Ο ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΜΙΜΟΣ SLAVA POLUNIN ΣΤΟ NEWS 24/7: “ΟΙ ΚΛΟΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ ΦΕΡΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ”
Ο μεγαλύτερος εν ζωή μίμος του κόσμου, ο Slava Polunin, σου λέει να μην φοβάσαι τους κλόουν.
Φοβάσαι τους κλόουν; Αν έχεις δει το “American Horror Story”, τον Joker ή το “It” οι κλόουν μπορούν κάλλιστα να στοιχειώσουν τα όνειρά σου. Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη. “Τα Σαγόνια του Καρχαρία δαιμονοποίησαν τους καρχαρίες, αλλά οι άνθρωποι κολυμπούν ακόμα στον ωκεανό. Κάποιες ταινίες δαιμονοποίησαν τις αρκούδες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι σταμάτησαν να περπατούν στα δάση” λέει ο μεγαλύτερος εν ζωή μίμος του κόσμου, Slava Polunin (Σλάβα Πολούνιν), που κατανοεί το γιατί οι άνθρωποι φοβούνται τους κλόουν, αλλά δεν πτοείται και συνεχίζει ακάθεκτος να φοράει κόκκινη μύτη του.
Ο Slava Polunin είναι ίσως ο πιο γνωστός κλόουν του κόσμου, και αν όχι ο πιο γνωστός τότε ο πιο έμπειρος, καθώς έχει πατήσει τα 72 και έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μιμική τέχνη από τα 17 του. Αυτός ο πολύ ιδιαίτερος καλλιτέχνης φέρνει στο Θέατρο Παλλάς το φημισμένο διαδραστικό “Slava’s SnowShow”, μια θρυλική παράσταση που για 30 χρόνια θεωρείται must-see στη Νέα Υόρκη και έχει παρουσιαστεί σε περισσότερες από 25 χώρες.
Ο Slava Polunin μιλάει με αγάπη για την τέχνη του κλόουν, μία τέχνη δύσκολη και συχνά παρεξηγημένη. Το “SnowShow”, που είναι το έργο της ζωής του, είχε σταματήσει τις περιοδείες λόγω της πανδημίας. Τώρα που οι συντελεστές του ξαναβγήκαν στον δρόμο είδαν τη μεγάλη ανάγκη του κοινού να νιώσει χαρά και να περάσει ανέμελα. “Σε αυτή την εποχή που έχουμε χάσει την έννοια της ασφάλειας, λίγη παιδιάστικη αφέλεια ίσως μας χρειάζεται για να πλοηγηθούμε στα νερά της ζωής, χωρίς ωστόσο να αρνηθούμε τις μεγάλες δυσκολίες της” λέει ο Slava, και προσθέτει: “Οι κλόουν έχουν γίνει σπάνιο είδος, αλλά αυτό είναι που τους κάνει πολύτιμους. Η τέχνη του κλόουν είναι οικουμενική. Φέρει μέσα της την τραγωδία και την μετασχηματίζει σε ποίηση και ελπίδα”.
Αν και το σόου παρουσιάζεται για περισσότερα από 40 χρόνια, συνεχώς εξελίσσεται σαν ένα δέντρο που προσαρμόζεται για να φιλοξενήσει επάνω του πολλά είδη ζώων και εντόμων, τα οποία έρχονται για να τραφούν στα κλαδιά του και να παίξουν. Μπορεί τα social media να έχουν φέρει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που προσλαμβάνει το κοινό τη “διασκέδαση” ο Slava όμως πιστεύει ότι η ζωντανή ψυχαγωγία συνεχίζει να είναι πολύ σημαντική γιατί φέρνει τον κόσμο κοντά ώστε να μοιραστεί από κοινού, μια εμπειρία.
Το story του SnowShow
Ένας άνθρωπος, ο κίτρινος κλόουν Slava, απογοητευμένος από τη συμπεριφορά των υπόλοιπων ανθρώπων, γίνεται αναχωρητής. Αποφασίζει να εγκαταλείψει την πόλη και τους ανθρώπους και να απομονωθεί στη φύση της Ανταρκτικής. Εκεί όμως, κάθε άλλο παρά μόνος είναι τελικά. Η Ανταρκτική δεν είναι μία έρημος.
Είναι μία ήπειρος, που σφύζει από ζωή. Χιλιάδες πιγκουίνοι (πράσινοι κλόουν), παιχνιδιάρηδες, ζαβολιάρηδες, αστείοι, αδέξιοι και κυρίως άκρως κοινωνικοί, δεν αφήνουν τον Slava στην ησυχία του. Η επαφή είναι μοιραία και για τα δύο μέρη. Και οι δύο πλευρές μαθαίνουν νέα πράγματα, δανείζονται συνήθειες, μιμούνται συμπεριφορές. Το μίγμα που δημιουργείται, είναι άκρως “εκρηκτικό” και νομοτελειακά ξεχειλίζει από τη σκηνή, καταλαμβάνει την πλατεία, τους εξώστες, τα φουαγιέ του θεάτρου, συμπαρασύροντας τους θεατές σε μία “αληθινή” πολική χιονοθύελλα.
“Το μεγαλύτερο όνειρό μου ήταν να γίνω κλόουν”
Ο Slava μίλησε στο MAGAZINE για την έννοια του χιούμορ, για το τι σημαίνει κλόουν, αλλά έδωσε και μια συμβουλή προς “ναυτιλομένους” καλλιτέχνες.
Γεννήθηκε το 1950 σε μια μικρή επαρχιακή πόλη στη Ρωσία, όπου πέρασε σχεδόν όλη την παιδική του ηλικία πολύ κοντά στην φύση. Από μικρός του άρεσε να εφευρίσκει ιστορίες, έχτιζε τετραώροφα δεντρόσπιτα, πόλεις από χιόνι και διοργάνωνε αστεία πάρτι για τους φίλους του. Μέσω της τηλεόρασης και του κινηματογράφου ήρθε σε επαφή με τον κόσμο των κλόουν και των μίμων και το μεγαλύτερο όνειρό του ήταν να μπει και αυτός σε εκείνον τον κόσμο. Στην ηλικία των 17, πήγε στην Αγ. Πετρούπολη για να γραφτεί σε μία σχολή μίμων και έτσι ξεκίνησε η μακρόχρονη πορεία του για την αναμόρφωση και την αποκατάσταση της τέχνης των αληθινών κλόουν. Το 1979 ίδρυσε το θέατρο του «Litsedei» και με εφόδιο το έμφυτο ταλέντο του έβγαλε τους κλόουν από το τσίρκο στους δρόμους, και από εκεί στα μεγάλα θέατρα του κόσμου.
Πώς μπήκε στη ζωή σας η ενασχόληση με τη μιμική τέχνη;
Σαν παιδί είχα γράψει μια έκθεση που έλεγε ότι θέλω να γίνω κλόουν όταν μεγαλώσω. Ούτε και εγώ ξέρω γιατί. Και μετά είδα τις ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν και με σόκαραν. Ξεκίνησα να μιμούμαι τον Τσάπλιν και να διασκεδάζω τους φίλους μου και τους γείτονες με τις κινήσεις μου. Περπατούσα όπως εκείνος, στριφογυρνώντας το μπαστούνι μου. Όχι μόνο στο σπίτι ή στην γειτονιά, αλλά και στην τάξη του σχολείου μου κατάφερνα να τους κάνω όλους να γελούν συνεχώς. Έτρωγα αποβολές από το μάθημα, αλλά δεν με ενδιέφερε. Και μετά αποδείχθηκε ότι χωρίς αυτό το στοιχείο χαράς και σκανταλιάς δεν μπορούσα να ζήσω. Έπρεπε να γίνω κλόουν.
Ποια είναι η “δουλειά” ενός κλόουν;
Αυτό που κάνει ένας κλόουν δεν είναι δουλειά. Είναι πεπρωμένο. Και ο καθένας από εμάς έχει μια αποστολή στη ζωή και έχει γεννηθεί με ένα πεπρωμένο.
Ένας κλόουν χωρίς το κοινό δεν υφίσταται. Η τέχνη μου είναι ένας υποχρεωτικός διάλογος με τον θεατή. Είναι πεπρωμένο. Τραβάμε τα σχοινάκια μεταξύ μας. Ο κλόουν δεν είναι ένας αφηγητής. Είναι ένας συνδιαλεγόμενος.
Η πιο διάσημη παράσταση που έχετε δημιουργήσει είναι το Snowshow. Πώς προέκυψε η ιδέα και το κόνσεπτ του σόου, και πώς εξελίχθηκε μέσα στα χρόνια;
Για πολλά χρόνια δούλευα με το θέατρό μου και έκανα παραστάσεις, στις οποίες κάθε χαρακτήρας είχε τη δική του ατάκα και τη δική του ιστορία. Και πολύ συχνά αυτό που συνέβαινε είναι ότι ο δικός μου χαρακτήρας, ο κλόουν, δεν είχε την προσοχή που του άρμοζε. Ήρθε μια ημέρα που απλά ήθελα να δημιουργήσω μια ιστορία στην οποία ο δικός μου χαρακτήρας, ο κλόουν, θα ήταν ο κεντρικός πρωταγωνιστής.
Ήθελα να προσκαλέσω το κοινό μέσα στον κόσμο του κλόουν, ένα σύμπαν λίγο αφελές, λίγο παράξενο, χαρούμενο και λυπημένο, απλό αλλά την ίδια στιγμή περίπλοκο, χαμένο στην απύθμενη παγωνιά του σύμπαντος και ζεστό από τη θέρμη της τρυφερότητας και της αγάπης. Το “Snowshow” μιλάει στο κοινό για πολύ απλά και κατανοητά πράγματα και γι αυτό τον λόγο έχει επιβιώσει για τόσα πολλά χρόνια και γνωρίζει τόσο μεγάλη ανταπόκριση σε κάθε γωνιά του πλανήτη – όπου και να την παρουσιάσω.
Οι εμφανίσεις σας έχουν έντονο το στοιχείο της αλληλεπίδρασης με το κοινό. Ποιος είναι ο ρόλος που παίζει ένα “δεκτικό” ακροατήριο και πώς το κάνετε να ανταποκρίνεται.
Γενικότερα, ένας κλόουν χωρίς το κοινό δεν υφίσταται σαν έννοια. Η τέχνη μου είναι ένας υποχρεωτικός διάλογος με τον θεατή. Όχι λεκτικά φυσικά. Τραβάμε τα σχοινάκια μεταξύ μας και με όλους όσοι κάθονται στην αίθουσα. Και μέσα από αυτές τις αόρατες κλωστές, σαν καλώδια, επικοινωνούμε ο ένας με τον άλλον. Και αν εγώ που στέκομαι στη σκηνή, δεν λαμβάνω “απαντήσεις” και μηνύματα από το κοινό τότε δεν έχω κάτι άλλο να κάνω. Ο κλόουν δεν είναι ένας αφηγητής. Είναι ένας συνδιαλεγόμενος. Χρειάζεται μια ζωντανή άμεση ειλικρινή αντίδραση από το κοινό.
Στο Μεξικό θεωρείται καλή τύχη να ακουμπάς έναν κλόουν. Μετά την παράσταση με περίμενε ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων που ήθελαν απλά να με αγγίξουν. Αλλά κάποιες φορές υπάρχουν άνθρωποι που μας φοβούνται, κυρίως τα παιδιά.
Και κάποιες φορές επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κάνει αυτή την επαφή ακόμα πιο προφανή και απτή, πλησιάζοντας τον θεατή. Κατεβαίνουμε από τη σκηνή στην αίθουσα της παράστασης και το κοινό μπορεί να ακουμπήσει αυτά τα περίεργα πλάσματα, τα οποία ονομάζονται “κλόουν”. Ξέρετε υπάρχουν χώρες στις οποίες θεωρείται ότι το να ακουμπάς έναν κλόουν φέρνει ευτυχία. Στο Μεξικό για παράδειγμα, όταν τελείωσε η παράστασή μας έφευγα και στην πόρτα του θεάτρου με περίμενε ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων που ήθελαν απλά να με αγγίξουν. Είναι ένα πολύ περίεργο και ευαίσθητο θέμα – η άμεση φυσική επαφή κάτω από αυτή τη συνθήκη. Αλλά κάποιες φορές υπάρχουν άνθρωποι που μας φοβούνται, κυρίως τα παιδιά.
Γιατί υπάρχει αυτός ο φόβος για τους κλόουν; Παίζει ρόλο και το γεγονός ότι σε κάποιες ταινίες με εμπορική επιτυχία οι κλόουν παρουσιάστηκαν διαβολικοί και δολοφόνοι;
Κοίταξε, ο φόβος για τους κλόουν είναι κλασική ιστορία και δεν ενισχύθηκε από το σινεμά ή από ταινίες που οι κλόουν αφαιρούσαν ανθρώπινες ζωές. Το αντίθετο. Αυτοί οι ρόλοι ξεκίνησαν να εμφανίζονται ακριβώς γιατί η φιγούρα του κλόουν από πάντα προσέλκυε και κάποια στιγμή φόβιζε. Συνδυάζει πολλά περίεργα, ακατάληπτα πράγματα που δεν σχετίζονται με την καθημερινότητα. Δεν μπορείς να δεις το πραγματικό του πρόσωπο – είναι κρυμμένο πίσω από στρώσεις μακιγιάζ και μπογιάς. H φιγούρα του και οι κινήσεις του είναι παράξενες και αδέξιες. Τα ρούχα του είναι πάντα εξεζητημένα και γελοία. Και επίσης έχει μια μεγάλη στρογγυλή κόκκινη μύτη στη μέση του προσώπου του. Είναι ένα είδος εξωγήινου. Πώς να μην φοβηθείς; Τα παιδιά πάντα βλέπουν τους κλόουν με φοβερή ανησυχία: θέλουν και να παίξουν μαζί τους, αλλά τους φοβούνται κιόλας.
Οι Βρετανοί λατρεύουν το παράξενο, στους Γάλλους δώσε ποίηση και μεταφορικές έννοιες, οι Ρώσοι θεατές θέλουν να νιώθουν συμπόνια για τους δυνατούς ήρωες, οι Αμερικανοί δεν μπορούν να επικεντρωθούν σε ένα πράγμα πολλή ώρα, χρειάζονται γρήγορη εναλλαγή αστείων.
Χρειάζεται να προσαρμόσετε το σόου ή το χιούμορ σας αναφορικά με τη χώρα που παρουσιάζετε την παράστασή σας; Ποια εθνικότητα “δυσκολεύεται” να γελάσει με τα αστεία σας.
Φυσικά, σε διαφορετικές χώρες οι άνθρωποι προσλαμβάνουν πολλά πράγματα διαφορετικά, ακόμα και το χιούμορ. Όλοι ξέρουμε για παράδειγμα, ότι υπάρχει κάτι που λέγεται φλεγματικό “βρετανικό χιούμορ”. Αλλά και αυτό ουσιαστικά αφορά στο λεκτικό χιούμορ, το παιχνίδι με τις λέξεις.
Το (πραγματικό) χιούμορ έχει πλαστικότητα, είναι καταστασιακό και πιστεύω έχει μια έννοια πιο οικουμενική. Οι τρόποι που παρουσιάζεις αυτό το χιούμορ, και οι τρόποι που εγκαθιδρύεις την επαφή με το κοινό, πραγματικά διαφέρουν από εθνικότητα σε εθνικότητα με έναν ουσιαστικό τρόπο. Για παράδειγμα, οι Βρετανοί λατρεύουν καθετί παράξενο και παράλογο, στους Γάλλους δώσε ποίηση και μεταφορικές έννοιες, οι Ρώσοι θεατές θέλουν να νιώθουν συμπόνια για τους δυνατούς ήρωες, οι Αμερικανοί δεν μπορούν να μένουν σε ένα πράγμα πολλή ώρα, χρειάζονται γρήγορη εναλλαγή γεγονότων. Και όλες αυτές τις ιδιαίτερότητες πρέπει να τις λάβουμε υπόψη όταν βγαίνουμε να “ακουμπήσουμε” τον θεατή.
Η ανθρώπινη κοινωνία συνεχώς παλεύει να κάνει τη ζωή της πιο εύκολη, και με αυτή την ισοπέδωση το χιούμορ μοιραία απλοποιείται και υποτιμάται. Τη σκηνή σήμερα καταλαμβάνει κυριαρχικά η stand-up comedy, και όχι οι κλόουν. Αλλά και αυτό θα περάσει.
Και πρέπει να αλλάξεις τους ρυθμούς σου, να αλλάξεις κάποια σημεία της περφόρμανς για να κατακτήσεις μια επαφή με το κοινό και να το κάνει γρήγορα. Έχω φυσικά ένα ολόκληρο “οπλοστάσιο” ειδικών τεχνικών για να λύσω κάθε “πρόβλημα”, αλλά δεν θα αποκαλύψω τις μυστικές συνταγές που κρύβουμε στην κουζίνα μας. Ας αφήσουμε κάτι να παραφυλάει πίσω από τη σκηνή….
Ποια είναι η βασική ιδέα που θέλετε να επικοινωνήσετε πίσω από τη δουλειά και τις παραστάσεις σας; Υπάρχει και μία μεταφυσική διάσταση σε όσα λέτε στη σκηνή;
Ναι, φυσικά, οι εμφανίσεις μου έχουν κι ένα τέτοιο στοιχείο! Κάθε θεατής όμως προσλαμβάνει όσα συμβαίνουν στη σκηνή με τον δικό του τρόπο. Ξέρετε, μετά την περφόρμανς όταν ο κόσμος είναι ζεστός και έχει βγει μόλις από την παράσταση, μου αρέσει να κάθομαι με τους θεατές και να τους παρατηρώ.
Και πολύ συχνά, με προσεγγίζουν και μου λένε τι είδαν. Μέσα στα πάρα πολλά χρόνια που παίζουμε την ίδια παράσταση σε όλο τον κόσμο, σε πολλά και διαφορετικά ακροατήρια, δεν έχω ακούσει ΠΟΤΕ δύο ίδιες ιστορίες. Ο καθένας βλέπει κάτι διαφορετικό. Και αυτό δεν είναι κάτι συμπτωματικό. Συγκεκριμένα χτίζω την παράσταση ώστε να περιλαμβάνει μόνο ερωτήσεις, και το κοινό να σκεφτεί και να δώσει τις απαντήσεις για τον εαυτό του. Είμαι σίγουρος ότι έτσι διατηρείται το ενδιαφέρον στην παράσταση γιατί έτσι ο θεατής γίνεται ένας κανονικό συνένοχος, ένας συνδημιουργός.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε όλα αυτά τα χρόνια που εργάζεστε σε αυτόν το χώρο.
Δεν μου αρέσει να μιλάω για τις δυσκολίες ενός πράγματος και τις ξεχνάω αμέσως, πολύ γρήγορα. Όλη μου τη ζωή έχω κάνει -και κάνω- ό,τι μπορώ ώστε η δημιουργική διαδικασία να σχετίζεται μόνο με τη χαρά. Και μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια το έχω καταφέρει. Το κάνω άμεσα και πολύ γρήγορα… γλιστράω μέσα από τις δυσκολίες και τις ξεχνάω όλες.
Μας έχουν χλευάσει για τα χειροποίητα απλά σκηνικά και τα εφέ μας. Αλλά κάθε φορά μετά την παράσταση αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι που μας κορόιδευαν έρχονταν να ζητήσουν ‘συγγνώμη’ λέγοντας ότι κατάλαβαν το γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε.
Είστε μέσα στη βιομηχανία του θεάματος εδώ και 40 χρόνια. Πώς έχει αλλάξει ο χώρος μέσα στα χρόνια και τι κρύβει το μέλλον για τη μιμική τέχνη και τους επαγγελματίες κλόουν;
Δεν νιώθω πραγματικά ότι είμαι μέρος κάποιας “βιομηχανίας”. Από τη φύση μου είμαι ένας τεχνίτης που δουλεύει με τα χέρια του. Οι παραστάσεις μου είναι δημιουργίες ενός ανθρώπου, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ξέρεις πόσο χλευασμό έχουμε δεχτεί σε υπερμοντέρνα θέατρα όταν βγάζαμε τα δικά μας χειροποίητα σκηνικά, εφέ και σκηνικό εξοπλισμό; Αλλά κάθε φορά μετά την παράσταση αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι, που κορόιδευαν τα απλά σκηνικά μας, έρχονταν να ζητήσουν ‘συγγνώμη’ λέγοντας ότι κατάλαβαν το γιατί τα εφέ μας είναι όλα χειροποίητα και φτιαγμένα στο χέρι με τέτοιο καλλιτεχνικό τρόπο.
Η εταιρία μου [είναι ιδρυτής και πρόεδρος της “Ακαδημίας των Ανόητων” με την οποία έχει δημιουργήσει περισσότερες από 30 παραγωγές] ζει μια μάλλον περίκλειστη ζωή και είναι δύσκολο από μεριάς μου να έχω άποψη ή να κρίνω τη βιομηχανία του θεάματος. Τώρα αν μιλήσουμε για την τέχνη του κλόουν, όπως ίσως θα καταλαβαίνετε, δεν περνάει και την καλύτερη εποχή της. Η ανθρώπινη κοινωνία συνεχώς παλεύει να κάνει τη ζωή της πιο εύκολη, και με αυτή την ισοπέδωση το χιούμορ μοιραία απλοποιείται και υποτιμάται. Τη σκηνή σήμερα καταλαμβάνει κυριαρχικά η stand-up comedy, και όχι οι κλόουν. Και αυτά τα δύο είναι τελείως διαφορετικά πράγματα. Αλλά και αυτό θα περάσει. Οι άνθρωποι, είμαι σίγουρος, κάποια στιγμή θα φτάσουν σε ένα σημείο που θα ξαναχρειαστούν ένα χιούμορ πιο βαθύ και ουσιαστικό.
Τι συμβουλή θα δίνατε στους νέους περφόρμερς, καλλιτέχνες και κλόουν και ποιες “ποιότητες” είναι σημαντικές για την επιτυχία;
Οι νέοι καλλιτέχνες συχνά ζητούν τη γνώμη μου και μου κάνουν αυτή την ερώτηση και πάντα τους λέω το ίδιο πράγμα: αν αντέχεις να μην κάνεις αυτή την τέχνη, μην την κάνεις. Αλλά αν νιώθεις και καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχει για σένα άλλο μονοπάτι και καμία άλλη επιλογή, τότε τους λέω ότι αυτός ο δρόμος είναι δύσκολος, γεμάτος αγκάθια, αλλά και πανέμορφος.
