2 εξαιρετικά βιβλία για τους θύτες και τα θύματα της ιστορίας

Το Μερίδιο της γης του Daniel Wiles και το Ο συνταγματάρχης δεν κοιμάται της Emilienne Malfatto μοιράζονται πολύ περισσότερα στοιχεία από όσα αρχικά φαίνεται.

«Τους προσπέρασαν δύο αγοράκια που έσερναν ένα μικρό καρότσι. Ο διευθυντής πήρε το μαστίγιό του, το τίναξε και το άφησε να πέσει πάνω στις πλάτες τους. Την τρίτη φορά που λύγισε το μπράτσο του προς τα πίσω, ο Μάικλ το άρπαξε», διαβάζουμε στο Mερίδιο της γης (εκδ. Διόπτρα) του Daniel Wiles. Ναι, είναι μυθοπλασία, αλλά όχι, δεν βασίζεται σε «φανταστικές» καταστάσεις. Το μυθιστόρημα του Βρετανού μάς μεταφέρει στον 19ο αιώνα και στις πολύ συχνά απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των ανθρακωρύχων στην κεντρική Αγγλία.

«Εκείνος επιβίωσε από την αλλαγή πολιτεύματος, από τις μαζικές εκκαθαρίσεις και τις δίκες, επειδή χρειάζονταν το ταλέντο του και ίσως επειδή ποτέ δεν υπήρξε “αυλικός”, ίσως επειδή, από καιρό ήδη, είχε γίνει γκρίζος, δηλαδή αόρατος με άλλα λόγια, σχεδόν ένα με το τοπίο. (Ποιος αναλαμβάνει να καθαιρέσει μία σκιά;)» διαβάζουμε αντίστοιχα στο Ο συνταγματάρχης δεν κοιμάται (εκδ. Διόπτρα) της Εmilienne Malfatto για έναν βαθμοφόρο σε μία ανώνυμη πόλη μίας ανώνυμης χώρας, ο οποίος βγάζει το ψωμί του βασανίζοντας ανθρώπους.

Φαινομενικά είναι δύο τελείως διαφορετικά βιβλία που ανήκουν στην ίδια σειρά με τίτλο «Φωνές του κόσμου». Στην ουσία όμως μοιράζονται μία κοινή και πολύ δυνατή θεματική: το πώς δηλαδή η ιστορία –είτε πρόκειται για τους θύτες είτε για τα θύματα– χαράζεται ανεξίτηλα πάνω στα σώματα και τις ψυχές των ανθρώπων.

Δύο νέα μυθιστορήματα, δύο νέοι διακεκριμένοι συγγραφείς.

Τι ακριβώς να περιμένει κανείς από το δεύτερο μυθιστόρημα; Ένα ατμοσφαιρικό τοπίο το οποίο κινείται κάπου ανάμεσα στο όνειρο και τον εφιάλτη, με έναν κεντρικό πρωταγωνιστή που μπορεί να είναι μεθοδικός και αλάνθαστος στις ανακρίσεις που διενεργεί, πληρώνει όμως ένα βαρύ, πολύ βαρύ τίμημα: δεν κοιμάται. «Πάντα πρέπει να θυμάται και να βλέπει μπροστά του αυτούς που σκότωσε, αυτούς που εξακολουθεί να σκοτώνει διότι από τη στιγμή που κατέφτασε στο Άστυ συνεχίζει να εκτελεί το καθήκον του, τι άλλο μπορεί να κάνει, λέει μέσα του πως μονάχα αυτό ξέρει (σαν να ήταν γραφτό της μοίρας του) και κάθε πρωί λοιπόν συνεχίζει μετά την άγρυπνη νύχτα του, ντύνεται, βάζει τη στολή του, τον κόκκινο μπερέ του, παίρνει το σακίδιό του και βγαίνει στον γκρίζο κόσμο όπου τον περιμένει η ορντινάντσα δίπλα στο τζιπ του οποίου η μηχανή είναι ήδη αναμμένη επειδή δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο κι επειδή έχει μπόλικη δουλειά μπροστά του», διαβάζουμε σε χαρακτηριστικό απόσπασμα του βιβλίου.

Και πώς, βέβαια, να κοιμηθεί όταν κάθε βράδυ ένας στρατός από φαντάσματα τον επισκέπτεται για να του υπενθυμίσει τα όσα έχει κάνει στη μακροχρόνια καριέρα του. Η 33χρονη Γαλλίδα συγγραφέας, βραβευμένη με τον τίτλο της καλύτερες πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως στα βραβεία Goncourt, πλέκει μαεστρικά ένα κλίμα που απορροφά τον αναγνώστη.

Βασικό της εργαλείο στην ατμοσφαιρική αυτή διήγηση η βροχή που ποτέ δεν σταματά αλλά και οι ιστορίες τριών διαφορετικών ανθρώπων και το πώς οι ίδιοι βλέπουν την ιστορία να τσαλαπατά όνειρα και συνειδήσεις. (Ή μήπως είναι εκείνοι που σέρνουν τον χορό;) Ο συνταγματάρχης-βασανιστής, η ορντινάντσα του που βλέπει τα πάντα αλλά παραμένει σιωπηλή και ο στρατηγός που τρελαίνεται σιγά σιγά μέσα σε ένα άδειο μέγαρο.

Κάπως έτσι η Εmilienne Malfatto καταφέρνει να μας δώσει μία ιστορία για τις ερειπωμένες πόλεις και τις ρημαγμένες ψυχές του πολέμου – κάθε πολέμου. Άλλωστε, η ίδια έχει προλάβει να ζήσει ήδη πολλές ζωές με τα όσα κάνει: μοιράζει τη δημιουργικότητά της ανάμεσα σε βραβευμένα μυθιστορήματα και φωτογραφίες από ρεπορτάζ σε εμπόλεμες ζώνες (όπως αυτή του Ιράκ) που φιλοξενούνται σε μεγάλα μέσα (New York Times, Washington Post).

Η 33χρονη Γαλλίδα γνωρίζει, δηλαδή, από πρώτο χέρι το πώς ένας πόλεμος μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους –και κυρίως τους άντρες που αναλαμβάνουν τον ρόλο του θύτη– στην τρέλα.

Αν όμως η Malfatto δείχνει να αντλεί υλικό από τις προσωπικές της εμπειρίες και καταγραφές, πώς ακριβώς καταφέρνει ο επίσης ανερχόμενος Daniel Wiles να στήνει ένα τόσο σφιχτοδεμένο αλλά και στιβαρό μυθιστόρημα για μία εποχή 150 χρόνια πριν από σήμερα;

Στο Μερίδιο της γης συναντάμε τον Μάικλ. Ένα ανθρακωρύχο του 1872 που βγάζει τα προς το ζην βουτώντας βαθιά μέσα στη γη της «Μαύρης Χώρας», την περιοχή των ανθρακωρυχείων της κεντρικής Αγγλίας. Σπάει την πλάτη του και διαλύει τα πνευμόνια του για να μπορέσει να επιβιώσει. Δεν το κάνει σε μία βάρδια αλλά σε δύο κάθε μέρα. Η μοναδική του ελπίδα; Να χαρίσει μία καλύτερη ζωή στον γιο του, να μην περάσει και εκείνος μία ζωή στα έγκατα της γης.

Όταν, λοιπόν, ανακαλύψει τυχαία μία φλέβα χρυσού, ένα φωτάκι θα ανάψει μέσα στο κεφάλι του. Ίσως αυτή είναι η ευκαιρία που περίμενε. Έτσι, θα μπορέσει να σώσει το μέλλον του γιου του αλλά και το δικό του. Κι όμως, όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια, οι θεοί γελούν: ο Κέιν, ο συνάδελφος που δουλεύει μαζί του πλάι πλάι στη στοά, έχει κάτι άλλο στο μυαλό του…

Την απάντηση για το πώς ο Wiles καταφέρνει να στήσει ένα τόσο απλό αλλά δυνατό, σχεδόν βιβλικό μυθιστόρημα την είχε δώσει η πρόσφατα αδικοχαμένη Hilary Mantel. Η βραβευμένη δις με Booker και μετρ του ιστορικού μυθιστορήματος είχε γράψει για εκείνον: «Η ενέργεια και το πάθος τροφοδοτούν αυτό το σκληρό και όμορφο πρώτο μυθιστόρημα. Ο Daniel Wiles μας συνδέει ενστικτωδώς με το παρελθόν που έχουμε θάψει, την ιστορία που ηθελημένα αγνοούμε».

Τι είναι με πολύ απλά λόγια το Μερίδιο της γης; Ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα για το απόγειο της Βιομηχανικής Επανάστασης από έναν από τους 10 καλύτερους νέους συγγραφείς της Μεγάλης Βρετανίας, όπως είχε γράψει χαρακτηριστικά ο Guardian.

Γιατί, λοιπόν, δεν πρέπει να χάσει κάποιος αυτά τα δύο εξαιρετικά βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν στη σειρά «Φωνές του κόσμου» από τις εκδόσεις Διόπτρα; Διότι έτσι θα μπορέσει να γνωρίσει τις ανερχόμενες λογοτεχνικές φωνές της Ευρώπης, οι οποίες θα του δώσουν μία διαφορετική οπτική γωνία για πράγματα που (ίσως) θεωρεί δεδομένα. Συγγραφείς, δηλαδή, που αξίζει να γνωρίσουμε: φρέσκους, με πρόσφατες βραβεύσεις, με καινοτόμα ματιά σε παλιά και πανανθρώπινα διλήμματα αλλά και τη συγκλονιστική ικανότητα να καταγράφουν το πώς η ιστορία χαράζει ανεξίτηλα τους θύτες και τα θύματα μέσα από τους αιώνες.