Νίκος Παρασκευόπουλος: Τεχνητή Νοημοσύνη, κυβερνοεπιθέσεις, εκλογές. Η πραγματικότητα ως Plan B

Ποικίλα ερωτήματα τέθηκαν στον απόηχο της «πτώσης» της Τράπεζας Θεμάτων του Υπουργείου Παιδείας στις πανελλήνιες εξετάσεις των Λυκείων: Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η δυσλειτουργία και η ταλαιπωρία τόσων μαθητών; Έγινε πραγματικά μια τεράστιας εκτάσεως μαζική και ταυτόχρονη κυβερνοεπίθεση (τύπου DDoS) από 165 εκατομμύρια χάκερς, όπως διαβεβαίωσε με απόλυτη βεβαιότητα ένας δημοσιογράφος στην τηλεόραση; Μήπως η πτώση οφειλόταν σε κακή προπαρασκευή και σε αδυναμία του ψηφιακού συστήματος να αντιμετωπίσει μια απλή κυβερνοεπίθεση ή πρόβλημα, όπως φαίνεται να προκύπτει από το Δελτίο Τύπου (2/6/2023) της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας ;

Οι ενδείξεις δεν αποτελούν αποδείξεις, αλλά πάντως συνηγορούν για το δεύτερο. Το σημερινό επιτελικό κράτος φαίνεται να χωλαίνει γενικώς στα τεχνικά προβλήματα (τηλεφωνικές επισυνδέσεις, κυκλοφορία σιδηροδρόμων, κυβερνοασφάλεια), ίσως επειδή αυτά δεν είναι επιτελικά αλλά επιτελεστικά. Άλλωστε, άλλο να έχεις αλγορίθμους κι άλλο να τάχεις 400, άλλο να νιώθεις αυτάρκης και άλλο να είσαι.

Τα παραπάνω ηχούν σαν εύθυμη νότα, και οπωσδήποτε αφορούν την πολιτική και την αναπτυξιακή συγκυρία. Όμως ας προσέξουμε και κάποια σοβαρά και σταθερά θέματα, φιλοσοφώντας λίγο. Τα ψηφιακά συστήματα και οι τεχνικοί τους δεν διεκδικούν το αλάθητο. Οι ενδεχόμενες επομένως αστοχίες τους, λόγω λαθών ή κυβερνοεπιθέσεων, κάπως θα πρέπει να αντιμετωπίζονται. Πώς; Με πιο προηγμένη τεχνολογία και με ανταγωνισμό αμυντικών και επιθετικών ψηφιακών μέσων, δηλαδή πάντοτε «προσπέραση με ρίσκο», ή μήπως με Plan B που θα προϋποθέτει διάσωση των παραδοσιακών εργαλείων; Προτάθηκαν και οι δύο τρόποι.

Η απάντηση θα δοθεί προσεχώς από περισσότερους και ειδικότερους. Προς το παρόν πρέπει να έχουμε στο νου, ότι η παραπάνω περιπέτεια συγγενεύει με ένα άλλο ερώτημα που προαναναγγέλλεται στον τίτλο του άρθρου.

Ως τώρα, η δυνατότητα επηρεασμού ενός εκλογικού αποτελέσματος από την Τεχνητή Νοημοσύνη αφορούσε τη δυνατότητα χειραγώγησης ψηφοφόρων. Είχε απασχολήσει ως σκάνδαλο της Cambridge Analytica, που συσχετίστηκε το 2017 με το δημοψήφισμα για το Brexit και στη συνέχεια με την εκλογή του Donald Trump στις ΗΠΑ. Αντίθετα, σύμφωνα με όσα ξέρω, θέμα σχετικό με επεξεργασία αποτελεσμάτων δεν έχει τεθεί. Άλλωστε οι κάλπες και οι ψήφοι αποτελούν ενσώματα αντικείμενα και η διαδικασία είναι διαφανής, ενώπιον αρμοδίων και αντιπροσώπων των κομμάτων.

Ωστόσο η τεχνολογία αναπτύσσεται και διαδίδεται ραγδαία. Κάποιο ψηφιακό σύστημα μπορεί προσεχώς να διαδοθεί στις δημοκρατικές χώρες για την ταχεία έκδοση – ανακοίνωση των καταμετρήσεων, η οποία άλλωστε επικοινωνιακά προσλαμβάνεται ως τελεσίδικο αποτέλεσμα. Όπου όμως χρησιμοποιείται ψηφιακό σύστημα, υπάρχει και μια μικρή έστω πιθανότητα τεχνικού λάθους, προκαθορισμού αποτελεσμάτων (bias) ή και κυβερνοεπίθεσης. Οι ψηφιακές ασπίδες που αντιτάσσονται στην τελευταία περίπτωση απέναντι σε κάποιες – ιδίως πρωτόγνωρες – περιπτώσεις επιθέσεων δυσκολεύονται πολύ. Γενικά η ιδέα του απολύτως αλάθητου και απρόσβλητου συστήματος διαχρονικά δεν πείθει.

Το θέμα στην πολιτική είναι η διαφορά βάρους των επιπτώσεων. Η σμίκρυνση της πιθανότητας λάθους στον αυτοματισμό μιας ηλεκτρικής σκούπας αποτελεί προσόν. Η ίδια σμίκρυνση όμως σε μια ψηφιακή επεξεργασία – καταμέτρηση ψήφων είναι ανεπαρκής: Οι εκλογές κρίνουν την πορεία ενός τόπου, ενός λαού. Η δημοκρατία χρειάζεται στέρεες εγγυήσεις ελέγχου και διόρθωσης. Ποιές είναι αυτές;

Προφανώς, η εγγύηση για την κρίσιμη αυτή στιγμή του πολιτεύματος και της κοινωνίας είναι οι ταπεινοί σάκοι, με τα χειροπιαστά χαρτάκια – ψήφους, τις αριθμήσεις τους και τις χειρόγραφες υπογραφές. Οι σάκοι, ως Plan B, παρέχουν βάση για την αντιπαραβολή και διόρθωση, αυτοί τονώνουν και την πρόληψη μελλοντικών «λαθών» που δεν είναι αδιανόητα.

Κάθε είδηση για σάκο που χάθηκε θα πρέπει να κεντρίζει τα ανακλαστικά της δημοκρατίας.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις