Ελευθερία Τύπου: Στον πάτο της ΕΕ και των Βαλκανίων πάλι η Ελλάδα – 107η θέση στη σκιά των υποκλοπών

Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters Sans Frontiers) δημοσίευσαν το World Press Freedom Index για το 2023 που καταγράφει τον δείκτη ελευθερίας του Τύπου σε 180 χώρες και περιοχές του πλανήτη.

Το 2002 η χώρα μας ήταν στην 19η θέση, πέρυσι έφτασε στην 108η θέση που συζητήθηκε ιδιαιτέρως και φέτος εμφανίζεται ελαχίστως “βελτιωμένη”, ανεβαίνοντας μόλις μία θέση, στην 107η.

Συγκεκριμένα, στην επικαιροποιημένη κατάταξη, η Ελλάδα και πάλι εμφανίζεται στον πάτο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Βαλκανίων σε ό,τι αφορά την ελευθερία των δημοσιογράφων λαμβάνοντας τη θέση 107. Η αμέσως επόμενη χώρα των Βαλκανίων που υπάρχει στη λίστα είναι η γειτονική μας Αλβανία που βρίσκεται στη θέση 96 της παγκόσμιας κατάταξης.

Η προβληματική για τη χώρα μας

Όπως αναφέρουν οι RSF για τη χώρα μας, αναδεικνύοντας τους παράγοντες που μας έφεραν και πάλι σε χαμηλή θέση:

“Η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα υπέστη σοβαρές οπισθοδρομήσεις μεταξύ 2021 και 2023, μεταξύ άλλων λόγω του σκανδάλου των υποκλοπών που αποκάλυψε ότι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) που όπως αποδείχθηκε παρακολουθούνταν και δημοσιογράφοι. Επιπλέον το φαινόμενο των SLAPPs (Στρατηγική Αγωγή κατά της Συμμετοχής του κοινού) είναι κοινός τόπος, και ακόμη πιο ανησυχητικά, η δολοφονία του βετεράνου ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ το 2021 δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί”.

Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε πως ο όρος “Στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού” αποτελεί απόδοση του αγγλικού Strategic lawsuits against public participation (SLAPP) και αναφέρεται στις αγωγές που κατατίθενται από κάποιο ισχυρό πρόσωπο ή οργανισμό (για παράδειγμα μια επιχείρηση ή έναν υψηλά ιστάμενο αξιωματούχο) ενάντια σε μη κυβερνητικά πρόσωπα ή οργανισμούς, που εκφράζουν κριτική απέναντί τους, σχετικά με κάποιο ζήτημα κοινωνικού ή πολιτικού ενδιαφέροντος. Σκοπός τέτοιων αγωγών δεν είναι να κερδηθεί η δικαστική υπόθεση, αλλά ο εκφοβισμός όσων ασκούν κριτική μέσω της ηθικής και οικονομικής εξουθένωσής τους.

Παράλληλα, την ώρα που ολοκληρωνόταν η αξιολόγηση των RSF δεν είχαν “τρέξει” οι εξελίξεις στην υπόθεση Καραϊβάζ, οι οποίες βέβαια βρίσκονται στο στάδιο της απολογίας των δύο συλληφθέντων. Η δε καθυστέρηση στην διαλεύκανση της δολοφονίας, είναι δεδομένη.

Ακόμη, οι RSF αναφέρουν για την Ελλάδα πως “υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) ενεπλάκη στην παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολλοί από τους οποίους έγιναν στόχος του spyware Predator”, ενώ σημειώνουν πως το ΕΣΡ λειτουργεί αναποτελεσματικά. “Παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις, η ελευθερία του Τύπου έχει αμφισβητηθεί σε νομοθετικό επίπεδο. Η νέα νομοθεσία που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο, με στόχο να παρέχει στους πολίτες καλύτερη προστασία από την αυθαίρετη παρακολούθηση, ως απάντηση στο σκάνδαλο υποκλοπών «Predatorgate», υπολείπεται των ευρωπαϊκών προτύπων”, αναφέρει ακόμη η έκθεση των RSF, χαρακτηρίζοντας την αρμόδια επιτροπή που συστάθηκε ως “αμφιλεγόμενη”.

“Επιπλέον, οι γυναίκες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν συχνά σεξισμό στο χώρο εργασίας” τονίζεται ακόμη, ενώ λόγος γίνεται και για την αστυνομική βία εναντίων ρεπόρτερ, φωτογράφων και εκπροσώπων των ΜΜΕ που κάνουν τη δουλειά τους στο πεδίο. Οι RSF εντοπίζουν επίσης μειωμένη δημοσιογραφική ανεξαρτησία στα δημόσια ΜΜΕ, ενώ στηλιτεύουν και τη συγκέντρωση ιδιωτικών ΜΜΕ σε συγκεκριμένους επιχειρηματίες.

Τα παραπάνω σχολίασε και ο αντιπρόεδρος του ΕΚ και ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Δημήτρης Παπαδημούλης, με ανάρτησή του στο Twitter.

Να σημειωθεί πως η χώρα μας ανέβηκε μία θέση όχι γιατί άλλαξε κάτι δραματικά στα εντός των συνόρων της, αλλά γιατί… έπεσε το Τσαντ που βρέθηκε στην 109η θέση από την 104.

Θυμίζουμε πως σε συνέντευξή του για το London School of Economics, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έλεγε χαρακτηριστικά πριν από πέντε μήνες, σχολιάζοντας την κατάσταση των ΜΜΕ στην Ελλάδα:

“Δεν υπάρχει κανένα θέμα με την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα. Όποιος θέλει γράφει ελεύθερα στην Ελλάδα, έχουμε πολλά κανάλια που παρουσιάζουν τις θέσεις και της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Υπήρχε μια αναφορά από μια μη κυβερνητική οργάνωση που κατέβασε την Ελλάδα στην 108η θέση, κάτω από δικτατορίες όπως το Τσαντ. Συγνώμη, αλλά αυτό είναι απλώς σκουπίδια («sorry but this is just crap»)”.

Οι κατατάξεις της Ελλάδας στις 180 χώρες που εξετάστηκαν:

-Συνολική αξιολόγηση: 108η (από 70η το 2021)

-128η στον δείκτη ασφάλειας

-113η στον οικονομικό δείκτη

-103η στον κοινωνικό δείκτη

-72η στον πολιτικό δείκτη

-70η στον νομικό δείκτη

Τα υπόλοιπα στοιχεία

Η Σενεγάλη και η Τυνησία συγκαταλέγονται στις χώρες που υπέστησαν τις μεγαλύτερες πτώσεις στην ετήσια κατάταξη ως προς την ελευθερία του Τύπου.

Η Νορβηγία καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην κατάταξη, ενώ η Βόρεια Κορέα παραμένει στην τελευταία.

Η Γαλλία ανέβηκε, από την 26η στην 24η θέση.

Οι εντυπωσιακότερες πτώσεις καταγράφονται στο 110ο Περού που έχασε 33 θέσεις, στην 104η Σενεγάλη που έπεσε 31 θέσεις, στην Αϊτή (99η, έπεσε 29 θέσεις) και στην Τυνησία (121η, έπεσε 27 θέσεις).

Συνολικά, επτά στις δέκα χώρες κατέγραψαν επιδείνωση των συνθηκών άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.

Μόλις σε 52 από τις 180 χώρες, η κατάσταση χαρακτηρίζεται “καλή” ή “μάλλον καλή”, αριθμός που είναι αυξημένος κατά τέσσερα κράτη περισσότερα σε σχέση με το 2022.

Η 21η έκδοση της παγκόσμιας κατάταξης στέκεται ιδιαίτερα στις συνέπειες της παραπληροφόρησης.

Η πρώτη δεκάδα των χωρών στην κατάταξη του 2023 έχει ως εξής:

Νορβηγία

Ιρλανδία

Δανία

Σουηδία

Φινλανδία

Ολλανδία

Λιθουανία

Εσθονία

Πορτογαλία

Ανατολικό Τιμόρ

Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης κινούνται μέχρι τη θέση 55 όπου βρίσκεται η Κύπρος. Συγκεκριμένα, η Γερμανία βρίσκεται στην 21η θέση, η Γαλλία στην 24η, η Βρετανία στην 26η, το Βέλγιο στην 31η και Βόρεια Μακεδονία στην 38η. Οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν φέτος τη θέση 45. Η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν, βρίσκεται στη θέση 72.

Σε εξαιρετικά προβληματικές θέσεις βρίσκονται η Ρωσία και η Τουρκία (θέσεις 164 και 165 αντίστοιχα). Όπως αναφέρουν οι RSF, οι μηχανισμοί μιντιακής προπαγάνδας της Ρωσίας αποτελούν μεγάλο πρόβλημα.

Στα δυο τρίτα από τις 180 χώρες της κατάταξης, οι ειδικοί που συνεισφέρουν στην κατάρτισή της τονίζουν “την εμπλοκή πολιτικών παραγόντων” σε “εκστρατείες μαζικής παραπληροφόρησης ή προπαγάνδας”.

Η μη κυβερνητική οργάνωση εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για την εξάπλωση που παίρνει η παραπληροφόρηση σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, μέσα από την ελεγχόμενη πληροφορία, τα fake news αλλά και τα ψευδή βίντεο-εικόνες. “Η άνευ προηγουμένου παραβίαση-παραποίηση του περιεχομένου, χρησιμοποιείται για να υπονομεύσει αυτούς που υπηρετούν την ποιοτική δημοσιογραφία και για να αποδυναμώσει την ίδια τη δημοσιογραφία”, παρατηρείται χαρακτηριστικά. Ακόμη, τονίζεται πως το ολιγοπώλιο στον έλεγχο των ψηφιακών πλατφορμών, αποτελεί και αυτό έναν μεγάλο κίνδυνο για το τώρα αλλά και για το μέλλον.

Οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα (RSF) είναι μια διεθνής ΜΚΟ που εδρεύει στη Γαλλία η οποία προωθεί την ελευθερία της πληροφόρησης σε όλο τον κόσμο.

Η μεθοδολογία της έρευνας βασίζεται σε έναν ορισμό της ελευθερίας του Τύπου ως “η ικανότητα των δημοσιογράφων ως ατόμων και συλλογικοτήτων να επιλέγουν, παράγουν και διαδίδουν ειδήσεις προς το δημόσιο συμφέρον ανεξάρτητα από πολιτικές, οικονομικές, νομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις και χωρίς την παρουσία απειλών για τη σωματική και τη ψυχική τους ασφάλεια”.

Στις 180 χώρες και περιοχές που κατατάσσονται από την RSF, οι δείκτες που αξιολογούνται βασίζονται σε μια ποιοτική ανάλυση με βάση τις απαντήσεις εκατοντάδων ειδικών για την ελευθερία του Τύπου που επιλέχθηκαν από την RSF (συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) με ένα ερωτηματολόγιο με περισσότερες από 100 ερωτήσεις.

Οι RSF διευκρινίζουν πως η μεθοδολογία τους επικαιροποιήθηκε το 2021, και ως εκ τούτου “θα πρέπει να δίνεται προσοχή κατά τη σύγκριση των κατατάξεων και των βαθμολογιών πριν και μετά το 2021”.