ΠΩΣ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ; ΔΥΟ ΜΑΝΕΣ ΜΙΛΟΥΝ ΣΤΟ NEWS 24/7 ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Η γυναικοκτονία δεν είναι ένα στιγμιαίο συμβάν. Είναι ένα συντριπτικό γεγονός με πολλαπλές και οδυνηρές προεκτάσεις για την κοινωνία και κυρίως για τις οικογένειες και τις κοινότητες των θυμάτων. Ο απόηχος που αφήνει έχει διάρκεια. Οι ζωές αυτών που μένουν πίσω να θρηνούν το αγαπημένο πρόσωπο που έχασαν, ανατρέπονται. Εισέρχονται σ’ ένα σπιράλ πόνου χωρίς δυνατότητες διαφυγής, που γίνεται ακόμα πιο αγκαθωτό από μια σωρεία πρακτικών και ουσιαστικών προβλημάτων με τα οποία κανείς δεν ασχολείται. Πως επιβιώνουν οι γονείς των δολοφονημένων γυναικών; Τι απογίνονται τα παιδιά που ενδεχομένως να είχαν; Πως μεγαλώνουν στη σκιά μιας τέτοιας απουσίας;

Αυτά τα ερωτήματα, θα έπρεπε να βρίσκονται στον πυρήνα μιας Πολιτείας που οικοδομεί φροντιστικές σχέσεις με τους πολίτες της και ειδικά με αυτούς/ες που υφίστανται τις συνέπειες της έμφυλης βίας. Θα έπρεπε να διευκολύνει αντί να εμποδίζει, να απαλύνει αντί να σκαλίζει, να ανακουφίζει αντί να ταλαιπωρεί. Εξάλλου, γι’ αυτό – υποτίθεται – πως υπάρχει η Πολιτεία, για να μη νιώθουμε μόνες/οι στις πιο δύσκολες στιγμές μας, να μη βουλιάζουμε στην απόγνωση και την ερημιά. Δυστυχώς, όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Στο συγκείμενο της θεσμικής αδιαφορίας, οι οικογένειες των θυμάτων των γυναικοκτονιών έχουν εγκαταλειφθεί από το κράτος. Δε λαμβάνουν καμία βοήθεια. Καλούνται ολομόναχες να ανταπεξέλθουν στο τεράστιο οικονομικό κόστος που συνεπάγεται ο αγώνας για δικαιοσύνη, για την ψυχική τους ανθεκτικότητα και για όλες τις απότομες μεταβολές στην καθημερινότητα τους.

Συζητάμε ελάχιστα στη δημόσια σφαίρα για τις οικογένειες των θυμάτων, σχεδόν αγνοούμε το τι αντιμετωπίζουν, το πόσο ριζικά έχουν αναδιαταχθεί οι ιεραρχήσεις τους και το πόσο επιτακτικές είναι οι ανάγκες τους. Το πλήγμα που έχουν δεχτεί είναι τρομερό. Γίνεται μια τομή στις βιογραφίες τους. Δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο, πόσο μάλλον όταν συνοδεύεται κι από ένα μεγάλο οικονομικό βάρος που προκαλεί πρόσθετο στρες κι επιδεινώνει ακόμα περισσότερο μια ήδη ρημαγμένη κατάσταση. Δεν είναι αμελητέο το οικονομικό. Διαπερνά πολλά πεδία. Ας σκεφτούμε πρώτα απ’ όλα το ψυχικό σοκ και την ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης για να μπορέσεις να συνεχίσεις. Με δεδομένη την ανεπάρκεια των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας, μια οικογένεια θα πρέπει να καταφύγει σε ιδιώτες επαγγελματίες ψυχικής υγείας για να λάβει αυτή την αναγκαία αρωγή.

Η έμφυλη βία επιφέρει ενίοτε αναπηροποίηση ή δυσκολία απόκρισης σε εργασιακές υποχρεώσεις, ακόμα και δευτερογενώς. Είναι πιθανό οι γονείς των δολοφονημένων κοριτσιών να παρουσιάσουν αδυναμίες σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο και να πρέπει να απέχουν ή να αποσυρθούν από την εργασία τους. Δεν υπάρχει, όμως, θεσμική πρόβλεψη που να καλύπτει μια τόσο ανθρώπινη ανάγκη και να τους στηρίζει οικονομικά.

Σε αρκετές περιπτώσεις οι γυναίκες που δολοφονήθηκαν είχαν παιδιά που θα πρέπει πλέον να τα αναλάβουν μερικώς οι γονείς των γυναικών ή και εξ’ ολοκλήρου στις περιπτώσεις που ο δολοφόνος είναι ο πατέρας. Όλο αυτό σημαίνει μια καινούργια και πολυσύνθετη μέριμνα για τη φροντίδα τους, που ίσως προϋποθέτει μετακόμιση σε άλλο σπίτι ίσως και σε άλλη πόλη, αποχή ή απόσυρση από την εργασία, δυνατότητα πρόσληψης εξειδικευμένου προσωπικού και αρκετά ακόμα πράγματα. Τα παιδιά θα πρέπει πέραν των πάγιων αναγκών που έχει ένα παιδί ούτως ή αλλως, να υποστηριχτούν ψυχολογικά για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ένα άλλο κεφάλαιο είναι το δικαστικό. Πρόκειται για μια διαδικασία χρονοβόρα, δαπανηρή και εν γένει εξουθενωτική. Οι οικογένειες των δολοφονημένων γυναικών για να μπορέσουν να διεκδικήσουν την απόδοση δικαιοσύνης για τη μνήμη των παιδιών τους, καλούνται να πληρώσουν τα έξοδα για δύο δικαστήρια, το πρωτοβάθμιο και το Εφετείο. Συγκεκριμένα θα πρέπει να πληρώσουν το παράβολο για την παράσταση πολιτικής αγωγής – εάν έχουν δύο δικηγόρους θα πρέπει αντιστοίχως να πληρώσουν δύο παράβολα, τις αμοιβές των δικηγόρων τους, τις αμοιβές ειδικών πραγματογνώμων που συνήθως απαιτούνται για λόγους τεκμηρίωσης, τα έξοδα μετακίνησης, διαμονής και διατροφής, εάν το δικαστήριο γίνεται σε άλλη περιοχή από τον τόπο διαμονής.

Μιλάμε για αρκετά μεγάλα ποσά, τα οποία δεν διαθέτει ως αποταμίευση μια μη προνομιούχα οικονομικά οικογένεια ή να τα έχει αποταμιεύσει για έναν άλλο σκοπό και τελικά να εξανεμιστούν. Αν μάλιστα, ο δολοφόνος είναι ο πατέρας του εγγονιού τους, θα πρέπει να εμπλακούν και στη δικαστική διεκδίκηση για την επιμέλεια και τη γονική μέριμνα, δηλαδή πρόσθετα κόστη, αναμονές και διελεύσεις μέσα από την πικρή διελκυστίνδα της δικαστικής γραφειοκρατίας.

Ροζα Φωτιαδου, μητερα της Σοφίας Σαββιδου

Η Σοφία Σαββίδου ήταν μια από τις δύο γυναίκες – θύματα της διπλής γυναικοκτονίας έξω από σουπερ – μάρκετ στην Κηφισιά τον Μάρτιο του 2020. Ο δράστης, ένας 35χρονος αστυνομικός, είχε στήσει καρτέρι στο παρκινγκ και μόλις βγήκε για διάλλειμα η πρώην σύζυγος του με τη Σοφία που δούλευαν μαζί, τις δολοφόνησε. Η Ρόζα Φωτιάδου είναι η μητέρα της Σοφίας.

«Τον πρώτο καιρό η κατάσταση είναι αφόρητη, κοινωνικά, ψυχολογικά, οικονομικά. Δεν ξέρεις τι να κάνεις. Εγώ τότε δούλευα στον ΟΤΕ. Όταν έγινε η γυναικοκτονία, ζήτησα να φύγω. Δεν ήμουν σε θέση πλέον να εργαστώ κι έπρεπε επιπλέον να στηρίξω το εγγόνι μου. Πήρα κάποια χρήματα από την εθελούσια έξοδο κι έτσι κατάφερα να καλύψω τα έξοδα. Μου συμπαραστάθηκαν και οι γονείς μου. Η Πολιτεία άφαντη. Ούτε ένας κοινωνικός λειτουργός δεν ήρθε να δει πως μεγαλώνει αυτό το παιδί που έχασε τη μάνα του. Προφανώς χρειάστηκα ψυχολογική βοήθεια. Ξεκίνησα να πηγαίνω ιδιωτικά αλλά δεν το αντέχει η τσέπη μου κι ούτε θέλω να ζητήσω χρήματα γιατί είναι θέμα αξιοπρέπειας. Πήγα, λοιπόν, ορισμένες φορές και μετά σταμάτησα. Ούτε καν για το εγγόνι μου δε μας προσέφεραν βοήθεια. Τουλάχιστον έχει τον πατέρα του γιατί σε άλλες υποθέσεις ο πατέρας είναι ο δολοφόνος. Αλλά το παιδί δε γνωρίζει τι έχει συμβεί. Ξέρει ότι η μητέρα του έχει πεθάνει, δεν ξέρει πως. Όταν το μάθει θα χρειαστεί να πλαισιωθεί με αγάπη για να προχωρήσει. Θα νιώθει την αδικία στο πετσί του. Για τίποτα από όλα αυτά δεν ενδιαφέρθηκε κανείς. Τι πρέπει να γίνει για να σταθείς όρθιος.

Το κράτος για εμάς δεν υπάρχει, ούτε που μας ρώτησε κανείς. Αυτό που σε τρώει είναι ότι χάνεις το παιδί σου και το κράτος σου φέρεται τιμωρητικά. Εγώ έχασα την κόρη μου και τρέχω σαν την άδικη κατάρα με όλο το φόρτο που έχω στα δικαστήρια και πληρώνω ένα σκασμό χρήματα.

Έπειτα τα δικαστήρια, έγινε το πρωτόδικο και τώρα περιμένουμε το Εφετείο. Αναβλήθηκε και είναι να γίνει τον Δεκέμβρη του 2023. Δικαστικές παραστάσεις – δύο για την ακρίβεια, μια εγώ και ο πατέρας της και μια ο σύζυγος της, αμοιβές δικηγόρων, την αμοιβή ψυχιάτρου για πραγματογνωμοσύνη γιατί ο δολοφόνος επικαλέστηκε ψυχική νόσο κι έπρεπε να έχουμε έναν ειδικό επιστήμονα για να αποδείξει ότι δεν ίσχυε. 13 σφαίρες έριξε στην κόρη μου. Δεν τη γνώριζε καν. 13 στη μια και 13 στην άλλη κοπέλα. Αυτό δείχνει μένος προς το γυναικείο φύλο.

Μόνες μας παλεύουμε με τα θηρία. Δεν είχαμε καμία βοήθεια από το κράτος. Το κράτος για εμάς δεν υπάρχει, ούτε που μας ρώτησε κανείς. Αυτό που σε τρώει είναι ότι χάνεις το παιδί σου και το κράτος σου φέρεται τιμωρητικά. Εγώ έχασα την κόρη μου και τρέχω σαν την άδικη κατάρα με όλο το φόρτο που έχω στα δικαστήρια και πληρώνω ένα σκασμό χρήματα.

Άντε πες εγώ είμαι στην Αθήνα και δεν έχω να κάνω μεγάλες διαδρομές. Σκέψου τις άλλες που πρέπει να ταξιδέψουν για τα δικαστήρια. Απ’ ότι μας έχει πει η μητέρα της Ελένης Τοπαλούδη, ούτε για τα μεταφορικά τους έξοδα από το Διδυμότειχο στην Αθήνα τόσες φορές, δεν έχουν πάρει ακόμα τίποτα. Εμείς είμαστε οικογένειες του μεροκάματου. Που να τα βρούμε αυτά τα λεφτά; Και πώς να το διαχειριστείς και αυτό μέσα στο πένθος σου;

Είναι ένας πόνος εφόρου ζωής. Όταν περάσει το πρώτο σοκ και συνειδητοποιήσεις την απουσία, είναι πολύ βαρύ. Είναι η έλλειψη του παιδιού σου, δε μπορείς να το χωνέψεις αυτό το πράγμα», λέει.

Ελενη Κρεμαστιωτη, μητέρα της Ερατως Μανωλακελλη

Παρόμοια βιώματα διηγείται η Ελένη Κρεμαστιώτη, μητέρα της Ερατώς Μανωλακέλλη. Η Ερατώ δολοφονήθηκε το Μάιο του 2019 στη Λέσβο από τον εν διαστάσει σύζυγο της, ενώ στο διπλανό δωμάτιο κοιμόταν η δύο χρονών κόρη τους. Ο δράστης καταδικάστηκε πρωτοβάθμια σε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση. Εκκρεμεί το Εφετείο, που έχει αναβληθεί δύο φορές ύστερα από αίτημα του θύτη.

«Μετά τη γυναικοκτονία της Ερατώς χρειάστηκε να κάνω μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή μου. Εκεί που είχα δύο παιδιά, έμεινα με ένα, απέκτησα την έγνοια να φροντίσω το εγγόνι μου, μου στέρησαν δηλαδή και την κόρη μου και το ρόλο της γιαγιάς. Είχα μια καλή ζωή στο Λεωνίδειο με σπίτι και δουλειά. Αναγκαστικά μετακόμισα στην Αθήνα, βρήκα καινούργια δουλειά ως συμβασιούχος στο δήμο. Κι εγώ και το παιδί είχαμε ανάγκη ψυχολογικής συνδρομής. Η μικρή πηγαίνει σε μια δομή ψυχικής υγείας, εγώ σε ιδιώτη. Είναι απαραίτητη η ψυχολογική στήριξη, δε μπορείς να το διαχειριστείς αλλιώς. Όχι ότι τώρα μπορώ να το διαχειριστώ αλλά είναι μια βοηθητική διεργασία.

Είναι βαρύ το οικονομικό κόστος. Έδωσα μεγάλο αγώνα για να βρω τα χρήματα, με στήριξε ο γιος μου, οι φίλοι του γιού μου, τα αδέρφια μου. Όφειλαν τουλάχιστον να μας απαλλάξουν από τα δικαστικά παράβολα, για τις αμοιβές των δικηγόρων οκ, υπερασπίζεται τη μνήμη του παιδιού σου, κάνεις ότι μπορείς να τα βρεις.

Ποτέ και κανένας δε μας επισκέφτηκε να μας ρωτήσει αν χρειαζόμαστε κάτι. Αντίθετα εμείς τρέξαμε να βρούμε ψυχολόγους, ψυχίατρους, παιδοψυχολόγους για να μπορούμε να σταθούμε στα πόδια μας. Είναι αυτό που είπα στον Πρωθυπουργό όταν μας είδε στο Μαξίμου, για το κράτος η κόρη μου το 2019 ήταν το νούμερο 9 και μέχρι εκεί. Την ύπαρξη των παιδιών που άφησαν πίσω τους αυτά τα κορίτσια που έφυγαν με τόσο απεχθή τρόπο, την αγνοούν εντελώς. Καμία πρόνοια δεν υπήρξε για τη μικρή. Το οικονομικό κόστος το καλύψαμε εγώ και ο παππούς της, εμείς κάνουμε ό,τι χρειαστεί. Εκκρεμεί το εφετείο που έχει αναβληθεί δύο φορές με αίτημα του δολοφόνου. Έχει προγραμματιστεί για τις 18 Σεπτέμβρη με όλα τα έξοδα πάλι δικά μας. Παραστάσεις, αμοιβές δικηγορούν, μετακινήσεις, διαμονές και διατροφές, όλα. Έχω πάει δύο φορές στη Χίο για το πρωτόδικο και δύο φορές στη Λέσβο για το Εφετείο. Δύο φορές άδικά, που σημαίνει χιλιάρικα πεταμένα στο δρόμο, κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά. Παράλληλα είχαμε και τις διαδικασίες για την επιμέλεια του παιδιού. Ευτυχώς την πήραμε εμείς. Ο δολοφόνος, όμως, έχει ακόμα τη γονική μέριμνα. Σκέψου ότι για ένα διάστημα, ενώ ήταν στη φυλακή, έπαιρνε κανονικά και το επίδομα παιδιού, του παιδιού που σκότωσε τη μητέρα του.

Είναι βαρύ το οικονομικό κόστος. Έδωσα μεγάλο αγώνα για να βρω τα χρήματα, με στήριξε ο γιος μου, οι φίλοι του γιού μου, τα αδέρφια μου. Όφειλαν τουλάχιστον να μας απαλλάξουν από τα δικαστικά παράβολα, για τις αμοιβές των δικηγόρων οκ, υπερασπίζεται τη μνήμη του παιδιού σου, κάνεις ότι μπορείς να τα βρεις. Να μας απαλλάξουν τουλάχιστον από τα υπόλοιπα. Έχουμε στείλει τα αιτήματα μας σε όλους. Ας δείξουν τη δέουσα προσοχή. Ξέρεις πως νιώθουμε; Ότι μας σκότωσαν τα παιδιά μας και πληρώνουμε τους δολοφόνους. Μας υποβάλλουν σε ένα μαρτύριο ξανά και ξανά. Πληρώνεις τόσα λεφτά που δεν είχες υπολογίσει, τραβιέσαι στα δικαστήρια, ακούς να ξανασκοτώνουν το παιδί σου. Είναι πολύ σκληρό»

Κάποιες από τις μητέρες των δολοφονημένων γυναικών συμμετέχουν στον μη κερδοσκοπικό φορέα «Γίνε Άνθρωπος». Μεταξύ των αιτημάτων που έχουν απευθύνει στις αρμόδιες αρχές είναι η οικονομική απαλλαγή από τα δικαστικά έξοδα, η δωρεάν νομική εκπροσώπηση, η σύνταξη ορφάνιας για τα παιδιά των δολοφονημένων γυναικών και τους/τις κηδεμόνες τους, η επαγγελματική αποκατάσταση των οικογενειών των θυμάτων, η πρόβλεψη δωρεάν ψυχολογικής στήριξης, η αυτόματη αφαίρεση της επιμέλειας και της γονικής μέριμνας από τους δράστες των γυναικοκτονιών.

Δεν είναι δευτερεύοντα αυτά τα ζητήματα. Είναι κρίσιμα για την οικονομική και ψυχοκοινωνική επιβίωση των οικογενειών. Συνιστούν στοιχειώδη υποχρέωση από την πλευρά του κράτους. Δε γίνεται τα πάντα να εναπόκεινται στις αντοχές υποκειμένων που έχουν πληγωθεί ανεπανόρθωτα από την πατριαρχική βία. Εκ των πραγμάτων αυτές είναι πεπερασμένες. Αναπόσπαστη πτυχή της στρατηγικής ενάντια στη βία αποτελεί και η σπλαχνική πλαισίωση αυτών που βιώνουν τις επιπτώσεις της. Χρειαζόμαστε θεσμικές χειρονομίες που θα αποτίουν σεβασμό στο πένθος και όχι έναν απαθή μπαμπούλα πάνω από τα κεφάλια μας που δε θα νοιάζεται για τίποτα.