Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΠΙΟ ΕΞΥΠΝΟ – ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ

“Για να χτίσετε έναν καλύτερο εγκέφαλο, απλώς κάντε γυμναστική“, γράφει η Washington Post.

Και αυτό είναι πάνω κάτω το μήνυμα που στέλνουν δύο σημαντικές νέες μελέτες για το πώς η σωματική δραστηριότητα αλλάζει το μυαλό μας. Και στις δύο έρευνες, οι επιστήμονες μελέτησαν τις ζωές, το DNA και τη γνωστική αντίληψη χιλιάδων ανθρώπων για να δείξουν ότι η τακτική άσκηση οδηγεί σε πολύ πιο οξεία σκέψη.

Την ίδια στιγμή, μία άλλη μελέτη εξηγεί γιατί η άσκηση είναι καλή για τον εγκέφαλο. Εκεί οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι με μόλις έξι λεπτά έντονης προσπάθειας πενταπλασίασαν την παραγωγή μίας νευροχημικής ουσίας που είναι γνωστή ότι είναι απαραίτητη για τη δια βίου υγεία του εγκεφάλου.

Αυτές οι μελέτες έρχονται σε μια στιγμή που κάποια πρόσφατη και ευρέως συζητημένη άλλη έρευνα είχε αρχίσει να εγείρει αμφιβολίες σχετικά με το βαθμό στον οποίο η άσκηση ενισχύει τη σκέψη και τη μνήμη. Όμως, τα νέα ευρήματα, τα οποία ανέλυσαν δεδομένα από σχεδόν 350.000 ανθρώπους, αποδεικνύουν ότι η τακτική άσκηση μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία.

Αυτές οι μελέτες ενισχύουν την ιδέα ότι “η άσκηση είναι 100% ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε” για τον εγκέφαλό σας, όπως δήλωσε στην Washington Post και ο Μάθιου Μποϊσγκόντιερ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, ο οποίος επέβλεψε μία από τις μελέτες.

“Miracle-Gro” για τον εγκέφαλό

Οι πρώτες υπόνοιες ότι η άσκηση ίσως να αναδιαμορφώνει τον εγκέφαλο και το μυαλό ήρθαν πριν από δεκαετίες μετά από μελέτες που έγιναν πάνω σε ποντίκια. Τότε οι ερευνητές παρατήρησαν ότι σε αυτά τα πειράματα τα ζώα που έτρεχαν σημείωσαν πολύ υψηλότερη βαθμολογία σε τεστ νοημοσύνης τρωκτικών από εκείνα τα ποντίκια που ζούσαν μία “καθιστική ζωή”. Επίσης, οι εγκεφαλικοί τους ιστοί ήταν γεμάτοι με αυξημένα επίπεδα μιας ουσίας γνωστής ως “εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας” ή BDNF, που συχνά αναφέρεται ως “Miracle-Gro’ για τον εγκέφαλο.

Το BDNF προτρέπει τη δημιουργία και την ωρίμανση νέων εγκεφαλικών κυττάρων και νευρώνων. Δίνει όγκο στο μυαλό, αν μπορούσαμε να το πούμε κάπως έτσι.

Έκτοτε, μελέτες σε ανθρώπους έχουν αποδείξει ότι η άσκηση αυξάνει επίσης τα επίπεδα BDNF στην κυκλοφορία του αίματός μας, αν και είναι πιο δύσκολο να κοιτάξουμε μέσα στον εγκέφαλό μας και να δούμε αν ανεβαίνει εκεί. Εν τω μεταξύ, πολλαπλές, μεγάλης κλίμακας επιδημιολογικές μελέτες έχουν συνδέσει την περισσότερη άσκηση με καλύτερες αναμνήσεις και δεξιότητες σκέψης και με λιγότερο κίνδυνο για νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως το Αλτσχάιμερ.

Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιες αμφιβολίες για το πόσο ευεργετική είναι πραγματικά η άσκηση για τον εγκέφαλό μας.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρσι και έγινε σε δείγμα σχεδόν 500 ηλικιωμένων βρήκε ότι 18 μήνες τακτικού περπατήματος ή άλλης ελαφριάς άσκησης είχε μικρό όφελος στην αντίληψη. Αλλά και μια άλλη σημαντική έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο επισήμανε ότι πολλές ανθρώπινες μελέτες για την άσκηση και τη γνωστική λειτουργία είχαν γίνει σε πολύ μικρό δείγμα ή έστω περιορισμένο, με αποτέλεσμα να μην μπορούσε να πείσει επαρκώς ότι η άσκηση έχει οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου.

Σε ορισμένες επιστημονικές συζητήσεις έχουν αρχίσει να υπάρχουν “διαμάχες” για το αν θα πρέπει να συνεχιστεί η άσκηση να συνίσταται ως ένας τρόπος διατήρησης της πνευματικής διαύγειας για όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος. “Αλλά λέμε, ‘όχι, όχι. Μη σταματάτε. Δείτε πρώτα τα ευρήματά μας”, επιμένει ο Μποϊσγκόντιερ.

Μια μελέτη-ορόσημο για τον εγκέφαλο

Η μελέτη από τον Μποϊσγκόντιερ και τους συναδέλφους του, η οποία δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στο Scientific Reports, χρησιμοποιεί έναν νέο και πολύπλοκο τύπο στατιστικής ανάλυσης για να υπερβεί την παραδοσιακή έρευνα παρατήρησης και να αποδείξει με ακρίβεια ότι η άσκηση βελτιώνει τις εγκεφαλικές σου δεξιότητες.

Στράφηκαν στο DNA και στη Μενδελική κληρονομικότητα, μια πρόσφατα δημοφιλή μέθοδο χρήσης γενετικών παραλλαγών για τον χαρακτηρισμό και την ταξινόμηση των ανθρώπων. Με πιο απλά λόγια δηλαδή πρέπει να πούμε ότι ο καθένας μας γεννιέται με ή χωρίς ορισμένα τμήματα DNA, μερικά από τα οποία είναι γνωστό ότι συμβάλλουν στην πιθανότητα να είμαστε δραστήριοι σωματικά. Φαίνεται ότι είμαστε από τη γέννησή μας, από τη φύση μας “προγραμματισμένοι” για να είμαστε ή όχι επιρρεπείς στη γυμναστική. Και κάποια άλλα τμήματα γονιδίων παίζουν παρόμοιο ρόλο στη γνωστική λειτουργία.

Διασταυρώνοντας τις γνωστικές βαθμολογίες των ανθρώπων που έχουν ή δεν έχουν τα τμήματα που προωθούν την άσκηση σε σχέση με εκείνα των ατόμων με παραλλαγές γονιδίων που σχετίζονται με τη γνωστική λειτουργία, οι επιστήμονες μπορούν να διακρίνουν τον βαθμό στον οποίο η άσκηση συμβάλλει στις δεξιότητες της σκέψης.

Από δύο τεράστιες βάσεις δεδομένων με πληροφορίες για την υγεία, άντλησαν γενετικά δεδομένα από σχεδόν 350.000 ανθρώπων όλων των ηλικιών, μαζί με αντικειμενικές μετρήσεις σωματικής δραστηριότητας για περίπου 91.000 από αυτούς και γνωστικές βαθμολογίες για σχεδόν 258.000. Έτσι βρήκαν ότι τα άτομα με γενετική προδιάθεση για άσκηση συνήθως όντως ασκούνταν, σημειώνοντας ταυτόχρονα καλύτερα αποτελέσματα σε τεστ σκέψης, στην περίπτωση που η άσκησή τους ήταν τουλάχιστον μέτρια, σε σύγκριση με το τζόκινγκ.

Και, ναι, μπορείτε να έχετε οφέλη στον εγκέφαλο από την άσκηση ακόμα κι αν δεν έχετε τα κατάλληλα τμήματα γονιδίων.

Η αλληλεπίδραση της άσκησης και της σκέψης ήταν αρκετά ισχυρή για να υποδείξει την αιτιότητα, είπε ο Μποϊσγκόντιερ, πράγμα που σημαίνει ότι σε αυτή τη μεγάλη μελέτη, η σωστή άσκηση είχε ως αποτέλεσμα πιο οξυδερκή μυαλά.

6 λεπτά έντονης άσκησης αυξάνουν το BDNF

Η άλλη νέα μελέτη, αν και σχετικά μικρή, μπορεί και να εξηγεί πώς η άσκηση διατηρεί τον εγκέφαλό σας υγιή.

Σε αυτό το πείραμα, 12 υγιείς, νέοι άνθρωποι έκαναν ποδήλατο με πολύ χαλαρό ρυθμό για 90 λεπτά και αργότερα για έξι λεπτά με πολύ έντονο ρυθμό. Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από κάθε άσκηση, οι ερευνητές παρακολούθησαν το BDNF στο αίμα των ανθρώπων.

Επίσης μέτρησαν τα επίπεδα γαλακτικού οξέος. Οι μύες απελευθερώνουν γαλακτικό οξύ κατά τη διάρκεια της άσκησης, ειδικά εάν είναι επίπονη. Μπορεί να ταξιδέψει και να απορροφηθεί από τον εγκέφαλο ως καύσιμο.

Προηγούμενες μελέτες που έγιναν πάνω σε ποντίκια υποδηλώνουν ότι αυτή η αλλαγή στην τροφοδοσία του εγκεφάλου είναι και αυτή που ξεκινά τη δημιουργία του BDNF. Όταν ο εγκέφαλος των ζώων αρχίζει να συσσωρεύει γαλακτικό οξύ αντί για ζάχαρη, αρχίζουν να αντλούν περισσότερο BDNF και τα ποντίκια σύντομα “μεταμορφώνονται” σε “μυαλωμένα” τρωκτικά.

Τώρα, οι ερευνητές βρήκαν ενδείξεις ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στους ανθρώπους. Κατά τη διάρκεια της χαλαρής οδήγησης ποδηλάτου, τα επίπεδα γαλακτικού οξέος αυξήθηκαν ελαφρώς στο αίμα των ανθρώπων μετά από περίπου 30 λεπτά, όπως και οι ποσότητες BDNF στο αίμα τους. Αλλά κατά τη διάρκεια και μετά από τα έξι λεπτά σκληρού, γρήγορου πεταλιού, το γαλακτικό οξύ αυξήθηκε στα ύψη και το ίδιο και το BDNF.

Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι “η άσκηση είναι καλή για τον εγκέφαλό σας και ότι η μεγαλύτερη ή πιο σκληρή άσκηση μπορεί να μεγιστοποιήσει τα οφέλη”, δήλωσε ο Τράβις Γκίμπονς, μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο της British Columbia στο Οκανάγκαν, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης.

Ο Μποϊσγκόντιερ συμφώνησε μαζί του. “Άσκηση και εγκέφαλος, σημαίνει πάντα ότι εμπλέκεται και BDNF”, είπε, προσθέτοντας ότι στη μελέτη της ομάδας του, τόσο η μέτρια όσο και η πιο έντονη άσκηση -γρήγορο περπάτημα και γρήγορο τρέξιμο- βελτίωσαν τη γνωστική λειτουργία, πιθανώς επειδή προκάλεσαν αύξηση του BDNF.

Ωστόσο, πολλά ερωτήματα παραμένουν, επεσήμανε ο Γκίμπονς, όπως πόσο καιρό το BDNF παραμένει σε υψηλά επίπεδα μετά την άσκηση, ποιοι είναι οι ιδανικοί τύποι και οι ιδανικοί χρόνοι άσκησης μέχρι να αρχίσει να “αναβλύζει” το BDNF και εάν τα αποτελέσματα είναι τα ίδια σε ηλικιωμένους ή λιγότερο υγιείς άνδρες και γυναίκες. Σχετικές μελέτες έχουν ήδη ξεκινήσει να γίνονται πάνω σε αυτά τα ζητήματα.

Προς το παρόν όμως κρατάμε ότι αυτή η έρευνα μάς λέει ότι η άσκηση, γρήγορη ή αργή, προστατεύει αρκετά καλά την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε.