Η ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗΣ ΠΟΥ “ΕΓΙΝΕ” ΑΝΔΡΑΣ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΑΛΛΑ ΔΙΚΑΙΩΘΗΚΕ ΣΑΝ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ

Ήταν 4 Δεκεμβρίου του 1980, όταν η Στέλλα Γουόλς άφηνε το σπίτι της μητέρας της, πηγαίνοντας στο κατάστημα Uncle Bill για να αγοράσει μερικές κορδέλες που θα έδινε την άλλη μέρα στις μπασκετμπολίστριες της Εθνικής Πολωνίας, η οποία θα αγωνιζόταν με το κολέγιο Κεντ Στέιτ.

Λόγω της καταγωγής της καθώς είχε γεννηθεί σαν Στανισλάβα Βαλασίεβιτς στη πόλη Βιερτσόβνια της Πολωνίας, αλλά και της δουλειάς της -ήταν υπάλληλος στο τμήμα πολιτισμού και ψυχαγωγίας του Δήμου Κλίβελαντ- είχε αναλάβει την φιλοξενία των κοριτσιών από την πατρίδα της.

Βγαίνοντας από το αυτοκίνητο της -στο πάρκινγκ του μαγαζιού- δυο άνδρες κινήθηκαν απειλητικά εναντίον της. Ο ένας κρατούσε περίστροφο. Αν και 69 ετών, η Γουόλς βρισκόταν σε άριστη φυσική κατάσταση και διέθετε αυξημένη φυσική δύναμη. Προσπάθησε να αρπάξει το πιστόλι, ο ληστής πυροβόλησε και η σφαίρα πέρασε το στομάτι της, τρύπησε το έντερο και κατέληξε στη λεκάνη της.

Οι δυο κλέφτες πανικοβλήθηκαν και έφυγαν χωρίς να πάρουν τίποτε. Στην τσέπη της Στέλλας βρίσκονταν 248 δολάρια και στο χέρι της ένα δαχτυλίδι, που συμβόλιζε το χρυσό μετάλλιο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1932 στο Λος Άντζελες. Αυτά ήταν τα πράγματα που πήρε η οικογένεια της, μετά το θάνατο της στο τραπέζι του χειρουργείου. Συν τα ενθέματα που μπαίνουν στα σουτιέν των γυναικών, για να “μεγαλώνει” το στήθος.

Ο αστυνομικός που έσπευσε στον τόπο της δολοφονίας, γυρίζοντας ανάποδα το σώμα της βαριά τραυματισμένης γυναίκας έβγαλε ένα επιφώνημα μεγάλης έκπληξης. Το θύμα ήταν, όπως είπε την επομένη ο Γουίλ Κρονκάιτ στα νέα του CBS, “μια από τις μεγαλύτερες μορφές του γυναικείου αθλητισμού”.

Χρυσή Ολυμπιονίκης των 100 μέτρων, το 1932 στο Λος Άντζελες, αργυρή τέσσερα χρόνια αργότερα στο Βερολίνο, 4 φορές Παγκόσμια Πρωταθλήτρια σε 60, 100 και 200 μέτρα κι άλλες δυο πρωταθλήτρια Ευρώπης σε 100 και 200μ, εκπροσωπούσε την Πολωνία στις διεθνείς διοργανώσεις και μεσουρανούσε στα σπριντ και στο άλμα εις μήκος στους αγώνες της AAU (Athletic Amateur Union)

Νικήτρια σε 41 τελικούς αυτής της πολύ σημαντικής αμερικάνικης ομοσπονδίας με 20 παγκόσμια ρεκόρ σε όλη της την καριέρα (!) έδειξε από τα 17 της χρόνια πόσο σπουδαία αθλήτρια ήταν. Παίρνοντας χρυσό μετάλλιο στις ταχύτητες (60, 100 και 200 μ) και στο μήκος άρχισε να σαρώνει κούρσες και αντιπάλους.

Με προπονητή τον Νταν Γκρίφιν, εξέλιξε στο έπακρο τα φυσικά της προσόντα και την τεχνική της, αφοσιώθηκε στον στίβο, έμοιαζε πολύ ήρεμη πριν από τους αγώνες και κοιμόταν κάθε μέρα από τις 10, για να ναι φρέσκια στην πρωινή προπόνηση. Είχε ατομικά ρεκόρ 11.5” στα 100μ, 23.6”στα 200μ και 6.12 στο άλμα εις μήκος.

Ήταν μια εποχή δύσκολη για τις γυναίκες που ήθελαν να ασχοληθούν με τον αθλητισμό.

Η δύσκολη εποχή για τις γυναίκες αθλήτριες

Θυμίζουμε ότι στην αρχή δεν ήταν ευπρόσδεκτες στους Ολυμπιακούς Αγώνες, με πρώτο αρνητή στη συμμετοχή τους, τον βαρώνο Πιερ Ντε Κουμπερτέν, που θεωρούσε το θέαμα της γυναίκας αθλήτριας άκρως αντιαισθητικό. Ο αναβιωτής των Αγώνων και διάδοχος του Δημήτριου Βικέλα στον προεδρικό θώκο της ΔΟΕ, δέχθηκε, εν τέλει, την είσοδο των γυναικών σε πέντε αθλήματα (τένις, ιστιοπλοΐα, ιππασία, γκολφ και κροκέ) το 1900. Στο Παρίσι.

Για να δούμε γυναίκες στο στίβο, θα περνούσαν ακόμη 28 χρόνια, μέχρι να αρχίσουν δηλαδή οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Άμστερνταμ. Το πρώτο κριτήριο για να περιγράψει κανείς μια αθλήτρια ήταν η εξωτερική της εμφάνιση. Οι εφημερίδες θαύμαζαν την όμορφη σπρίντερ, ή την πανύψλη κολυμβήτρια. Σίγουρα η Γουόλς δεν εντυπωσίαζε με την ομορφιά της, έτσι οι χαρακτηρισμοί που συνόδευαν τις νίκες ήταν “σκυθρωπή”, “Σλαβομάτα” (!), “εύσωμη”, “χοντροκομμένη” κι άλλα τέτοια … ευγενικά.

Χοντροκομμένος, βέβαια, έμοιαζε ο Τύπος της εποχής, που δεν δίσταζε να αφήνει υποννοούμενα ακόμη και για το φύλο μιας αθλήτριας που δεν είχε την απαιτούμενη θηλυκότητα. Ο Πολ Γκαλίκο, αργότερα επιτυχημένος συγγραφές επιστημονικής φαντασίας, ήταν ο πιο ακριβοπληρωμένος αθλητικός συντάκτης στις ΗΠΑ στην δεκαετία του ‘ 30.

Η Μπέιμπ Ντίντρικσον μια αθλήτρια υψηλού επιπέδου σε στίβο, μπάσκετ και γκολφ είχε την ατυχία να μην είναι … μοντέλο. Ο Γκαλίκο έγραφε στο Vanity Fair για τα αξύριστα πόδια της, τα δυο κουμπιά που είχε, αντί για στήθη και το υπερβολικά μεγάλο μήλο του Αδάμ, το χαρακτηριστικό δηλαδή των περισσότερων ανδρών στον πλανήτη. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, υποννοούσε ότι η Ντίντρικσον ήταν … άνδρας.

Σύμφωνα με άλλον εξυπνάκια ρεπόρτερ, της γαλλικής Εκίπ μάλιστα, η Γουόλς έπρεπε να ξυρίζεται κάθε μέρα. Όλα αυτά γράφονταν ανεξέλεγκτα, χωρίς αιδώ και κυρίως χωρίς οι θιγόμενες να μπορούν να αντιδράσουν. Η Ντίντρικσον αποφάσισε να αφήσει μακριά τα μαλλιά της, να τονίσει περισσότερο με το μακιγιάζ τα θηλυκά χαρακτηριστικά της και στο τέλος να παντρευτεί τον Έλληνα, πρώην παλαιστή και στη συνέχεια αθλητικό ιμπρεσάριο, Γιώργο Ζαχαρία.

Συνεχίζοντας όμως τον αθλητισμό, παρά τα κακεντρεχή σχόλια και τις προκαταλήψεις μιας άκρως πατριαρχικής κοινωνίας, αυτές οι κοπέλες ήταν πρότυπα για όλα τα κορίτσια που ήθελαν να μπουν στα γήπεδα και στους στίβους.

Μια Πολωνέζα θριαμβεύσει στο Λος Άντζελες

Η τρομερή δύναμη και σχεδόν ανίκητη διαδρομή της Γουόλς έκαναν τους Αμερικανούς να σκέφτονται σοβαρά την απονομή υπηκοότητας, σε μια μόνιμη κάτοικο του Κλίβελαντ. Εκεί ζούσε μαζί με την οικογένεια της, που μετανάστευσε στο Οχάιο όταν η Στέλλα ήταν 15 μηνών. Κάποια στιγμή το Κλίβελαντ είχε 36.000 Πολωνούς και χαρακτηριζόταν η “μεγαλύτερη πολωνική πόλη, μετά την Κρακοβία”.

Η Γουόλς μεγάλωσε στις ΗΠΑ, πήγε σε αμερικάνικο σχολείο, έστω κι αν ποτέ δεν απέβαλε την ξενική προφορά της. Οι Αμερικανοί την ήθελαν στην ολυμπιακή ομάδα του στίβου εν όψει των Αγώνων του 1932 που θα γίνονταν στο Λος Άντζελες. Είχαν ετοιμάσει όλα τα χαρτιά, ξεπερνώντας την γραφειοκρατία, όμως την υπέροχη αθλήτρια, διεκδικούσε και η γεννέτειρά της.

Οι Πολωνοί την φιλοξένησαν σαν βασίλισσα και κυρίως της πρόσφεραν δουλειά στο προξενείο της χώρας. Σε αντίθεση σύμφωνα με την αμερικάνικη νομοθεσία, αν δεχόταν την πρόταση του Δήμου Κλίβελαντ, θα θεωρούταν επαγγελματίας και δεν θα μπορούσε να πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αντί για την αμερικάνικη υπηκοότητα, η Γουόλς αποδέχθηκε την πρόταση της Πολωνίας, την οποία θα εκπροσωπούσε ως το τέλος της καριέρας της.

Κάπως έτσι πήγε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες κατακτώντας το χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα, ισοφαρίζοντας μάλιστα το παγκόσμιο ρεκόρ (11.9”). Την ίδια μέρα κατέκτησε και την 6η θέση στον τελικό της δισκοβολίας. Γυρίζοντας στην Πολωνία, αποθεώθηκε από τον κόσμο που είχε κατακλύσει το λιμάνι της Γκντίνια, της απονεμήθηκε ο χρυσός σταυρός της χώρας και ήταν η πιο δημοφιλής αθλήτρια για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Ο Τύπος δεν είδε με καλό μάτι μια Πολωνέζα, που έμενε στις ΗΠΑ, να νικάει σε αμερικάνικο έδαφος. Οι LA Times έγραψαν ότι έτρεξε σαν άνδρας. Πριν από τους αγώνες απαιτούσαν τον αποκλεισμό της, γιατί έπαιρνε χρήματα από την πολωνική κυβέρνηση.

Η ίδια απέφευγε τους ρεπόρτερ και κυρίως δεν έκανε παρέα με τις άλλες αθλήτριες. Στα αποδυτήρια έμενε ελάχιστα, αφού προτιμούσε να μην κάνει μπάνιο και να φεύγει βιαστικά από τα στάδια…

“Stella was a fella”

Η δολοφονία της το 1980 ξανάφερε στο προσκήνιο εκείνα τα θλιβερά υποννοούμενα, αλλά αυτή τη φορά είχαν (και) βάση. Την παραμονή της κηδείας της, ο ρεπόρτερ του τηλεοπτικού σταθμού KWYC Τομ Μπέρες, δέχθηκε ένα τηλεφώνημα. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, ένας αστυνομικός γνώστης της νεκροψίας της Γουόλς, έριχνε την βόμβα “Η Στέλλα δεν ήταν γυναίκα, αλλά άνδρας”.

Αφού συνήλθε από το αρχικό σοκ, ο Πέρες μίλησε με τον νέο διευθυντή του καναλιού Κλιντ Αμπροματς, για το αν θα έπρεπε να μεταδώσουν ή όχι την είδηση. Η απόφαση ήταν θετική. Τα νούμερα, άλλωστε, του σταθμού είχαν πέσει επικίνδυνα και χρειαζόταν κάτι δυνατό για να ανέβει η θεαματικότητα. Το ότι η Στέλα Γουόλς ήταν άνδρας, ή όπως ήταν ο “ευρηματικός” τίτλος του ρεπορτάζ Stella was a fella (λογοπαίγνιο με το όνομα και το fella που σημαίνει φίλος), ήταν κάτι που σόκαρε ολόκληρη την Αμερική, όχι μόνο το Κλίβελαντ.

Η πολωνική κοινότητα της πόλης εξανέστη, επέκρινε δριμύτατα το κανάλι, όμως το θέμα είχε πάρει παναμερικανικές διαστάσεις. Η Washigton Post, λίγες μέρες αργότερα, διερωτήθηκε με πρωτοσέλιδο τίτλο: “Ηρωίδα ή ήρωας”.

Επικεφαλής της ιατροδικαστικής υπηρεσίας στο Κλίβελαντ ήταν ο Δρ.Σαμουελ Γκέρμπερ, γνωστός για την εμπλοκή του στην περίφημη δίκη του γιατρού Σαμ Σέπαρντ (ενέπνευσε τους δημιουργούς της σειράς “Ο Φυγάς”, μετέπειτα ταινία με τον Χάρισον Φορντ) που κατηγορήθηκε άδικα για το φόνο της γυναίκας του. Η κατάθεση του Γκέρμπερ είχε χαρακτηριστεί καθοριστική για την καταδίκη του Σέπαρντ που αθωώθηκε μετά από χρόνια και απανωτές εφέσεις.

Η ανακοίνωση του, για τον θάνατο και τη νεκροψία της Γουόλς, ήταν διακριτική: “Ο Τζον Λένον έζησε και δολοφονήθηκε ως άνδρας και ως άνδρα του έγινε η νεκροψία. Στο πιστοποιητικό γέννησής της η Στέλα Γουόλς γράφτηκε ότι ήταν γυναίκα, έγινε γνωστή ως γυναίκα και το ίδιο γράφτηκε στο πιστοποιητικό του θανάτου της…” Ταυτόχρονα παράγγελνε ένα τεστ χρωμοσωμάτων για να λυθούν όλα τα ερωτηματικά.

Ο Τύπος, όμως, είχε μυριστεί αίμα. Το κανάλι WKYC απαιτούσε από τον Γκέρμπερ ξεκάθαρες απαντήσεις, θεωρώντας ότι δεν έλεγε την πλήρη αλήθεια για το αληθινό φύλο της δολοφονημένης υπεραθλήτριας.

Οι κανιβαλλιστές τη δολοφονούσαν, χωρίς οίκτο, για δεύτερη φορά απαιτώντας την δημοσιοποίηση της νεκροψίας, φτάνοντας μέχρι και το περιφερειακό δικαστήριο του Οχάιο. Στον Γκέρμπερ δόθηκε διορία δυο εβδομάδων,

Τι είχε δείξει, όμως, η νεκροψία; Σύμφωνα με την τελική έκθεση η Στέλλα Γουόλς είχε ένα μικρό, όχι ανεπτυγμένο, πέος στο οποίο όμως δεν υπήρχε δίοδος για τα ούρα, ή το σπέρμα. Ο ιατροδικαστής Τζόναθαν Χέις θεωρεί ότι περισσότερο έμοιαζε με μια μεγάλη κλειτορίδα.

Ο Χέις πιστεύει ότι η Γουόλς είχε όσχεο και μικροσκοπικούς όρχεις, στήθη που ο Γκέρμπερ περιέγραψε ως ανδρικά, ενώ δεν διαπιστώθηκε ύπαρξη αιδοίου και άλλων γυναικείων γεννητικών οργάνων. Σίγουρα δεν θα μπορούσε να έχει περίοδο, διέθετε όμως ένα μικρό άνοιγμα στο περίνεο, από το οποίο μπορούσε να ουρήσει.

Η ανάλυση των χρωμοσωμάτων τα αποτελέσματα της οποίας βγήκαν δυο μήνες μετά τη δολοφονία, έδειξαν μια μίξη των ανδρικών ΧΥ που κυριαρχούσαν, μαζί με XO τα οποία υποδείκνυαν ανωμαλία των θηλυκών γονιδίων.

Έπασχε η Στέλλα Γουόλς από μωσαϊκισμό, όπου παρατηρείται η ίδια γενετική ανωμαλία; Μάλλον. Ο Γκέρμπερ απέφυγε στην έκθεση της να προσδιορίσει το φύλο, προτιμώντας να την αποκαλεί “άτομο”. Θέλησε όμως να βάλει ένα τέλος στον κιτρινισμό του Τύπου, γράφγοντας ότι “κοινωνικά και νομικά, η Στέλλα έγινε αποδεκτή ως γυναίκα για 69 χρόνια. Έζησε και πέθανε σαν γυναίκα”.

Τα πρωτοσέλιδα όμως κάθε άλλο παρά ακολούθησαν αυτή την άποψη, επιμένοντας για την εύρεση ανδρικών οργάνων στο πτώμα της Γουόλς. Ο βοηθός του Γκέρμπερ, δρ Λέστερ Άντελσον, προσπάθησε να εξηγήσει ότι δεν ήταν ένα απλό θέμα. “Δεν υπάρχει μαύρο και άσπρο σε αυτές τις περιπτώσεις. Δεν ήταν ούτε άνδρας, ούτε γυναίκα, αλλά και τα δυο μαζί. Η φύση διαθέτει άπειρες μορφές και μας εκπλήσσει συνέχεια…”

Ο σύζυγος της Χάρι Όλσον έμοιαζε σοκαρισμένος: “Όταν κάναμε έρωτα σβήναμε τα φώτα” ήταν το μόνο που θέλησε να σχολιάσει (ο γάμος βέβαια είχε γίνει για να πάρει η Στέλλα την αμερικάνικη υπηκοότητα. Ένας άλλος “μάρτυρας” ο Μπέβερλι Πέτερ Κούτερς αποκάλυπτε, χρόνια μετά, ότι σε ηλικία 10 ετών είχε δει κατά λάθος το πέος της Στέλλας, που μετά την απόσυρση από τους στίβους, ασχολήθηκε και με την εκγύμναση των μικρών παιδιών στον στίβο.

Η οικογένεια της, βέβαια, γνώριζε τον ερμαφροδιτισμό της Στέλλας, που βρήκε διέξοδο μέσα από την καριέρα της στον στίβο, ζώντας όμως αποκλειστικά σαν γυναίκα.

Η ήττα από την Στέφενς

Πίσω στην εποχή της αθλητικής της παντοδυναμίας και καθώς νικούσε διαρκώς όποια έβρισκε απέναντί της, βρέθηκε μια καλύτερη απ’ αυτήν! Την έλεγαν Έλεν Στέφενς και είχε γεννηθεί εφτά χρόνια αργότερα από την Στέλλα. Στα 17 της όταν ο γυμναστής του σχολείου ζήτησε από τα κορίτσια της τάξης να τρέξουν 50 γιάρδες. Βλέποντας μετά το χρονόμετρό του, δεν πίστευε στα μάτια του.

Η πανύψηλη Έλεν, με τις τεράστιες πατούσες, είχε αφήσει πίσω όλες τις συμμαθήτριες της, έχοντας κάνει ρεκόρ 5.8” που ισοδυναμούσε με το παγκόσμιο ρεκόρ της απόστασης! Ήξερε ότι στα χέρια του είχε μια αθλήτρια-λαβράκι, που ξεκινούσε μια καταπληκτική σταδιοδρομία, με κορύφωση τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Βερολίνο του Χίτλερ.

Λίγους μήνες αργότερα, η φοβερή 17χρονη νικούσε την Γουόλς σε αγώνες που στο Σεντ Λούις και αμέσως μετά οι δημοσιογράφοι την ρωτούσαν “αν έχει να πει κάτι για την Στέλλα”. Η απάντηση της ήταν λίαν υποτιμητική: “Ποιά Στέλλα;” Μια μεγάλη αντιπαλότητα ξεκινούσε, με την Γουόλς να μην αισθάνεται καθόλου καλά και να αντιδρά σπασμωδικά. Ο τελικός των 100 μ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, έμοιαζε με την υπέρτατη μάχη.

Η Στέφενς πήρε το χρυσό μετάλλιο με 11.9”, αφήνοντας δεύτερη τη Γουόλς (που αγωνιζόταν με το πολωνικό της επίθετο, Βαλασίεβιτς) που έκανε 11.7” και τρίτη την Γερμανίδα Κράους (11.9”), με την Στέλλα να μην αποδέχεται την ήττα της: “Όταν θα ξανασυναντηθούμε θα τη νικήσω οπωσδήποτε”, είπε. Στην πραγματικότητα έχασε άλλες τρεις φορές από την σπουδαία αντίπαλο της, που αποφάσισε να ασχοληθεί επαγγελματικά με το μπάσκετ.

Πότε τη νίκησε; Όταν το 1950 στη ψηφοφορία των Αμερικανών αθλητικών συντακτών για τις κορυφαίες όλων των εποχών η Γουόλς πήρε την τρίτη θέση και η Στέφενς την 10η. Λογικό ήταν, όμως. Η Στέφενς έπαιζε μπάσκετ, ενώ η Στέλλα συνέχισε τον στίβο μέχρι τα 49 της! Πήρε την αμερικάνικη υπηκοότητα (αφού παντρεύτηκε τον πυγμάχο Χάρι Όλσον) και προσπάθησε να πάει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 και του 1960, αλλά απέτυχε στα trials.

Κατά μια διαβολική σύμπτωση και η Στέφενς είχε κατηγορηθεί ότι ήταν … άνδρας. Μια εφημερίδα της Πολωνίας έγραψε ότι στον τελικό του 1936 θα νικούσε η Γουόλς “αν έτρεχαν μόνο γυναίκες”. Ένα άλλο έντυπο, στη Νέα Υόρκη, αποκάλυπτε ότι την συγκεκριμένη “είδηση” είχε διαρρεύσει στην Πολωνία η Γουόλς. Η Γερμανίδα Κάθε Κράους μονολογούσε ότι “σε αυτό τον αγώνα, η μόνη γυναίκα ήμουν εγώ”.

Και η νίκη-δικαίωση στο τέλος

Ο σάλος που ξέσπασε μετά τη δολοφονία της, κόπασε σιγά-σιγά. Κάποια στιγμή τέθηκε θέμα αφαίρεσης των μεταλλίων (και των ρεκόρ) που πέτυχε στην καριέρα της. Το 1990 όταν γινόταν αυτή η συζήτηση, μια φωνή τάχθηκε στο πλευρό της Στέλλας Γουόλς. Ανήκε στην πρώην μεγάλη αντιπαλό της, Έλεν Στέφενς: “Το να αφαιρεθούν τα μετάλλια της είναι ποταπό. Δε νομίζω ότι ήταν άνδρας, ούτε είχε κάποιο πλεονέκτημα. Ίσως να είχε μια γενετική ανωμαλία; Δεν το είδα με τα μάτια μου, αλλά και να υπήρχε δεν ήταν δική της ευθύνη σε κάθε περίπτωση”, είπε το 1990, όταν ήταν 73 ετών.

Τελικά το 1991 το ανώτατο όργανο του κλασικού αθλητισμού στις ΗΠΑ που τότε ονομαζόταν TAC (The Athletic Congress) αποφάσισε δεν υπήρχε κανένα θέμα αφαίρεσης μεταλλίων και διακρίσεων. Ζήτησε μάλιστα δημόσια συγγνώμη για την όποια βεβήλωση προκάλεσαν στη μνήμη της αβάσιμοι ισχυρισμοί, προσθέτοντας ότι η “Στέλλα Γουόλς θα μείνει στην ιστορία ως μια από τις κορυφαίες αθλήτριες όλων των εποχών με τεράστια συμβολή στην εξέλιξη του στίβου”.