10 ΣΤΑΣΕΙΣ ΑΓΑΠΗΣ ΣΤΟ ΕΜΣΤ
Ανακαλύψαμε γωνιές αγάπης μέσα από μία "βιωματική" βόλτα μας στις εκθέσεις του ΕΜΣΤ.
“Η αγάπη αποτελείται από μία ψυχή που κατοικεί σε 2 σώματα“, αναφέρει ο Αριστοτέλης σε μία από τις πιο ρομαντικές του ρήσεις. Ο έρωτας και η αγάπη μονοπωλούσε το ενδιαφέρον και του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη ο οποίος έχει γράψει ουκ ολίγες φιλοσοφικές θεωρήσεις για τις δύο αυτές έννοιες.
“Ημέρα ερωτευμένων” σήμερα και εμείς είπαμε μέσω της Τέχνης να εστιάσουμε στο βαθύτερο εκ των δύο και πιο σταθερό συναίσθημα. Σε αυτό της αγάπης που τη σύγχρονη εποχή περνά τη δική της “κρίση” μέσα από το τεχνολογικό πρίσμα, τα dating apps και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Μία βολτα στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα σας εκπλήξει. Γιατί θα βρείτε διάσπαρτες γωνιές αγάπης, όχι μόνο στην έκθεση “Η αγάπη στα Χρόνια της Ψυχρής Οικειότητας” που θεματοκεντρικά εστιάζει σε αυτή, αλλά και στις υπόλοιπες εκθέσεις που φιλοξενούνται στο μουσείο.
Εμείς ξεχωρίσαμε 10 από αυτές, άλλες πιο εναλλακτικές, άλλες πιο πολιτικές, άλλες πιο συναισθηματικές και σας τις παρουσιάζουμε.
Στην έκθεση “Η αγάπη στα Χρόνια της Ψυχρής Οικειότητας”
Μαρία Μαυροπούλου-The Lovers
Δύο τάμπλετ τοποθετημένα αντικριστά σε ένα κρεβάτι. Μία εικόνα τόσο σύγχρονα τραγικά ρομαντική και ταυτόχρονα τόσο οικεία. Η Μαρία Μαυροπούλου με τη σειρά «Family Portraits» [Οικογενειακά πορτρέτα] προσπαθεί να κατανοήσει την καθημερινότητα, όπως έχει διαμορφωθεί από τις πανταχού παρούσες συνδεόμενες συσκευές. Πρόκειται για μια σειρά από φωτογραφίες εσωτερικών οικιακών χώρων όπου οι άνθρωποι έχουν αντικατασταθεί από τις συσκευές που χρησιμοποιούν. Τοποθετημένες στο σκοτεινό περιβάλλον μιας κρεβατοκάμαρας, αναδεικνύουν τη φωτεινότητα των οθονών και την παρουσία τους ως άψυχοι χαρακτήρες σε όλες τις περιστάσεις του κοινού βίου, δημιουργώντας παράλληλα σύμπαντα και υποδηλώνοντας μια αίσθηση απουσίας. Προεκτάσεις των χεριών, του σώματος και του μυαλού μας, διευκόλυναν άραγε νέες, ουσιαστικές εμπειρίες και σχέσεις ή απλώς αντικατέστησαν τους στενούς φίλους, την οικογένεια ή τους εραστές μας;
Κυριακή Γονή- “The Perfect Love: #couplegoals”
Μέλη και δάχτυλα πλεονάζουν, οι γεωμετρίες των σωμάτων δεν είναι ανθρώπινες. Κανένας από τους ανθρώπους στην ταπετσαρία δεν υπάρχει έξω από την ψηφιακή του αναπαράσταση. Και εμείς σε ρόλο θεατων, σε μια ηδονοβλεπτική θέση, παρατηρούμε ζευγάρια και διαβάζουμε τις προσωπικές τους διακηρύξεις αγάπης, αφοσίωσης και εκούσιας παραίτησης από την ιδιωτικότητα.
Ο λόγος για το βίντεο “The Perfect Love: #couplegoals” (Ο τέλειος έρωτας #στόχοιζευγαριού) της Κυριακής Γονή, ένα κολάζ από εικόνες, λεζάντες και αντιδράσεις «μου αρέσει» που συνέλεξε τον Ιούλιο του 2020 με τη χρήση αλγόριθμου από περίπου 20.000 δημόσιες αναρτήσεις στο Instagram με την ετικέτα #couplegoals. Το οπτικό αρχείο αυτό τροφοδότησε στη συνέχεια τον αλγόριθμο ενός προγράμματος σύνθεσης εικόνας το οποίο διδάχτηκε έτσι να παράγει αναπαραστάσεις εραστών. Το έργο της Γονή έχει στόχο να προκαλέσει ερωτήματα σχετικά με αυτές τις εικονικές και προσεκτικά επιμελημένες και «καδραρισμένες» αναπαραστάσεις της αγάπης στο διαδίκτυο σε αντίστιξη με την αλήθεια των ερωτικών σχέσεων σε πραγματικό χρόνο.
István Zsíros- Borderless Loe
Μία από τις πιο ρομαντικές και συναρπαστικές φωτογραφίες της έκθεσης “Αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας” είναι αυτή του István Zsíros.
Το πρωινό της 30ης Αυγούστου 2015, ένα ζευγάρι προσφύγων φιλιέται με πάθος μέσα στη σκηνή του στον σιδηροδρομικό σταθμό Κελέτι της Βουδαπέστης. Ο Zsíros έχει βρεθεί εκεί για καταγράψει τις πρωτόγνωρες συνθήκες, καθώς στοιβάζονται στον σταθμό 3000 άνθρωποι περιμένοντας να φύγουν για την Βιέννη. Ο φακός συλλαμβάνει την ημιδιαφανή ιδιωτικότητα του φιλιού, καθώς οι άνθρωποι γύρω μοιάζουν απορροφημένοι στην αγωνία και τις αναπολήσεις τους.
Η φωτογραφία του Zsíros ανακαλεί φωτογραφίες φιλιών στον δημόσιο χώρο που αντιπαραβάλλουν το προσωπικό πάθος με την ιστορική συγκυρία και την πόλη, π.χ. τη φωτογραφία του Alfred Eisenstaedt από την λήξη του Β’Παγκοσμίου Πολέμου στην Times Square ή εκείνη του Robert Doisneau στο Παρίσι. Ωστόσο, το φιλί εδώ δεν έχει τίποτε το θριαμβικό ή το ηρωικό. Είναι η ερωτική επιθυμία που επιβιώνει παρά τον κατατρεγμό και τον εκτοπισμό. Μας υπενθυμίζει πως τη στιγμή που μιλάμε για την απεδαφικοποίηση του ψηφιακού πολιτισμού, μια άλλη απεδαφικοποίηση, σκληρή και βίαιη, συντελείται γύρω μας. Άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους, οικογένειες και εραστές χωρίζονται για μήνες ή για πάντα. Η σύγχρονη αγάπη δεν υπάρχει μόνον στο διαδίκτυο αλλά και στα ερείπια του πολέμου.
Gabriel Abrantes & Βenjamin Crotty- Liberdade, 2011
Το Liberdade, (Ελευθερία –συνοικία του Σάο Πάολο), που o Gabriel Abrantes δημιούργησε μαζί με τον καλλιτέχνη Benjamin Crotty μπορεί να ιδωθεί σαν ένα φιλοσοφικό love story το οποίο αναδεικνύει τις συνέπειες της αποικιοκρατίας, της ξένης κατοχής και της παγκοσμιοποίησης. Γυρισμένη στην Ανγκόλα, και τοποθετημένη σε πολλαπλά πολιτικά, κοινωνικά και υλικά συγκείμενα, η ταινία ‒ένα εικαστικά σαγηνευτικό παραμύθι για τον έρωτα, το έγκλημα και τη στυτική δυσλειτουργία‒ αφηγείται τη σχέση ενός αγοριού από την Ανγκόλα και ενός κοριτσιού από την Κίνα καθώς προσπαθούν να χτίσουν μια κοινή, διαπολιτισμική ταυτότητα.
Γιώργος Πρίνος, Xωρίς τίτλο, 2010 – εν εξελίξει
Το έργο, ωστόσο, που κόβει την ανάσα είναι αυτο καταδεικνύει τη μοναδιά και το ανυπολόγιστο κόστος της. Ο Γιώργος Πρίνος μέσα από μια σειρά προσωπογραφιών δρόμου εκφράζει τη σύγχρονη πραγματικότητα: την εσωτερίκευση της αγωνίας, τη συναισθηματική εξάντληση και την απώλεια των δεσμών. Η έλλειψη αγάπης και η μοιραία μοναξιά που αυτή επιφέρει αντικατοπτρίζεται στα μάτια των ανθρώπων και δημιουργούν ένα απόκοσμο συναίσθημα στον θεατή.
Στη μόνιμη συλλογή
Μιχάλης Κατζουράκης- Λευκός πίνακας 1976
Στην μόνιμη έκθεση του ΕΜΣΤ για κάποιο λόγο στάθηκα πολύ μπροστά από τον λευκό αυτό πίνακα. Διάβασα τα λόγια της Ανίνας Βαλκανά (στο κείμενο από τον οδηγό της μόνιμης έκθεσης ENTER EMΣΤ: Συλλογή & Ιστορία, Ένας σύντομος οδηγός, 2020) πως κατά τη δεκαετία του 1970 ο Μιχάλης Κατζουράκης κινείται στο πνεύμα του μινιμαλισμού και επικεντρώνει την έρευνά του στη διαμόρφωση ενός προσωπικού λεξιλογίου, με έμφαση στα γεωμετρικά σχήματα και στο χρώμα, το οποίο μάλιστα σε περιπτώσεις όπως ο Λευκός πίνακας δίνει και τον τίτλο του έργου. Μέσω μιας αναλυτικής, κατασκευαστικής διαδικασίας δημιουργεί νέες μορφές, οι οποίες διατηρούν την αυτονομία τους από την εξωτερική πραγματικότητα, αν και πολλές φορές ο καλλιτέχνης αντλεί ερεθίσματα από ποικίλα στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος (τοίχους, χαλάσματα). Ο ρυθμός που προκύπτει από τις ήπιες τονικές αποχρώσεις και τη μεθοδική οργάνωση της ζωγραφικής επιφάνειας, με τις παράλληλες ευθείες που τέμνονται από διαγώνιες και καθέτους, αποτελεί βασικό ζητούμενο του ζωγράφου.
Εγώ για κάποιον λόγο είδα τον λευκό αυτό πίνακα σαν καμβά συναισθημάτων. Αν τον παρατηρήσει κανείς μία έντονη μπεζ λωρίδα ενώνει τα δύο φύλλα (πόρτας;), ενώ το κάθε φύλλο χωριστά είναι “δεμένο” με μία μπλε λωρίδα. Δύο μέρη αυτόνομα με μία άλλη μεγαλύτερη λωρίδα ενωμένα. Για πάντα. Μα αυτό δεν είναι και η αγάπη;
Στην έκθεση του Μιχάλη Καρίκη
Love is the institution of Revolution
Ένα πολύχρωμα έργο γεμάτο επαναστατικότητα και αγάπη που παραπέμπει σε παιδιά. Η ουσία της αγάπης δηλαδή. Μία λέξη που έχει μέσα της τόση παιδικότητα, όση και ωριμότητα. Και τόση σκανδαλιά, όσο και πολιτική. Αυτή η ριζοσπαστική δύναμη της αγάπης αποτυπώνεται στην επιτοίχια εγκατάσταση Love is the institution of Revolution [Η αγάπη είναι το ίδρυμα της επανάστασης] του Μιχάλη Καρίκη. Η φράση, που προέρχεται από τις αναγνώσεις των παιδιών για το έργο Children of Unquiet, είναι γραμμένη με παιδικό γραφικό χαρακτήρα με τηχρήση κηρομπογιάς απευθείας στον τοίχο, παραπέμποντας σε παιδική σκανταλιά αλλά και σε πολιτικό σύνθημα. Αν μη τι άλλο, κοιτώντας για λίγο το σύνθημα αυτό, εντυπώνεται μέσα στο μυαλό σου σχεδόν αυτόματα.
The Politics of Love Library
Στο ίδιο -σχεδόν- μήκος κύματος, και στον ίδιο χώρο βρίσκεται και η εγκατάσταση “The Politics of Love Library – [Η βιβλιοθήκη της πολιτικής της αγάπης]”. Πρόκειται για ένα αναγνωστήριο με βιβλία και δοκίμια πάνω στο θέμα της αγάπης τα οποία αναδεικνύουν την κεντρική σημασία της για τη φιλοσοφία και την πολιτική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Εξαιρετικά ενδιαφέρον το όλον σαν σύλληψη. Γιατί αν μη τι άλλο, η αγάπη είναι κινητήριος δύναμη με φλόγα άσβεστη.
Στην έκθεση της Ελένης Μπαγάκη
Man under the sky
Η Ελένη Μπαγάκη με το έργο της υφαίνει συστηματικά μια αυτομυθοπλασία. Υλικό της είναι ζωγραφικά έργα, γλυπτά, σχέδια, κείμενα, βιβλία, βίντεο ή σημειώσεις. Διαπλέκει σε νέες αφηγήσεις προσωπικές εμπειρίες και επινοημένα συμβάντα και διερευνά ζητήματα γύρω από τις σχέσεις, τη θηλυκή υποκειμενικότητα και σεξουαλικότητα, τις έμφυλες αναπαραστάσεις, το ρόλο της καλλιτέχνιδας ως εργαζόμενης και ως παραγωγικού υποκειμένου. Στην καλλιτεχνική της πρακτική, η νομαδική περιπλάνηση και η φυγή αποκτούν κεντρική θέση ως υπαρξιακή συνθήκη και αναζήτηση μιας αίσθησης του ανήκειν.
Αφετηρία για τη δημιουργία των ανδρικών κατά βάση γυμνών σωμάτων είναι η επιθυμία: η ονειρική ζωγραφική της Μπαγάκη παράγεται, όπως τονίζει η ίδια, από και για την επιθυμία. Οι μορφές με τις ρευστές ταυτότητες και τη φασματική παρουσία είναι σώματα που επιθυμούν και ταυτοχρόνως γίνονται αντικείμενα επιθυμίας. Η σωματική έλξη, η ερωτική παρατήρηση, η ηδονοβλεπτική διάθεση διαμορφώνουν τη σχέση της καλλιτέχνιδας με τα απεικονιζόμενα σώματα και το περιβάλλον τους.
Poems for him
Poems for him, 2016: τα κειμενικά έργα της Ελένης Μπαγάκη αποτελούν κεντρικό στοιχείο της έκθεσης.
Με αφοπλιστικές στρατηγικές χιούμορ και αυτοσαρκασμού, η καλλιτέχνις οικοδομεί στην ομότιτλη in situ ηχητική εγκατάσταση έναν μικρο/μακρόκοσμο γύρω από τη θηλυκή υποκειμενικότητα και σεξουαλικότητα, τις έμφυλες ιεραρχήσεις και τις σύγχρονες σχέσεις. Μέσα από έναν συνδυασμό ζωγραφικής, σχεδίων, ηχητικών έργων και κειμένων, η έκθεση της Μπαγάκη διαμορφώνεται ως μια συνθήκη ονειρικής περιπλάνησης και παρατήρησης πάνω στην επιθυμία, τη σεξουαλικότητα και την ερωτική αναζήτηση.
