ΑΝΑΚΩΧΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ, ΟΤΑΝ Η ΕΙΡΗΝΗ ΝΙΚΗΣΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, που διήρκεσε από τις 28 Ιουλίου 1914 μέχρι τις 11 Νοεμβρίου 1918, υπήρξε μια από τις πλέον πολύνεκρες συρράξεις στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο τελικός του απολογισμός ήταν τραγικός: περίπου δέκα εκατομμύρια έχασαν τη ζωή τους στα πεδία των μαχών, ενώ πάνω από δεκατρία εκατομμύρια άμαχοι πέθαναν από την κατοχή, τους βομβαρδισμούς, την πείνα, τις κακουχίες και τις ασθένειες. Αν σε όλα αυτά τα θύματα, προσθέσουμε και εκείνα από τις γενοκτονίες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά και την ισπανική γρίππη του 1918, τότε ο αριθμός φτάνει σε δυσθεώρητα ύψη.

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, από τη μια πλευρά είχαμε τις Δυνάμεις της Αντάντ (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) και από την άλλη, την Τριπλή Συμμαχία (Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία). Τον Νοέμβριο του 1914, η Οθωμανική Αυτοκρατορία προσχώρησε στην Τριπλή Συμμαχία, ενώ τον Απρίλιο του 1915, η Ιταλία αποχώρησε από αυτή και προστέθηκε στην Αντάντ. Πολύ γρήγορα, αναπτύχθηκαν δυο κύρια μέτωπα, το δυτικό και το ανατολικό, που αμφότερα χαρακτηρίστηκαν από την απόλυτη στασιμότητα.

Α’ ΠΠ, Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΩΜΑΤΩΝ

Η γερμανική επέλαση προς τη Γαλλία, στο δυτικό μέτωπο, σταμάτησε στον ποταμό Μάρνη και μέχρι το τέλος του 1914 στην εμπόλεμη ζώνη είχε δημιουργηθεί μια ατελείωτη σειρά χαρακωμάτων που εκτεινόταν από τη Μάγχη μέχρι την Ελβετία. Κάτι ανάλογο συνέβη και στο ανατολικό μέτωπο, με τις αντιμαχόμενες Αυστροουγγαρία και Ρωσία να κερδίζουν σημαντικά εδάφη και στη συνέχεια να τα χάνουν. Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν, ότι ο Α’ ΠΠ έμεινε γνωστός στην ιστορία και ως ο πόλεμος των χαρακωμάτων.

Οι συνθήκες διαβίωσης στα χαρακώματα ήταν άθλιες, οι στρατιώτες και από τις δυο πλευρές είχαν να αντιμετωπίσουν τον περιορισμένο χώρο, τις βροχές και τις πλημμύρες που μετέτρεπαν το έδαφος σε λασπότοπο, φυσικά τις ασθένειες, αλλά και τον κίνδυνο στην παραμικρή τους κίνηση προς τα επάνω να δεχτούν τις σφαίρες των σκοπευτών που καραδοκούσαν με τις κάνες τους έτοιμες να σκορπίσουν τον θάνατο, τη στιγμή που το πυροβολικό και από τις δυο πλευρές σφυροκοπούσε ακατάπαυστα μέρα και νύχτα τις εχθρικές θέσεις.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η ψυχολογία των στρατιωτών βρισκόταν στο ναδίρ. Κάτι που έκανε τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα, ήταν η εγγύτητα των χαρακωμάτων, τα περισσότερα εκ των οποίων βρίσκονταν σε αποστάσεις μικρότερες των εκατό μέτρων, γεγονός που μεγάλωνε ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο και καθιστούσε κάθε απρόσεκτη κίνηση απαγορευτική. Ανάμεσα στα χαρακώματα υπήρχε η περίφημη “no man’s land”, η νεκρή ζώνη στην οποία κανείς δεν τολμούσε να πατήσει, αφού κάτι τέτοιο ισοδυναμούσε με αυτοκτονία.

Κι όμως, εκείνη η “ζώνη του θανάτου”, τα Χριστούγεννα του 1914, έζησε στιγμές ειρήνης και αδελφοσύνης, όταν οι στρατιώτες και των δυο πλευρών αποφάσισαν να κηρύξουν μια προσωρινή ανακωχή για να γιορτάσουν μαζί και να ξεχάσουν – έστω και για λίγες ώρες – όσα τους χώριζαν. Το Magazine, 108 χρόνια μετά, θυμάται εκείνη την αυθόρμητη εκεχειρία, μια στιγμή συγκινητικής ανθρωπιάς μέσα στον ορυμαγδό του πολέμου, που έμεινε στην ιστορία ως σύμβολο αγάπης και αλληλεγγύης ανάμεσα στους λαούς.

ΟΙ ΣΟΥΦΡΑΖΕΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑΣ ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΣ ΙΕ’

Πλησιάζοντας στα Χριστούγεννα του 1914 και ενώ ο Α’ ΠΠ κόντευε να συμπληρώσει πέντε μήνες, υπήρξαν κάποιες πρωτοβουλίες με στόχο τον τερματισμό του πολέμου. Μια από αυτές, είχε ξεκινήσει από μια ανοιχτή επιστολή (Open Christmas Letter) που είχαν υπογράψει 101 Βρετανίδες σουφραζέτες (μέλη του κινήματος υπέρ του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες) και στην οποία γινόταν λόγος για την “αυξανόμενη φρίκη του σύγχρονου πολέμου”. Η επιστολή αυτή απαντήθηκε μετά από δυο μήνες από 155 Γερμανίδες και Αυστριακές πασιφίστριες, με την αλληλογραφία να συνεχίζεται στα επόμενα χρόνια, προωθώντας την ειρήνη.

Στις 7 Δεκεμβρίου του 1914, ο Πάπας Βενέδικτος ο 15ος, έγινε πιο σαφής. Με μήνυμά του, απευθυνόμενος στις κυβερνήσεις των εμπόλεμων χωρών, ικέτευσε να υπάρξει επίσημη ανακωχή για τα Χριστούγεννα, ζητώντας “να σωπάσουν τα όπλα τουλάχιστον για τη νύχτα που τραγούδησαν οι άγγελοι”. Το αίτημά του απορρίφθηκε από όλες τις πλευρές. Στο μεταξύ όμως, ειδικότερα στο δυτικό μέτωπο, είχε αρχίσει να αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη συμπεριφορά ανάμεσα στους αντίπαλους στρατιώτες, γνωστή ως “live and let live”, δηλαδή “ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν”.

“LIVE AND LET LIVE”

Το “live and let live” εμφανίστηκε όταν έγινε σαφές και από τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές, ότι ο πόλεμος μέσα από τα χαρακώματα, εκτός από αδιέξοδος, θα διαρκούσε και πολύ καιρό. Οι στρατιώτες συνειδητοποίησαν πως εκείνος ο “ρομαντικός” πόλεμος που είχαν στο μυαλό τους το καλοκαίρι του 1914, ένας πόλεμος περισσότερο συμβολικός παρά θανατηφόρος που θα τελείωνε μέσα σε λίγες εβδομάδες, καμία σχέση δεν είχε με την πραγματικότητα.

Έτσι λοιπόν, με δική τους πρωτοβουλία, έβαλαν σε εφαρμογή μια διαδικασία που είχε ως στόχο τη σκόπιμη αποχή από τη χρήση βίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Κάποιες φορές, αυτή εκφραζόταν μέσω επίσημων εκεχειριών ή συμφωνιών μικρής διάρκειας κατάπαυσης του πυρός που διαπραγματεύονταν τοπικά οι ίδιοι οι στρατιώτες. Κάποιες άλλες φορές, αυτό γινόταν “σιωπηρά”, κάτω από συνθήκες που ευνοούσαν τη μη χρησιμοποίηση όπλων, όταν δηλαδή οι εμπλεκόμενοι αποφάσιζαν να πυροβολήσουν με τέτοιο τρόπο ώστε να δείξουν στους ανωτέρους τους πως πολεμούν, φροντίζοντας όμως να αστοχούν ηθελημένα.

Οι μαρτυρίες κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά τη λήξη του Α’ ΠΠ για το φαινόμενο του “live and let live”, ήταν πολλές. Από αυτές μάθαμε για παράδειγμα, ότι στις αρχές του Δεκέμβρη του 1914, σε συγκεκριμένα σημεία του δυτικού μετώπου, υπήρχε κάθε απόγευμα ημίωρη κατάπαυση του πυρός, ώστε η κάθε πλευρά να μπορέσει να μαζέψει τους νεκρούς στρατιώτες της από το πεδίο της μάχης για να προχωρήσει στην ταφή τους. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια αυτού του ημιώρου, οι στρατιώτες των δυο πλευρών αντάλλασσαν εφημερίδες.

Αυτές οι πρακτικές έβρισκαν συνήθως αντίθετους τους αξιωματικούς. Ο υπολοχαγός Σαρλ ντε Γκωλ (μετέπειτα πρόεδρος της Γαλλίας), έγραφε στις 7 Δεκεμβρίου στο ημερολόγιό του για την “αξιοθρήνητη” επιθυμία των Γάλλων πεζικάριων να αφήνουν τον εχθρό στην ησυχία του, ενώ ο διοικητής της 10ης στρατιάς, Βικτόρ ντ’Υρμπάλ, είχε εκφράσει στο γενικό επιτελείο την ανησυχία του για τις “αρνητικές συνέπειες που θα είχε η εξοικείωση των ανδρών του με τους γείτονες απέναντι”.

Η εγγύτητα των χαρακωμάτων, την οποία αναφέραμε πιο πάνω, διευκόλυνε τους στρατιώτες, αφού μπορούσαν να φωνάζουν το μήνυμά τους στους απέναντι. Κάπως έτσι γινόταν τις περισσότερες φορές η συνεννόηση μεταξύ τους και κατέληγαν στις συμφωνίες ανακωχής. Να πούμε εδώ ότι αρκετοί Γερμανοί είχαν ζήσει στην Αγγλία, ιδιαίτερα στο Λονδίνο, οπότε η επικοινωνία γινόταν κυρίως στα αγγλικά. Το περιεχόμενο των συζητήσεων είχε να κάνει με απλά, καθημερινά θέματα, όπως το ποδόσφαιρο, ο καιρός ή η νοσταλγία για την πατρίδα.

Και βέβαια, υπήρχε και η μουσική. Τα βράδια που δεν εκδηλώνονταν εχθροπραξίες, οι στρατιώτες συνήθιζαν να τραγουδάνε καθισμένοι στα χαρακώματα. Αρκετές φορές μάλιστα, οι μεν “απαντούσαν” στα τραγούδια των δε με δικά τους τραγούδια, διακωμωδώντας συχνά τις απέναντι μελωδίες. Σε ένα γράμμα του Έντουαρντ Χολς της 2ης Σκωτσέζικης Φρουράς, που γράφτηκε στις αρχές του Δεκέμβρη του 1914, διαβάζουμε ότι πρόθεσή του ήταν να διοργανώσει μια συναυλία την ημέρα των Χριστουγέννων, γιατί είχε βαρεθεί να ακούει συνέχεια το “Deutschland Über Alles” (από το 1922 και μετά εθνικός ύμνος της Γερμανίας), που τραγουδούσαν οι Γερμανοί στρατιώτες!

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1914

Ξημερώνοντας τα Χριστούγεννα του 1914, κυρίως στο δυτικό μέτωπο, όλοι υποψιάζονταν πως κάτι όμορφο και ξεχωριστό ήταν έτοιμο να συμβεί. Ήδη από το προηγούμενο βράδυ, οι Γερμανοί είχαν στήσει μικρά χριστουγεννιάτικα δέντρα μέσα στα χαρακώματα και είχαν ανάψει κεριά. Η νύχτα είχε περάσει ήσυχα, χωρίς ανταλλαγή πυρών και μόλις χάραξε η 25η Δεκεμβρίου, οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να τραγουδούν κάλαντα, για να απαντήσουν άμεσα οι Βρετανοί, με τα δικά τους κάλαντα.

Οι δυο πλευρές άρχισαν να φωνάζουν ευχές οι μεν στους δε και αμέσως μετά, υπήρξε μια μαζική έξοδος από τα χαρακώματα. Γερμανοί και Βρετανοί, χωρίς τον παραμικρό διασταγμό, συναντήθηκαν στη “νεκρή ζώνη” και ακολούθησαν συγκινητικές στιγμές: χειραψίες, αγκαλιές, ακόμα και ανταλλαγή δώρων, από τσιγάρα, καπνό και αλκοόλ, μέχρι σοκολάτες και αναμνηστικά, όπως κουμπιά από τις στολές και καπέλα. Υπολογίζεται ότι 100.000 Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες, κατά μήκος του δυτικού μετώπου, πήραν μέρος στην ανακωχή των Χριστουγέννων.

Η εκεχειρία επέτρεψε να γίνουν και ενταφιασμοί νεκρών, σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, υπήρξαν κοινές τελετές, κάτι αδιανόητο λίγες ώρες πριν. Σε αρκετούς τομείς του μετώπου, η ανακωχή διήρκεσε μέχρι το βράδυ των Χριστουγέννων, ενώ σε άλλους συνεχίστηκε μέχρι και την Πρωτοχρονιά. Πολλοί αξιωματικοί, παρά τις αντιρρήσεις που είχαν εκφράσει για το “live and let live” τους προηγούμενους μήνες, όχι μόνο είδαν με θετικό μάτι την εκεχειρία, αλλά και τη στήριξαν, επιτρέποντας στους άνδρες τους να βγουν από τα χαρακώματα και να γιορτάσουν.

Οι μαρτυρίες, που προέρχονται κυρίως από επιστολές των στρατιωτών στις οικογένειές τους, αλλά και από προσωπικά ημερολόγια, είναι αμέτρητες. Ένας Βρετανός έγραψε ότι έκοψε με την κουρευτική του μηχανή δυο κουμπιά από τη στολή ενός Γερμανού, δίνοντάς του στη συνέχεια δυο κουμπιά από τη δική του, ένας άλλος, κουρέας στο επάγγελμα, ότι κούρεψε τον καλύτερο Γερμανό ελεύθερο σκοπευτή, ο οποίος του χάρισε ένα πούρο! Και ο Έντουαρντ Χολς περιέγραψε μια αυθόρμητη χορωδία από Άγγλους, Σκωτσέζους, Ιρλανδούς, Πρώσους και Γερμανούς, να τραγουδάνε μαζί το “Auld lang syne”, αγγλόφωνο χριστουγεννιάτικο τραγούδι.

Ο ΡΟΜΠΕΡΤ ΜΑΪΛΣ, 5 ΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ ΣΚΟΤΩΘΕΙ

Συγκινητική ήταν η επιστολή του λοχαγού Ρόμπερτ Μάιλς, που δημοσιεύτηκε στην Daily Mail στις 15 Ιανουαρίου του 1915. Ο Μάιλς περιέγραψε ενθουσιασμένος τη χριστουγεννιάτικη ανακωχή, πριν πέσει νεκρός στη μάχη στις 30 Δεκεμβρίου του 1914: “Περνάμε τα πιο εκπληκτικά Χριστούγεννα που θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Υπάρχει ένα είδος αυθόρμητης εκεχειρίας, αν και δεξιά και αριστερά μας ακούγονται πυρά σε πιο μακρινά χαρακώματα. Όλα ξεκίνησαν όταν οι Γερμανοί άρχισαν να μας φωνάζουν ‘καλά Χριστούγεννα Άγγλοι’. Λίγο αργότερα ήμασταν όλοι μαζί στη νεκρή ζώνη, ανταλλάσσοντας ευχές και αναμνηστικά. Μέχρι τα μεσάνυχτα δεν έπεσε ούτε ένας πυροβολισμός!”

Και συνέχιζε στην επιστολή του ο Μάιλς: “Οι Γερμανοί έχουν ξεκάθαρα κουραστεί από τον πόλεμο. Ένας από αυτούς με ρώτησε τι στην ευχή κάνουμε εδώ πολεμώντας ο ένας τον άλλο. Η εκεχειρία στον τομέα μας κράτησε μέχρι την Boxing Day (26 Δεκεμβρίου). Το πρόβλημα είναι πως τώρα που ξαναγυρίσαμε στα χαρακώματα, οι Γερμανοί δεν παίρνουν θέσεις κάλυψης, αλλά συνεχίζουν να σουλατσάρουν, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις μας. Φυσικά δεν μπορούμε να τους πυροβολήσουμε εν ψυχρώ. Ειλικρινά δεν βλέπω πώς θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε σε συνθήκες μάχης”.

ΑΝΑΚΩΧΗ ΚΑΙ ΜΕ ΓΑΛΛΟΥΣ ΚΑΙ ΒΕΛΓΟΥΣ

Χριστουγεννιάτικη ανακωχή δεν υπήρξε μόνο μεταξύ Γερμανών και Βρετανών. Στον τομέα της Κομίν (βόρεια Γαλλία, στα σύνορα με το Βέλγιο), Γερμανοί και Γάλλοι συμφώνησαν να υπάρξει εκεχειρία στις 25 Δεκεμβρίου, ενώ αντίστοιχες συμφωνίες υπήρξαν και σε άλλα σημεία του δυτικού μετώπου. Ο Γάλλος στρατιώτης Ζερβέ Μοριγιόν έγραψε στους γονείς του: “Οι Boches (ονομασία των Γερμανών στρατιωτών στη γαλλική αργκό) ανέμισαν μια λευκή σημαία φωνάζοντας ‘σύντροφοι, σύντροφοι, ραντεβού’!

Και βγήκαν από τα χαρακώματα, άοπλοι, ερχόμενοι προς το μέρος μας, με επικεφαλής έναν αξιωματικό τους”. Ένας άλλος Γάλλος, ο Γκιστάβ Μπερτιέ, έγραφε σε δική του επιστολή: “Την ημέρα των Χριστουγέννων, οι Boches έκαναν νοήματα ότι ήθελαν να μας μιλήσουν. Είπαν ότι δεν ήθελαν να πυροβολήσουν. Ήταν κουρασμένοι από τον πόλεμο, ήταν παντρεμένοι όπως κι εγώ, δεν είχαν διαφορές με τους Γάλλους, μόνο με τους Βρετανούς”. Στον τομέα του Ιζέρ (Βελγική Φλάνδρα), υπήρξε ανακωχή ύστερα από αίτημα των Βέλγων στρατιωτών, που ήθελαν να στείλουν γράμματα στις κατεχόμενες από Γερμανούς περιοχές του Βελγίου.

ΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

Πολλές από τις περί της ανακωχής των Χριστουγέννων μαρτυρίες, κάνουν λόγο για ποδοσφαιρικά παιχνίδια που διεξήχθησαν στις 25 Δεκεμβρίου του 1914. Ένας γιατρός από την Ταξιαρχία των Τυφεκιοφόρων, σε επιστολή του που δημοσιεύτηκε την Πρωτοχρονιά του 1915 στους Times, μιλούσε για έναν ποδοσφαιρικό αγώνα Βρετανών και Γερμανών έξω από τα χαρακώματα. Παρόμοιες ιστορίες έγιναν γνωστές αναφέροντας μάλιστα και σκορ, όπως ο Βρετανός ποιητής Ρόμπερτ Γκρέιβς, που έγραψε για ένα ματς το οποίο έληξε 3-2 υπέρ των Γερμανών.

Τα περισσότερα παιχνίδια δεν ήταν οργανωμένα, αφού εμπόδιο για κάτι τέτοιο ήταν το ανώμαλο και λασπωμένο έδαφος, αλλά και οι αντιρρήσεις που προέβαλαν οι περισσότεροι ανώτεροι αξιωματικοί. Συνήθως ήταν αυθόρμητα ματς, όπου μάλιστα οι ομάδες ήταν μικτές, δεν έπαιζαν δηλαδή Γερμανοί εναντίον Βρετανών, αλλά όλοι μαζί κλωτσούσαν μια μπάλα. Όταν δεν υπήρχε διαθέσιμη, τότε οι “παίκτες” αυτοσχεδίαζαν, φτιάχνοντας “μπάλες” από άδεια μεταλλικά κουτιά κονσέρβας. Τέτοιου είδους παιχνίδια έγιναν και στο ανατολικό μέτωπο, όπου όμως η ανακωχή των Χριστουγέννων παρουσιάστηκε πολύ πιο περιορισμένη απ’ ό,τι στο δυτικό.

Η ΑΝΑΚΩΧΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Χρειάστηκε να περάσουν έξι μέρες μέχρι να πληροφορηθεί ο κόσμος τα όσα είχαν συμβεί την ημέρα των Χριστουγέννων στα μέτωπα του πολέμου. Το ανεπίσημο εμπάργκο του Τύπου έσπασαν στις 31 Δεκεμβρίου οι New York Times των ουδέτερων ΗΠΑ. Αμέσως ακολούθησαν οι βρετανικές εφημερίδες με εκτεταμένα άρθρα “για μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις του πολέμου”, αλλά και δημοσίευση πολλών επιστολών που είχαν στείλει στις οικογένειές τους Βρετανοί στρατιώτες από το μέτωπο, αφηγούμενοι τα όσα είχαν συμβεί στην ανακωχή.

Μέχρι τις 8 Ιανουαρίου, οι εφημερίδες είχαν προμηθευτεί και φωτογραφίες από την εκεχειρία, γεμίζοντας τα πρωτοσέλιδά τους με τις εικόνες των Βρετανών και Γερμανών που αγκαλιασμένοι γιόρταζαν μαζί τα Χριστούγεννα. Οι Times επιδοκίμασαν την “έλλειψη μίσους” ανάμεσα στα αντιμαχόμενα στρατεύματα, ενώ η Mirror εξέφρασε τη λύπη της, επειδή “ο παραλογισμός και η τραγωδία” θα ξανάρχιζαν. Πάντως, είναι σίγουρο ότι η βρετανική λογοκρισία προσπάθησε να εμποδίσει την ενημέρωση για την ανακωχή, χωρίς τελικά να το πετύχει.

Η κάλυψη των γεγονότων ήταν πολύ μικρότερη στις γερμανικές εφημερίδες, ενώ στη Γαλλία, η εκεί λογοκρισία του Τύπου, περιόρισε την ενημέρωση στις μαρτυρίες στρατιωτών είτε μέσα από επιστολές, είτε με αφηγήσεις τους σε στρατιωτικά νοσοκομεία. Οι γαλλικές εφημερίδες υποχρεώθηκαν να δημοσιεύσουν μια κυβερνητική ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία, “η αδελφοποίηση με τον εχθρό συνιστούσε προδοσία”. Στις αρχές Ιανουαρίου, μια άλλη ανακοίνωση από τη γαλλική κυβέρνηση, ξεκαθάριζε ότι η ανακωχή είχε περιοριστεί στον βρετανικό τομέα του μετώπου, περιγράφοντάς την ως μια απλή ανταλλαγή τραγουδιών που γρήγορα διαλύθηκε από εκατέρωθεν πυρά.

ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΑΝΑΚΩΧΗΣ

Μετά το 1914, υπήρξαν και πάλι προσπάθειες να επαναληφθεί το “θαύμα” της ανακωχής. Το Πάσχα του 1915, στο δυτικό μέτωπο, Γερμανοί στρατιώτες θέλησαν να αφήσουν τα χαρακώματα κουνώντας μια λευκή σημαία, όμως προειδοποιήθηκαν από τους Βρετανούς και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Τον Δεκέμβριο του 1915, οι διοικητές των συμμαχικών δυνάμεων έδωσαν αυστηρές εντολές στους αξιωματικούς να αποτρέψουν οποιαδήποτε επανάληψη της εκεχειρίας του 1914.

Δόθηκαν μάλιστα σαφείς διαταγές στο πυροβολικό να μη σταματήσει να σφυροκοπάει τις εχθρικές θέσεις την ημέρα των Χριστουγέννων, ώστε να αποθαρρύνει οποιαδήποτε σκέψη για έξοδο από τα χαρακώματα. Παρά τη ρητή απαγόρευση, σε κάποια σημεία του μετώπου, Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες επανέλαβαν την κατάπαυση του πυρός, όμως οι περιπτώσεις αυτές ήταν ελάχιστες σε σχέση με όσα είχαν συμβεί ένα χρόνο νωρίτερα. Οι Γερμανοί, από τη μεριά τους, ήδη από τις 29 Δεκεμβρίου του 1914, με γενική διαταγή, είχαν απαγορεύσει κάθε “αδελφοποίηση” με τον εχθρό, προειδοποιώντας ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε προδοσία.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος σημάδεψε την παγκόσμια ιστορία, κυρίως όμως την Ευρώπη. Ο χάρτης της ηπείρου μας άλλαξε σε τεράστιο βαθμό, με τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας και της γερμανικής, ρωσικής και οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μέσα από αναρίθμητες εξεγέρσεις και συγκρούσεις, δημιουργήθηκαν νέα ανεξάρτητα κράτη, αλλάζοντας τις ισορροπίες, πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές. Η φρίκη των χαρακωμάτων στιγμάτισε για πάντα όσους την έζησαν, ένας εφιάλτης που στοίχειωσε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Γι’ αυτό, εκείνη η μικρή αχτίδα φωτός, η ανακωχή των Χριστουγέννων του 1914, συνεχίζει να μνημονεύεται ακόμα και σήμερα, πάνω από έναν αιώνα μετά, ακριβώς επειδή λειτούργησε ως παράδειγμα αλλά και σύμβολο ανθρωπιάς και αγάπης, μέσα στο απόλυτο χάος. Η ημέρα που η ειρήνη νίκησε τον πόλεμο, έστω και για λίγες ώρες. Η ανάμνηση εκείνης της αυθόρμητης εκεχειρίας, είναι “ζωντανή” στα μνημεία που την τιμούν στη Γαλλία και το Βέλγιο, μάρτυρες μιας κοινής πρωτοβουλίας από εχθρούς που θέλησαν να νιώσουν αδέλφια.

* Πηγές: history.com, iwm.org.uk, britannica.com, time.com, smithsonianmag.com, historytoday.com, theworldwar.org, wiki