H NASA ΣΤΑΜΑΤΑ ΝΑ ΑΝΑΖΗΤΑ ΤΟΝ ET ΠΟΥ ΤΗΛΕΦΩΝΕΙ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ

Εδώ και 2.500 χρόνια η ανθρωπότητα εκφράζει την απορία αν είμαστε το μόνο δείγμα ‘έξυπνης ζωής’ στο σύμπαν. Που θα έλεγες ότι είναι κάπως αχανές. Σίγουρα δεν έχει την παραμικρή σχέση με ό,τι πίστευαν για αιώνες οι αστρονόμοι και οι αστροφυσικοί, που το εξερευνούσαν.

Τα διαρκώς εξελισσόμενα μέσα της τεχνολογίας που προκύπτουν από την ανάγκη να απαντηθούν πολύ στοχευμένες ερωτήσεις, έχουν επιτρέψει να εκτιμηθεί πως πιθανότατα υπάρχουν 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες στο σύμπαν, οι οποίοι ‘φιλοξενούν’ μια αφάνταστη αφθονία πλανητών.

Άρα μαθηματικά δεν προκύπτει πως ο άνθρωπος που ζει στη Γη είναι ο μόνος ‘έξυπνος’ οργανισμός που υπάρχει.

Πλέον, υπάρχουν τρόποι για να εντοπίσουν οι αστρονόμοι σημάδια ζωής, όπου και αν είναι εκεί έξω. Επίσης, υπάρχει και η σύμφωνη γνώμη όλων για τη σχετική έρευνα.

Αν βιάζεσαι (ή πιστεύεις πως έχουν καθυστερήσει), οι New York Times θα ήθελαν να σου θυμίσουν πως η σύγχρονη επιστήμη είναι κλάδος μόλις 500 χρόνων. Το τρανζίστορ, -δομικό στοιχείο των σύγχρονων τεχνολογιών- δεν έχει ‘κλείσει’ τα 75 χρόνια ύπαρξης, ενώ το πρώτο iPhone κυκλοφόρησε πριν 15 χρόνια.

Επίσης, η αστροβιολογία υπάρχει ως ‘κλάδος’ μόλις 25 χρόνια. Προέκυψε για να προσδιορίσει τις βιοϋπογραφές και σε αυτήν τη διαδικασία έδωσε νέες γνώσεις για το πώς η βασική ζωή στη Γη μπορεί να αντέξει σε ακραία περιβάλλοντα.

Δηλαδή, εξερευνώντας το άγνωστο, μαθαίνουμε πράγματα που μας αφορούν πιο άμεσα.

Το στίγμα του ‘κυνηγιού’ Aρειανών

Η αναζήτηση ζωής σε άλλους πλανήτες διώχθηκε σε περασμένες δεκαετίες, για πολλούς διαφορετικούς λόγους.

Για παράδειγμα, το ‘70 η NASA ήθελε να χρηματοδοτήσει ραδιοτηλεσκοπικές έρευνες για εξωγήινη δραστηριότητα, αλλά όλα τελείωσαν όταν ο γερουσιαστής William Proxmire είπε πως αυτή η μελέτη θα ‘μάτωνε’ οικονομικά τους φορολογούμενους.

Η δεύτερη προσπάθεια έγινε το ‘80, με έναν άλλον γερουσιαστή (Richard Bryan) να σταματά το πρόγραμμα το 1993, δηλώνοντας “αυτό ελπίζουμε ότι θα είναι το τέλος του κυνηγιού Αρειανών, σε βάρος του φορολογούμενου”.

Το στίγμα έμεινε καρφωμένο στη θέση του έως το 2018, όταν ο τότε πρόεδρος της Επιτροπής Επιστημών της Βουλής των Αντιπροσώπων, Lamar Smith εμφάνισε στο Κογκρέσο νομοσχέδιο για τη NASA, ώστε να διατεθούν 10 εκατομμύρια δολάρια σε technosignatures.

Μια στιγμή και θα σου πω τι είναι αυτό.

Πρώτα, θα χρειαστεί να διευκρινίσω πώς άλλαξαν τα μυαλά. Ή για την ακρίβεια, σκοπιά: η κλιματική αλλαγή στη Γη έκανε τους επιστήμονες να αναρωτηθούν εάν ενδεχόμενη αλλαγή ατμόσφαιρας σε άλλους πλανήτες, μπορεί να είναι ένδειξη ύπαρξης πολιτισμών εκεί.

Οι επιστήμονες άλλαξαν τη ‘γωνία’ της έρευνας

Όπως μπαίνουμε στο 66ο έτος εξερεύνησης του διαστήματος -μέσω τεχνολογίας που επεκτείνεται σε όλο το ηλιακό σύστημα-, όσοι ασχολούνται με το τι υπάρχει πέραν ημών συμφωνούν πως έως τώρα δεν έψαχναν η αναζήτηση δεν γινόταν πολύ καλά.

Για αυτό και διαφοροποιήθηκε η τακτική.

Σε ορισμένες πρώιμες ακαδημαϊκές εργασίες επί του θέματος, που χρονολογούνται στα τέλη της δεκαετίας του 1950, οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι πολιτισμοί άλλων πλανητών ενδεχομένως να δημιουργούν τα ίδια ενδεικτικά χημικά και ηλεκτρομαγνητικά σημάδια -οι επιστήμονες τα ονόμασαν το 2007 technosignatures (τεχνοϋπογραφές).

Δηλαδή, ηλεκτρονικά σήματα.

Είχαν υποθέσει και ότι εξωγήινοι μπορεί να ενδιαφέρονται να συνομιλήσουν μαζί μας “για να μας μάθουν πράγματα” είχε πει στους New York Times τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Adam Frank, αστροφυσικός στο University of Rochester.

Ο κύριος Frank πρόσθεσε ότι η αναζήτηση σημάτων από το βαθύ διάστημα έχει γίνει, με την πάροδο του χρόνου, πιο αγνωστικιστή: αντί τα υπερσύγχρονα τηλεσκόπια να αναζητούν άμεσες κλήσεις προς τη Γη, σαρώνουν τώρα τον ουρανό, αναζητώντας δισεκατομμύρια συχνότητες ταυτόχρονα -για ηλεκτρονικά σήματα των οποίων η προέλευση δεν μπορεί να εξηγηθεί από ουράνια φαινόμενα.

Να θυμίσω εδώ πως τον τελευταίο χρόνο βρίσκεται στο διάστημα το James Webb Space Telescope (JWST), δηλαδή το πιο ακριβό (η κατασκευή στοίχισε 10 δισεκατομμύρια δολάρια) και πιο ισχυρό τηλεσκόπιο που έχει εκτοξευθεί ποτέ και έχει ως αντικείμενο να απαντήσει στην ερώτηση για το πώς ξεκίνησε το σύμπαν.

Παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί και πολλά άλλα τελευταίας τεχνολογίας επίγεια τηλεσκόπια, που ‘δίνουν’ εικόνες του συναρπαστικού χάους, με φώτα που ανάβουν, θερμικές νησίδες, διαρροές ακτινοβολίας και τη ροή των ατμοσφαιρικών αερίων.

Kάπως έτσι, μεταξύ πολλών άλλων μάθαμε πως υπάρχουν εκατοντάδες αστεροειδείς, των οποίων η ύπαρξη αγνοείτο έως τώρα, έγινε η πρώτη άσκηση πλανητικής ετοιμότητας απέναντι στις επιθέσεις δυνητικά επικίνδυνων κοσμικών σωμάτων, ενώ προσδιορίστηκαν σε 5.084 οι πλανήτες που βρίσκονται σε τροχιά, γύρω από μακρινά αστέρια -με τον αριθμό να έχει αυξητική τάση κατά εκατοντάδες το χρόνο.

Κράτα πως σχεδόν κάθε αστέρι που βλέπουμε στον νυχτερινό ουρανό, έχει έναν πλανήτη γύρω του, αν όχι μια οικογένεια πλανητών.

Με τη βοήθεια αυτών των ‘εργαλείων’ και αστρονομικών τεχνικών, η αναζήτηση για ευφυή ζωή έχει στραφεί σε μια νέα κατεύθυνση: από το 2018 Αμερικανοί ερευνητές παλεύουν να καθορίσουν ένα νέο επιστημονικό πεδίο που, με τη βοήθεια της NASA, θα αναζητήσει σημάδια τεχνολογίας σε μακρινούς κόσμους. Όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση.

Οι προτάσεις για δυο τηλεσκόπια… ενώθηκαν

Στο πλαίσιο της νέας τροπής των ερευνών, προέκυψε η Categorizing Atmospheric Technosignatures (CATS). Πρόκειται για ομάδα αστρονόμων που έως τώρα έχει λάβει κοντά στο 1.000.000 δολάρια από τη NASA ως επιχορήγηση.

Η αποστολή της είναι να δημιουργήσει μια ‘βιβλιοθήκη’ πιθανών τεχνολογιών που θα δείξουν αν υπάρχει αλλού ‘έξυπνη ζωή’. Δηλαδή, πως υπάρχουν κι άλλοι τεχνολογικοί πολιτισμοί.

Ο Adam Frank ανήκει στα μέλη της ομάδας και ξεκαθάρισε ότι “η δουλειά μας δεν είναι η επικοινωνία με εξωγήινους ή να συμβάλουμε στην έρευνα για εξωγήινες ραδιομεταδόσεις. Αντιθέτως, θα μελετήσουμε τις ατμόσφαιρες των μακρινών κόσμων για να δούμε τι μπορούν να μας ‘πουν’. Ενδιαφερόμαστε για ατμοσφαιρικούς δείκτες που δεν θα εμφανίζονταν φυσικά”.

Για παράδειγμα, η εκπομπή διοξειδίου του αζώτου -ενός βιομηχανικού υποπροϊόντος- θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την ύπαρξη εξωγήινης τεχνολογίας. Αυτή θα μπορεί να εντοπιστεί από το διαστημικό τηλεσκόπιο που αποφάσισε να αναπτύξει η NASA.

Από το 2016 υπήρχε η πρόταση για το LUVOIR (Large Ultraviolet Optical Infrared Surveyor) και το 2020 προστέθηκε εκείνη του HabEx (Habitable Exoplanet Observatory). Δηλαδή, τηλεσκοπίων που θα σχεδιαστούν ειδικά, για να αναζητήσουν και να απεικονίσουν πλανήτες που μοιάζουν με τη Γη και όπου μπορεί να υπάρχει υγρό νερό.

Τουλάχιστον, αυτές ήταν οι προτάσεις που είχαν κατατεθεί από την National Academy of Sciences, πριν ανακοινώσει τη δεύτερη εβδομάδα του 2023 ότι μέχρι τις αρχές του 2040 θα αρχίσει η κατασκευή τηλεσκοπίου που θα είναι κάτι ανάμεσα στο LUVOIR και το HabEx.

Θα λέγεται Habitable Worlds Observatory (HWO) και να ‘ερευνήσει’ 25 κοντινούς εξωπλανήτες που μοιάζουν με τον δικό μας.

Ακόμα δεν έχουν καταλήξει σε όλες τις λεπτομέρειες. Ξέρουν όμως, ότι θα πάρουν πράγματα που είχαν υπολογίσει για το LUVOIR και το HabEx και σε αντίθεση με το JWST, θα σχεδιαστεί για ρομποτική συντήρηση και αναβάθμιση. Κάτι που θα μπορούσε να του επιτρέψει να λειτουργεί για δεκαετίες και θα γίνεται καλύτερο, όσο περνούν τα χρόνια.

Όπως είπε ο κύριος Frank “αυτό που κάνουμε με την CATS είναι να αναζητούμε πολύ μικρότερα σήματα, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει στο παρελθόν. Και για αυτό είναι σημαντικές για εμάς οι μελλοντικές αποστολές, με τηλεσκόπιο που εν αντιθέσει με το James Webb θα κατασκευαστεί και θα βαθμονομηθεί ρητά για τη μελέτη μακρινών πλανητών που μοιάζουν με τη Γη.

Το θέμα είναι ότι έπειτα από 2.500 χρόνια ανθρώπων που φωνάζουν -ο ένας στον άλλο- για τη ζωή στο σύμπαν, στα επόμενα 10, 20 και 30 χρόνια θα λάβουμε πραγματικά δεδομένα.

Οι δυο ‘ενδείξεις’ ζωής μελετώνται από ισάριθμες κοινότητες

Επισημαίνεται πως η εστίαση που προσφέρει το James Webb μπορεί να βοηθήσει να εντοπιστεί βιουπογραφή, δηλαδή μια ένδειξη ότι υπάρχει (ή υπήρξε) ζωή στους άλλους κόσμους.

• Στη Γη, μια βιοϋπογραφή είναι ένα πεταμένο κέλυφος αχιβάδας, ένα φτερό ενός πουλιού που έχει πέσει στο έδαφος ή μια απολιθωμένη φτέρη, ενσωματωμένη σε ιζηματογενή βράχο.
• Στους εξωπλανήτες, μπορεί να είναι μια ορισμένη αναλογία αερίων – οξυγόνο, μεθάνιο, H2O και CO2, ας πούμε – που υποδηλώνει την παρουσία μικροβίων ή φυτών.

Η μελέτη της βιοϋπογραφής ξεκίνησε το ‘60, στο πλαίσιο του νέου κλάδου της εξωβιολογίας και λαμβάνει υποστήριξη από τη NASA και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα εδώ και δεκαετίες. Μέχρι σήμερα όλοι συμφωνούν πως ο εντοπισμός τους είναι εξαιρετικά δύσκολος.

Πριν την ανακάλυψη μιας βιοϋπογραφής πρέπει να προσδιοριστεί η ατμόσφαιρα στον όποιον πλανήτη και η πιθανότητα κατοικησιμότητας του. Για αρχή, αν υπάρχει αέρας και μετά τι αέρας είναι αυτός.

Θα χρειαστούν τρία ή περισσότερα χρόνια παρατήρησης ενός συστήματος για να μπορέσουν να πουν οι επιστήμονες αν υπάρχει βιοϋπογραφή κάπου.

Οι τεχνοϋπογραφές και η βιοϋπογραφή υπάρχουν κάτω από την ίδια ‘ομπρέλα’. Δηλαδή, ‘δείχνουν’ το ίδιο πράγμα: την ύπαρξη ζωής. Δυο διαφορετικές επιστημονικές κοινότητες έχουν αναλάβει να φέρουν εις πέρας την κάθε αποστολή. Αυτοί που αναζητούν βιοϋπογραφές δεν αποκλείεται να συναντήσουν σημάδια τεχνοϋπογραφών.

Άρα; Η αναζήτηση της ‘έξυπνης’ ζωής φαίνεται πως θα γίνει πολύ πιο ενδιαφέρουσα και να μάθουμε επιτέλους, αν είμαστε μόνοι ή έχουμε παρέα. Της όποιας μορφής και των όποιων ικανοτήτων.