Ελλείψεις προσωπικού: Η μεγάλη απειλή για την οικονομία – Ποιοι κλάδοι είναι στο “κόκκινο”, τι λένε οι εργαζόμενοι;

Στα κορυφαία ζητήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση, με συγκροτημένο και βιώσιμο τρόπο είναι αυτό των ελλείψεων προσωπικού που ειδικά σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός, ο πρωτογενής τομέας λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις. Πλέον, η εικόνα της αγοράς εργασίας, με βάση όσα αναφέρουν παράγοντες της αγοράς, λειτουργεί, μεταξύ άλλων, και ως βασικό κριτήριο για την υλοποίηση επενδύσεων, σημείο, όμως, όπου “ποντάρει” η ελληνική οικονομία για να στηρίξει την αναπτυξιακή της πορεία.

Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη αναφορά, σε δημοσιογραφική συζήτηση, κορυφαίου στελέχους του μέχρι πρότινος οικονομικού επιτελείου, που αξιολόγησε το εν λόγω πρόβλημα, ως μείζον, “δείχνοντας” κάποιες βασικούς ”πυλώνες”, πάνω στους οποίους πρέπει να “πατήσει” μια βιώσιμη λύση.

Όπως είπε, αφενός “η πολιτεία το επόμενο διάστημα θα πρέπει να εξορθολογίσει της διαδικασία με τα επιδόματα καθώς πολλοί προτιμούν είτε να εργάζονται “μαύρα”, ώστε να μη χάνουν τα επιδόματα, κάτι που εμποδίζει εργοδότες από το να βρουν προσωπικό, είτε, βέβαια, άλλοι προτιμούν να μην εντάσσονται στην αγορά εργασίας για να κρατήσουν τις χρηματοροές επιδομάτων”. Παράλληλα έθεσε ένα ζήτημα αλλαγής συμπεριφοράς των εργοδοτών. “Ο επιχειρηματίας είναι κριτήριο. Όποιος είναι κακός εργοδότης δυσκολεύεται να βρει εργαζομένους, καθώς στην “πιάτσα” γίνεται γνωστό το πώς συμπεριφέρεται σε θέματα υπερωριών, αδειών, τήρησης των νόμιμων διαδικασιών για τα δώρα, κτλ” ανέφερε λέγοντας ότι τα περισσότερα αιτήματα π.χ. σε πολιτικά γραφεία για εύρεση εργασίας αφορούν επιχειρήσεις ή φορείς όπου οι εργασιακές συνθήκες είναι άριστες. Τέλος, υπογράμμισε την ανάγκη μια σημαντικής παρέμβασης στις δομές κατάρτισης και εκπαίδευσης, όπως είναι τα ΙΕΚ, ώστε να μπορέσουν να παρακολουθήσουν τις ανάγκες της αγοράς και μάλιστα σε τοπικό επίπεδο.

Το όλο ζήτημα πάντως, με βάση όσα αναφέρουν και οι εργαζόμενοι αφορά συνολικά τις πολιτικές αμοιβών, αλλά και το σεβασμό βασικών κανόνων, όπως οι άδειες, οι συνθήκες εργασίας κτλ. Εν όψει, δε, καλοκαιριού, σε πολλούς τομείς, λόγων των ελλείψεων προσωπικού, η κατάσταση είναι “εκρηκτική” με τη διασφάλιση αδειών και τήρησης των κανόνων υπερωριών.

Τα συνδικάτα

‘Να σημειωθεί ότι η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων παρενέβη δυναμικά στη συζήτηση για τις ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό και με αφορμή την έναρξη του Ετους Δεξιοτήτων από τις 9 Μαΐου έδωσε στη δημοσιότητα τα συμπεράσματα έρευνας.

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι το έλλειμμα προσωπικού σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας δεν οφείλεται στο έλλειμμα δεξιοτήτων αλλά “στους χαμηλούς μισθούς και στις συνθήκες εργασίας”.

Αναλυτικά η έκθεση που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο (ΕTUI) αναφέρει ότι:

● Οι τομείς στους οποίους οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αυξήθηκαν περισσότερο από το 2019 έως το 2022 «είχαν την τάση να προσφέρουν γενικά χειρότερες συνθήκες εργασίας».

● Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού σημείωσαν αύξηση σε τομείς με σχετικά χαμηλότερες αμοιβές.

● Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού είναι υψηλότερες σε τομείς και προφίλ που δεν απαιτούν απαραίτητα υψηλότερες δεξιότητες.

Η έρευνα συμπεραίνει ότι σε τομείς όπου παρατηρείται –και στη μετά Covid εποχή– έλλειμμα προσωπικού, οι εργαζόμενοι δεν είχαν πολλές εναλλακτικές λύσεις για να αποφύγουν την ελαστικότητα της εργασίας. Διαπιστώνεται ότι είχαν 0,5 έως 1 ποσοστιαία μονάδα περισσότερες πιθανότητες να υποαπασχοληθούν λόγω της σύναψης προσωρινής σύμβασης ή σύμβασης μερικής απασχόλησης λόγω έλλειψης καλύτερης επιλογής.

Επιπλέον, η έρευνα καταλήγει στην άποψη ότι “το μερίδιο των εργαζομένων που κερδίζουν λιγότερο από το 60% του μέσου μισθού είναι σημαντικά υψηλότερο σε εκείνες τις χώρες και τους τομείς όπου τα ποσοστά κενών θέσεων εργασίας αυξήθηκαν περισσότερο”.

Με δεδομένες, πάντως, τις μεγάλες ανάγκες της αγοράς, αυτό που τονίζεται από την πελυρά των εργαζομένων, είναι η ανάγκη ολικής επσιτροφής στην κανονικότητα των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, όπου εκεί, αποτυπώνονται με ξεκάθαρο τρόπο τα σύγχρονα προτάγματα των εργαζομένων, που πέρα από την πορεία των αμοιβών, σήμερα αφορούν και ζητήματα, όπως οι μέρες άδειες, η διατήρηση υωηλών δεικτών απασχόλησης, η τηλεεγασία κτλ.

Νέες πολιτικές

Συνολικά, βέβαια, το φαινόμενο της έλλειψης προσωπικού ανοίγει την ατζέντα της συζήτησης, ειδικά στο φόντο και των εκλογών και για μια άλλη σειρά ζητημάτων, που ξεκινούν από το δημογραφικό, το μεταναστευτικό, με αιχμή τις πολιτικές ενσωμάτωσης, αλλά και της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, αλλά και το πώς διαμορφώνονται συνθήκες στην αγορά εργασίας αλλά και οι σχέσεις μεταξύ των δομών εκπαίδευσης και της αγοράς.

Τι λένε οι επιχειρήσεις;

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γιώργος Παπαδάς,. Επικεφαλής Εμπορικής Διεύθυνσης, Polyplast LTD.,“μια πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα πολλές από τις επιχειρήσεις της χώρας είναι η εύρεση προσωπικού δηλώνοντας σε αρκετές περιπτώσεις αδυναμία να καλύψουν την παραγωγική τους ικανότητα. Η κάλυψη θέσεων όχι μόνο υψηλών προσόντων, αλλά και χαμηλής εξειδίκευσης ή ανειδίκευτων εργαζομένων είναι δύσκολη ιδίως στους τομείς όπως η μεταποίηση και οι κατασκευές.”

“Στον τεχνικό κλάδο” συμπληρώνει ο κ. Παπαδάς, “βασική αιτία είναι πως δεν υπάρχουν αρκετές τεχνικές σχολές στην Ελλάδα, και όπου αυτές λειτουργούν δεν υπάρχει άμεση διασύνδεση με την αγορά εργασίας και κατ’ επέκταση με τη βιομηχανία. Αυτό έχει ως επακόλουθο να απαιτείται η εσωτερική εκπαίδευση των εργαζομένων, μια διαδικασία ιδιαίτερα χρονοβόρα και κοστοβόρα, καθώς χρειάζεται μια σειρά επενδύσεων σε πόρους. Στις τεχνικές θέσεις τα τελευταία χρόνια είναι έντονη η τάση των νέων να μην επιλέγουν χειρωνακτικά επαγγέλματα, με αποτέλεσμα οι τεχνίτες να τείνουν να εκλείψουν. Ταυτόχρονα, οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας επιλέγουν να μην απασχοληθούν στο καθαρά πρακτικό πεδίο, αλλά προσανατολίζονται περισσότερο σε διαχειριστικές θέσεις, δημιουργώντας ένα κενό μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Δεδομένης της έλλειψης ταλέντων, οι εταιρείες συχνά καλούνται να προσφέρουν περισσότερο ανταγωνιστικά πακέτα αποδοχών και παροχών για να προσελκύσουν τους εργαζομένους που χρειάζονται. Αυτό πλέον από μόνο του δεν επαρκεί στην τελική επιλογή του κάθε εργαζομένου, γιατί οι προσδοκίες του έχουν μεταβληθεί μετά και από την έλευση της πανδημίας. Οι εργαζόμενοι, και κυρίως οι νεότερης ηλικίας, επιζητούν μια ισορροπία μεταξύ επαγγελματικές και προσωπικής ζωής την οποία θέλουν να διασφαλίσουν μέσα από ένα υβριδικό μοντέλο εργασίας που επιτρέπει να διατηρήσουν την ευελιξία στον τόπο και χρόνο εργασίας. Γίνονται πιο απαιτητικοί καθώς έχουν μάθει να λειτουργούν κάνοντας χρήση πολλαπλών καναλιών επικοινωνίας και αναζητούν τη διαρκή επιμόρφωση και τη γρήγορη εξέλιξη. Γίνονται λοιπόν πιο επιλεκτικοί, καθώς αντιλαμβάνονται πως η διαπραγματευτική δύναμη εντείνεται όσο συγχρόνως περιορίζονται τα ταλέντα στην αγορά. Επιπρόσθετα, η αύξηση της προσφοράς εργασίας δίνει περισσότερες επιλογές στην αναζήτηση του επόμενου επαγγελματικού βήματος στον εργαζόμενο, γεγονός που εντείνει τον ανταγωνισμό και καθιστά ακόμα πιο απαιτητική τη διαδικασία προσέλκυσης και επιλογής” αναφέρει ο ο Γιώργος Παπαδάς, Επικεφαλής Εμπορικής Διεύθυνσης, Polyplast LTD καταλήγοντας: “Ευρύτερα, η μείωση του εργατικού δυναμικού αποδίδεται στο “employee drain” στην απώλεια των ταλέντων που αναζητούν δουλειά στο εξωτερικό. Οι συνθήκες της οικονομίας και το προβληματικό εργασιακό περιβάλλον λειτουργούν αποτρεπτικά για τους νέους, που αναζητούν τα όνειρά τους εκτός Ελλάδας.”

“Από πλευράς της, λοιπόν, η πολιτεία οφείλει να είναι αρωγός και να συνεισφέρει στον τομέα της απασχολησιμότητας. Γίνονται ήδη βήματα προς αυτή την κατεύθυνση ωστόσο υπάρχουν ακόμη περισσότερα περιθώρια βελτίωσης στο να καταστεί η Ελλάδα μια χώρα, όπου θα μπορεί, χωρίς τα κωλύματα που δημιουργεί η γραφειοκρατία, να δέχεται μετακλητούς εργαζομένους από τρίτες χώρες προκείμενου να καλύψουν μέρος των κενών θέσεων εργασίας. Τα ανώτατα όρια εισαγωγής εργαζομένων για την κάλυψη κενών θέσεων θα πρέπει να γίνουν περισσότερο ευέλικτα, ώστε να μη θίγεται η απασχόληση Ελλήνων εργαζομένων (ή από τις χώρες της Ε.Ε.) και συγχρόνως να καλύπτονται οι ανάγκες των επιχειρήσεων σε συγκεκριμένους κλάδους.

Η παραγωγική ανάπτυξη της χώρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παραγωγική διαδικασία. Είναι αυτονόητο ότι εργατικό δυναμικό είναι ο μοχλός για να επιτευχθεί η αναγκαία παραγωγική ανάπτυξη.”

Άλλα μηνύματα από την αγορά

Να σημειωθεί ότι μιλώντας στο πρόσφατο Φόρουμ των Δελφών, ο Δημήτρης Κουτσόπουλος, CEO της Deloitte Ελλάδος, αναφέρθηκε στα θέματα που αντιμετωπίζει η ελληνική αγορά εργασίας. “Σύμφωνα με τον ΣΕΒ το ⅓ των επιχειρήσεων φαίνεται να έχει ανάγκη προσωπικό. Στη μελέτη μας ως Deloitte φαίνεται 70% των επιχειρήσεων να μη βρίσκει τους ανθρώπους που χρειάζεται. Η τεχνολογία είναι μία λύση, για να γίνει μια εταιρεία πιο effective. Άλλη λύση είναι τα εναλλακτικά μοντέλα εργασίας. Με freelancers ή hub. To πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού δεν είναι τωρινό, στην Ευρώπη το αντιμετωπίζουν χρόνια, εμείς το ζούμε τα τελευταία δύο χρόνια. Στη Deloitte σε συνεργασία δημιουργήσαμε ένα hub, με σκοπό να εκπαιδεύσουμε νέους ανθρώπους σε πράγματα που θα έχουν ζήτηση στο εγγύς μέλλον. Αυτό είναι μία μεσοπρόθεσμη λύση. Οι εταιρείες πρέπει να αλλάξουν και αυτές νοοτροπία, να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα soft skills, η νέα γενιά είναι διαφορετική”. Ο κ. Κουτσόπουλος αναφέρθηκε και στις ελλείψεις σε προσωπικό που αντιμετωπίζουν τομείς όπως ο κατασκευαστικός τομέας. “Έχουμε ανθρώπους στις δομές φιλοξενίας που δεδομένα έχουν ικανότητες. Γιατί να μην προσπαθήσουμε να τους εντάξουμε στην παραγωγική διαδικασία; Πολλοί έχουν skills μεγαλύτερα από εμάς, γιατί να μην τους εντάξουμε. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να συνεργαστούμε δομικά κράτος, πανεπιστήμια, ιδιωτικός τομέας, φορείς”, ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις