ευδαιμονίας πλημμύριζε το πρόσωπό τους όταν φανέρωνα την καταγωγή μου, λες και η απάντησή μου τους μετέφερε αυτόματα σε κάποια πλαζ ειδυλλιακού νησιού κάτω από τις αχτίδες του φωτεινού ελληνικού ήλιου. Κι έπειτα ερχόταν φυσικά ο θαυμασμός για τον ελληνικό πολιτισμό. Άλλωστε οι Γάλλοι ενίοτε εκτιμούσαν την πολιτιστική προσφορά της Ελλάδας.

Από τότε που το διάγγελμα του Παπανδρέου στο Καστελόριζο έγινε ο εφιάλτης μας και η ελληνική κρίση η μόνη πρωταγωνίστρια με τόσο χαμηλό κασέ, αυτό το χαμόγελο καλοκαιρινής ονειροπόλησης και θαυμασμού αντικαταστάθηκε με ένα συγκεκριμένο συνοφρύωμα του προσώπου.

Κάθε φορά μετράω τα δευτερόλεπτα, περιμένοντας την επίμαχη φράση, που στα αυτιά μου αντηχούν σαν δευτερόλεπτα ωρολογιακής βόμβας. «La situation est grave»  Ναι, la καταστασιόν très απελπιστίκ. Και αυτά τα τελευταία χρόνια της κρίσης η συζήτηση ξεκινάει ξανά και ξανά χωρίς ευφάνταστες παραλλαγές. 

Το στερεότυπο του φοροφυγά και ένα “καυτό” ερώτημα

Την πρώτη φορά που σε μια κουβέντα γύρω από την ελληνική κρίση, κάποιος Γάλλος μου εξέφρασε την άποψή του πως η κατάσταση έφτασε ως εδώ γιατί δεν πληρώναμε ποτέ φόρους (!) πίστεψα πως πρόκειται για ένα άτομο περιορισμένης εγκεφαλικής ευθύνης.

Η στιχομυθία αυτή όμως επαναλήφθηκε πολλές φορές… Τελικά επρόκειτο για μια πολύ διαδεδομένη άποψη. Ωστόσο υπήρχαν κι άλλες πιο ακραίες ατάκες όχι για την αιτία αλλά για το αποτέλεσμα της κρίσης.

Πριν 2 χρόνια σ’ ένα πάρτι στη rue Blanche μια κοπέλα με ρώτησε αν έχουμε να φάμε. Ασυναίσθητα ξέσπασα σε γέλια. Λίγα δευτερόλεπτα επεξεργασίας της ερώτησης ήταν αρκετά για να μου κοπεί αυτόματα το γέλιο. Ναι… θα μπορούσαμε να φτάσουμε κι εκεί. Κάποιοι είναι ήδη εκεί. 

“Ήθελα να του απαντήσω: Λεφτά υπάρχουν”

Τον Οκτώβρη του 2011 επέστρεψα στο Παρίσι για να κάνω την πρακτική μου. Μια αγγελία σπιτιού στο 16ο διαμέρισμα για 2 άτομα που κίνησε την περιέργεια. Ο Γάλλος ιδιοκτήτης μας έκανε παρουσίαση του διαμερίσματος και στάθηκε ιδιαίτερα στις κουρτίνες του σπιτιού, οι οποίες τόνισε πως προέρχονται από τον ίδιο προμηθευτή που εφοδιάζει και το Παλάτι των Βερσαλλιών(!).

Προσπάθησα να ελέγξω τις αυθόρμητες εκφράσεις ειρωνείας στο πρόσωπό μου που με μαρτυρούν πολύ συχνά, σκεπτόμενη πως πρόκειται χαλαρά για απόγονο Γαλλικής μπουρζουαζίας.

Η ερώτησή του διέκοψε τις σκέψεις μου: «Από πού είστε;». «Από την Ελλάδα» απαντάω με ενθουσιασμό (ήμουν νεόφερτη και άμαθη!). «Συμπαθητικοί είστε οι Έλληνες αλλά δεν έχετε λεφτά να πληρώσετε» ξεστομίζει με σαρκαστικό γελάκι.

Πρέπει να άλλαξα περισσότερα χρώματα κι από το ουράνιο τόξο καθώς τα συναισθήματα διαδέχονταν το ένα το άλλο, από την έκπληξη ως το θυμό.  Ήθελα να του απαντήσω ειρωνικά: Λεφτά υπάρχουν (!) ιδιαίτερα για τα υφάσματα, όμοια των Βερσαλλιών και να του κοπανήσω την πόρτα κατάμουτρα. Αλλά αναλογίστηκα τις δυσκολίες ανεύρεσης σπιτιού στο Παρίσι και η συγκάτοικός μου, που στοιχηματίζω πως σκέφτηκε ακριβώς το ίδιο, γύρισε την κουβέντα σε πρακτικά ζητήματα του σπιτιού.

Λίγους μήνες αργότερα, συνομιλώ με μια Ελληνίδα στο μετρό, επιστρέφοντας από τη συναυλία του Αλκίνοου Ιωαννίδη στη Basilique de Saint Denis. Δίπλα μας κάθεται μια Γαλλίδα, μας ρωτάει αν είμαστε Ελληνίδες αφού καταλαβαίνει κάποιες ελληνικές λέξεις από τις διακοπές της στα ελληνικά νησιά. Και η κουβέντα πάει κατευθείαν στην κρίση. «Είναι άδικο αυτό που γίνεται στη χώρα σας» λέει και τα μάτια της αρχίζουν να δακρύζουν. Ένιωσα το λιγότερο αναίσθητη μπροστά σε μια αντίδραση που θα έπρεπε να ήταν δική μου… Νομίζω πως δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη στιγμή.

Σαν σκηνές από την ταινία της ελληνικής κρίσης

Παρόμοια περιστατικά μέσα από συζητήσεις με Έλληνες φίλους στη Γαλλία περνούν σαν αυτόνομες σκηνές από ταινία που η μία διαδέχεται την άλλη.

Σκηνή 1η: Ο Μ. δυσκολεύεται να βρει μεσιτικό γραφείο να αναλάβει το φάκελό του για ανεύρεση σπιτιού στο Παρίσι με τη δικαιολογία πως «η χώρα σας είναι αναξιόπιστη».

Σκηνή 2η: Η Κ. βρίσκεται στο ταμείο του super-market Monoprix. Είναι μια από τις φορές που πληρώνει με chèque, οπότε είναι υποχρεωμένη να δείξει το ελληνικό της διαβατήριο. Είναι μια ακόμη φορά που η ταμίας με το που βλέπει πως είναι Ελληνίδα την κοιτάζει με οίκτο, κουνώντας συμπονετικά το κεφάλι.

Σκηνή 3η: Η Ν. ψάχνει σπίτι και πέφτει σε μια αγγελία στο Saint-Michel. Μια ηλικιωμένη σηκώνει το τηλέφωνο. Ακούει την προφορά της και την ρωτάει την καταγωγή της. Η Ν. της λέει πως έχει δύο εγγυητές που εργάζονται στη Γαλλία, όπως απαιτείται. Αλλά η γυναίκα απαντά: «Στην περίπτωσή σας θέλω τρεις εγγυητές».

Σκηνή 4η: Ο Π. έχει έναν έντονο διάλογο με τον διευθυντή της εταιρίας, ως προς τους προϋπολογισμούς ενός project που χειρίζεται. Ο διευθυντής του κάποια στιγμή φωνάζει λέγοντας «εξαιτίας ανθρώπων σαν και εσένα η Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή σε κίνδυνο πλήρους χρεοκοπίας». Λίγες ώρες αργότερα, ο Π. μεταφέρει την κουβέντα αυτή σε φίλους Γάλλους, οι οποίοι ξεκάθαρα τον ενημερώνουν ότι θα μπορούσε να κάνει αναφορά σε συγκεκριμένο φορέα που ασχολείται με ρατσιστικές συμπεριφορές λεκτικής κακοποίησης. Τελικά ο Π. δεν κατήγγειλε το περιστατικό. Όσο κι αν ο Διευθυντής του απολογήθηκε αργότερα για το συγκεκριμένο σχόλιο, η βαρύτητά του είναι ενδεικτική για την εικόνα που είχε για τους Έλληνες 2 χρόνια πριν.

Σκηνή 5η: Η Ι. ποστάρει στο λογαριασμό της στο facebook μια φωτογραφία από ένα πολύ chic bar του Παρισιού στο οποίο βρισκόταν με φίλους. Την επόμενη μέρα στη δουλειά βρίσκεται στην άβολη θέση να απολογηθεί εξαιτίας κάποιων σχολίων συναδέλφων της πως «Εσείς διασκεδάζετε και όλη η Ευρώπη σας πληρώνει». Πάντα μεταξύ αστείου και σοβαρού…

Σκηνή 6η: Ο Σ. αντιμετωπίζει πρόβλημα με ένα Γάλλο 50αρη συνάδελφό του, ο οποίος δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα, παρά μόνο να κοροϊδέψει με κάθε ευκαιρία μπροστά σε άλλους συνάδελφους με ειρωνικά αστεία του τύπου «Δεν πληρώνετε φόρους, δεν έχετε λεφτά γι’ αυτό έρχεστε εδώ» ή «Δεν σας έφτανε μια χώρα που καταστρέψατε; Θέλετε να καταστρέψετε και τη Γαλλία;». Η κατάσταση φτάνει στο απροχώρητο την Άνοιξη του 2012 όταν στις ειδήσεις μιλούν συνέχεια για την Ελλάδα και τη χρεοκοπία. Κάθε φορά που ο Γάλλος συνάδελφος βλέπει τον Σ. του αναφέρει πρωτίστως κάτι για την Ελλάδα και μετά κάτι για τη δουλειά… Στην αρχή δε δίνει ιδιαίτερη σημασία αλλά αφού βλέπει ότι η κατάσταση δε σταματάει αναγκάζεται να στείλει email σε όλο το γραφείο για να καταστεί σαφές σε όλους (επί τη ευκαιρία) ότι δε θα ξανά ανεχτεί πλάκα σχετικά με την Ελλάδα. Το θέμα παίρνει διαστάσεις σε επίπεδο managers και HR, ιδιαίτερα αφού επρόκειτο για μια αμερικάνικη εταιρεία με εργαζομένους δεκάδων εθνικοτήτων. Από τότε ο Γάλλος συνάδελφος δε τον έχει ρωτήσει ούτε καν τι καιρό έχει στην Ελλάδα…

Σκηνή 7η: Η Μ. το Νοέμβριο του 2012 βρίσκεται στην έκθεση “Εquip’ Hotel” στην οποία συμμετέχει και η Ελληνική εταιρεία για την οποία  δουλεύει. Όταν ένας Γάλλος τη ρωτάει για την προέλευση του προϊόντος, ξαφνιάζεται με την απάντηση της αναρωτώμενος «Καλά εσείς δεν έχετε κρίση; Πώς και είστε εδώ;».

Σκηνή 8η: Η Ρ. βρίσκεται σε ένα από τα πιο γνωστά μουσεία του Παρισιού, στο Les Arts Décoratifs και η ταμίας αρνείται να της κάνει την έκπτωση για τους νέους της ΕΕ υποστηρίζοντας πως η Ελλάδα δεν βρίσκεται πλέον στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σκηνή 9η:  Η Ζ. ψάχνει δουλειά στο marketing. Βρίσκει μια αγγελία για junior marketer στην Groupama, στέλνει το βιογραφικό της αλλά μια βδομάδα μετά λαμβάνει αρνητική απάντηση. Είχε ακούσει γενικά για τις διακρίσεις στη Γαλλία και κάνει ένα τεστ. Βγάζει από το βιογραφικό της τα ελληνικά σχολεία και αλλάζει το όνομά της στο αμιγώς γαλλικό Elise Leblond. Την επόμενη μέρα την καλούν από την εταιρεία για συνέντευξη. Φυσικά αυτό το περιστατικό δεν περιορίζεται συγκεκριμένα στους Έλληνες, αλλά σχετίζεται περισσότερο με το γαλλικό σοβινισμό. Ακόμη και μετά το νόμο «Egalité de Chances» που βελτίωσε κάπως την κατάσταση, για ορισμένους Γάλλους ένας μη Γάλλος παραμένει πάντα «ΞΕΝΟΣ».

Σκηνή 10η: Κόσμος βρίσκεται συγκεντρωμένος στο Trocadero με υψωμένα πανό που γράφουν «Solidarité avec le peuple grec» (αλληλεγγύη με τον ελληνικό λαό). Ανάμεσά τους, πολλοί Έλληνες που ζουν και εργάζονται στη Γαλλία αλλά κυρίως Γάλλοι που γνωρίζουν πολύ καλά πως όταν ένας λαός δέχεται επίθεση, όλα τα έθνη δέχονται επίθεση.

Γάλλοι διανοούμενοι υπογράφουν άρθρα υπέρ της Ελλάδας στη Liberation με τίτλο «Sauvons le peuple grec de ses sauvers!» (Να σώσουμε τον Ελληνικό λαό από τους σωτήρες του). Καμπάνιες με τίτλο «Nous sommes tous des grecs» (Είμαστε όλοι Έλληνες) πλημμυρίζουν το διαδίκτυο και κάνουν έκκληση για διεθνή αλληλεγγύη. Στα πλαίσια αυτής της πρωτοβουλίας μάλιστα, Γάλλοι συγκεντρώθηκαν κάτω από τον Πύργο του Άιφελ και χόρεψαν συρτάκι.

Αλλάζοντας τους τίτλους τέλους

Κοιτάζω τη μαύρη οθόνη με τους τίτλους τέλους. Αναρωτιέμαι πραγματικά πως φτάσαμε ως εδώ. Και ξαφνικά η οθόνη μετατρέπεται σε μια θεατρική σκηνή. Δέκα αυτόνομες σκηνές, έξι ηθοποιοί με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Παπανδρέου και τις πραγματικές ομιλίες του, και θεατές κυρίως Γάλλους που παρακολουθούν το πορτρέτο της σύγχρονης Ελλάδας, μια χώρας σε αποσύνθεση.

Ο τίτλος πανηγυρικός «Vive la Crise» και συνάμα τόσο τραγικός. Οι θεατές γελάνε συχνά με τα φολκλορικά κλισέ της χώρας που αναπαράγονται στο εξωτερικό αλλά ξαφνικά απλώνεται σιωπή… Δεν πρόκειται πλέον για αναμασημένα γεγονότα των ΜΜΕ αλλά για αληθινά πρόσωπα-θύματα της κρίσης. Η νεκρή έγκυος γυναίκα στη Marfin Bank, ο ηλικιωμένος φαρμακοποιός που αυτοκτόνησε στο Σύνταγμα, ο τσολιάς που δακρύζει. Οι ιστορίες τους συγκινούν και δίνουν την πραγματική διάσταση της κρίσης. Ο δημιουργός Αλέξανδρος Κολλάτος, ελληνογαλλικής καταγωγής, στο τέλος κάθε παράστασης ακούει διάφορα σχόλια από τους Γάλλους θεατές με κοινό παρονομαστή το εξής: «Τόσο καιρό δεν είχαμε καταλάβει τι ακριβώς συνέβαινε στην Ελλάδα της κρίσης…»

Ανέκαθεν ο γαλλικός λαός ήταν φιλικά διακείμενος και αλληλέγγυος με τον ελληνικό. Ίσως δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά αλλά έχουμε πολλά κοινά στοιχεία που μας ενώνουν. Ωστόσο τα ΜΜΕ παρουσιάζοντας συνήθως μια διαφορετική εικόνα της Ελλάδας, έχουν καταφέρει να αποπροσανατολίσουν τους Γάλλους και τους Ευρωπαίους γενικότερα, προκαλώντας και τις παραπάνω συμπεριφορές και αντιδράσεις. Θεωρώ πως είναι συγκυριακές αλλά σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να περιμένουμε οι άλλοι να αλλάξουν συμπεριφορά προς εμάς, αλλά πολύ περισσότερο να αλλάξει η ίδια η κατάσταση στη χώρα μας.