ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΟ ΦΕΤΙΝΟ ΜΟΥΝΤΙΑΛ;

Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα εβδομαδιαία στήλη στους NY Times. Λέγεται “The Ethicist”/ «Ο Ηθικολόγος» και δουλεύει ως εξής: Δέχεται γράμματα από αναγνώστες που ζητάνε συμβουλές πάνω σε κάποιο ηθικό δίλημμα που τους ταλαιπωρεί στην καθημερινότητά τους. Μερικά παραδείγματα: «Τι κάνεις όταν ο/η σύντροφός σου σού λέει ψέματα για το πόσα βγάζει;» // «Η κόρη μου κάνει σεξ με την καλύτερη φίλη της. Να το πω στη μητέρα της;» // «Να αποκληρώσω τις κόρες μου επειδή έχουν ακροδεξιές πολιτικές απόψεις;» // «Πρέπει να πω στον αδερφό μου ότι είναι υιοθετημένος;».

Απαντήσεις προσπαθεί να (τους) δώσει ειδικός συνεργάτης της εφημερίδας – αυτήν την εποχή ένας καθηγητής φιλοσοφίας στο NYU. Συνήθως μεγαλώνοντας τη συζήτηση, χαράσσοντας μικρές διαδρομές στον ηθικό χάρτη της πολύπλοκης εποχής μας. Μερικές φορές τα κείμενα είναι υπεραναλυτικά, άλλες πολύ «αμερικάνικα», συχνά δεν αμφισβητούν την τυφλή επικράτηση μιας νέου τύπου πολιτικής ορθότητας. Τα διλήμματα όμως είναι πάντα ενδιαφέροντα. Γιατί είναι πάντα βγαλμένα από τη ζωή, κρυμμένα στο μέρος που βάζουμε όσα (μύχια ή μη) ξέρουμε ότι μας απασχολούν αλλά προτιμάμε να μην παραδεχθούμε.

Όπως το αν πρέπει να παρακολουθήσουμε μια διοργάνωση τόσο ηθικά καταδικασμένη όπως το 22ο Παγκόσμιο Κύπελλο που ξεκινά σε λίγες μέρες στο Κατάρ. (Η αλήθεια είναι χωρίς την ανυπομονησία και το hype άλλων ετών – πιθανώς φταίνε οι ανοίκειες χειμερινές ημερομηνίες, σίγουρα μας φταίει ότι η Εθνική Ελλάδας έχει υποβιβαστεί κι απέχει εδώ και 8 χρόνια από τα μεγάλα ραντεβού.)

Το Κατάρ ανέλαβε τη διοργάνωση τον Δεκέμβριο του 2010 με φιναλίστ στην τελική ψηφοφορία τις ΗΠΑ. Όχι χωρίς θόρυβο περί διαφθοράς. Δύο αξιωματούχοι τέθηκαν σε διαθεσιμότητα πριν καταθέσουν τις ψήφους τους, ο (σίγουρα όχι «άγγελος») πρώην πρόεδρος της FIFA Σεπ Μπλάτερ υποστήριξε ότι το Κατάρ προχώρησε σε ‘black ops” για να προωθήσει την υποψηφιότητά του, ενώ όλα αυτά τα χρόνια έχουν κυκλοφορήσει σενάρια που εμπλέκουν μέχρι και πράκτορες της CIA να δουλεύουν για τους νικητές κατασκοπεύοντας τους αντιπάλους τους, Είναι και τόσο βεβαρυμμένο με σκάνδαλα το μητρώο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτα. Πόσο μάλλον όταν το Μουντιάλ ανατέθηκε στο μικρότερο κράτος που το έχει φιλοξενήσει ποτέ (αμέσως επόμενη η Ελβετία το πολύ μακρινό 1954). Από την αρχή, λοιπόν, παρά τα άφθονα πετροδόλαρα, η διοργάνωση συνοδεύεται από μια κόκκινη σημαία που λέει «υψηλό ρίσκο».

Και φυσικά δεν είναι μόνο η σχετική απειρία. Το Κατάρ είναι μια ημισυνταγματική μοναρχία με έντονο το θεοκρατικό στοιχείο κι ένα εξίσου βεβαρυμένο μητρώο στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας του Τύπου κι άλλων δεδομένων συνθηκών στον δυτικό κόσμο. Γι’ αυτό υπάρχουν ειδικές συστάσεις και ταξιδιωτικές οδηγίες π.χ. προς τις γυναίκες ή τους ομοφυλόφιλους που θα παρακολουθήσουν τη διοργάνωση, να επιδείξουν -ας το πούμε απλά- «σεμνότητα». Φιλοξενώντας το Μουντιάλ, αλλά κι άλλες μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις όπως τους Ασιατικούς Αγώνες του 2030 είναι προφανές ότι το Κατάρ χρησιμοποιεί ένα από τα πιο παλιά κόλπα στο βιβλιο για να αλλάξει την εικόνα του.

Τα περίπου 10 χρόνια όμως που προετοιμαζόταν για το Παγκόσμιο Κύπελλο δε βοήθησαν στην έξωθεν καλή μαρτυρία. Μια πολυσυζητημένη έρευνα του Guardian από το 2021 έκανε λόγο για περισσότερους από 6500 νεκρούς εργάτες στα εργοτάξια των εγκαταστάσεων (θεωρώντας μάλιστα το νούμερο ως και υποεκτίμηση). Στην πλειοψηφία τους από χώρες όπως Ινδία, Σρι Λάνκα, Πακιστάν, Νεπάλ και Μπαγκλαντές με σημείωση στα αίτια «φυσικός θάνατος». Ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας είχαν χτυπήσει το καμπανάκι: μιλούσαν για καθημερινή +12ωρη εργασία, 7 μέρες την εβδομάδα, χωρίς ρεπό για μήνες, με άθλιες συνθήκες διαβίωσης, εκφοβισμούς από τους εργολάβους, μη τήρηση ούτε στοιχειωδών εργατικών δικαιωμάτων, ακόμα και παρακρατήσεις μισθών. Το Παγκόσμιο Κύπελλο ποτέ δεν αναβάλλεται (τότε κανείς δεν διανόειτο κάτι σαν την πανδημία) και τα γήπεδα έπρεπε να παραδοθούν στην ώρα τους. Όπως κι έγινε. Ακόμα κι αν η διαδικασία είχε ανθρώπινες απώλειες που παραπέμπουν στην κατασκευή των μεγάλων μνημείων της αρχαιότητας και τους αναλώσιμους σκλάβους.

Πώς αντέδρασε η κοινωνία του ποδοσφαίρου σε όλο αυτό; Έκανε πώς δεν έβλεπε.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις. Όπως o Τόνι Κρόος που χαρακτήρισε «λάθος» την απόφαση ανάθεσης στο Κατάρ. Ή ο Λέον Γκορέτσκα που μας κάλεσε «να επανεξετάσουμε τις αξίες μας». Και βέβαια ο βετεράνος Φίλιπ Λαμ που είπε ότι δε θα ταξιδέψει να δει τους αγώνες από κοντά. Ένας θρύλος όπως ο Τιερί Ανρί ζήτησε πιο σοβαρή κι ενδελεχή έρευνα για τις συνθήκες κατασκευής και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως συνήθως, πριν και πάνω απ’ όλους, αυτός που δεν κρύφτηκε και δε χρησιμοποίησε καθόλου διπλωματική γλώσσα ήταν ο Ερίκ Καντονά: «Για να είμαι ειλικρινής δε θα παρακολουθήσω αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο, δεν είναι αληθινό…Δεν είμαι καθόλου εναντίον του να ανατίθεται σε χώρες που το ποδόσφαιρο αναπτύσσεται, αλλά το Κατάρ δεν είναι ποδοσφαιρική χώρα. Τους ενδιαφέρουν μόνο τα λεφτά κι αυτό που έγινε με τους εργάτες που έχτισαν τα στάδια, είναι φρικτό». Σε άλλη συνέντευξή του, τα έβαλε και με τους παλαίμαχους, όπως ο φίλος του Ντέιβιντ Μπέκαμ, που προωθούν τη διοργάνωση λέγοντας πώς «κάνουν μεγάλο λάθος».

Ο Καντονά μποϊκοτάρει, θα το κάνουμε κι εμείς; Οι αγνοί ποδοσφαιρόφιλοι που περιμένουμε αυτό το ραντεβού κάθε τέσσερα χρόνια, όχι μόνο για το ποδοσφαιρικό θέαμα αλλά για την κοινωνική ιεροτελεστία του. Γιατί είναι ο κοινός τόπος να συναντηθούμε με τους φίλους και τους πατεράδες μας, ενώ η τηλεόραση παίζει στη διαπασών και «το παιδί έχει φύγει» με την παραγγελία. Εδώ, φοβάμαι ότι ούτε ο «Ηθικολόγος» των Times θα είχε απάντηση. Η ηθική βάση του μποϊκοτάζ υπάρχει, το Μουντιάλ του Κατάρ είναι μια βρώμικη ιστορία κι ο καθένας πορεύεται με ότι τον κάνει να πέφτει πιο ήσυχα για ύπνο ακόμα κι αν δεν έχει αλλάξει τον κόσμο στο 24ωρο που προηγήθηκε. Από την άλλη, βέβαια, πόσες τέτοιες μάχες μπορείς να δώσεις καθημερινά; Σε έναν κόσμο που σε βομβαρδίζει κορπορατικά για να σου «κάνει τη ζωή πιο εύκολη»; Από το προαναφερθέν delivery που φτάνει με συζητήσιμους όρους στην πόρτα μας στις σκοτεινές αποθήκες της Amazon κι από τα προσωπικά μας δεδομένα στα σόσιαλ στη διαχρονική εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου για τις ανέσεις μας; Αυτή η λίστα είναι ατέλειωτη και δε θα έρθει ποτέ ο ήσυχος ύπνος έτσι και βυθιστείς μέσα της. Πώς να ισορροπήσεις με την υποκρισία του να είμαστε (δίκαια κι ολόσωστα) «ακριβοί» με τον Πούτιν στην Ουκρανία, αλλά τόσο «φθηνοί» με το Μουντιάλ του Κατάρ ή, ακόμα, χειρότερα με το Μουντιάλ που θέλουμε να συνδιοργανώσουμε με την Αίγυπτο και τη…Σαουδική Αραβία;

Κάτι μου λέει πώς στο τέλος θα λυγίσουμε, 1-2-5-10 ματς θα τα δούμε. Αλλά χαρτάκια φέτος δε θα μαζέψουμε. Το μοναδικό άλμπουμ με το οποίο αξίζει να μείνει στην ιστορία το φετινό Μουντιάλ είναι το “Cards of Qatar”, αυτή η συγκλονιστική καταγραφή των θυμάτων που έπεσαν υπέρ του «βασιλιά των σπορ». Ενώ ήμασταν στον 21ο αιώνα…