ΑΙΓΙΝΑ-ΟΧΥΡΑ ΠΕΡΔΙΚΑΣ: ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ Η ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΑΡΚΟ; Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΗ ΜΟΛΙΣ ΑΡΧΙΣΕ

Λέγεται ότι οι μεγάλες επενδύσεις, ιδιαίτερα στο χώρο του τουρισμού, συνιστούν πάντα την απάντηση στην ερώτηση για το πως μπορεί να επιτευχθεί στέρεα και ισχυρή οικονομική ανάπτυξη σε χώρες όπως η Ελλάδα. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η παραπάνω άποψη έχει επικρατήσει και επαναλαμβάνεται κατά κόρον, η πραγματικότητα σε πολλά από τα ελληνικά νησιά είναι τελείως διαφορετική.

Η Αίγινα είναι ένα κατά βάση μικρό νησί πολύ κοντά στον Πειραιά. Εχει ήδη αξιοποιηθεί τουριστικά, αξιοποίηση που φτάνει στο όριο της ασφυξίας αφού αυτό που ονομάζουμε “φέρουσα ικανότητα” (σε απλά ελληνικά οι αντοχές του τόπου να εξυπηρετήσει χωρίς να αλλοιώνεται η φυσιογνωμία του) δοκιμάζεται ήδη από την έλλειψη Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου.

Και όμως, για τα Οχυρά της Πέρδικας, έκταση με τεράστια ιστορική σημασία, ο ιδιοκτήτης του χώρου που δεν είναι άλλος από το Ταμείο Εθνικού Στόλου οραματίζεται μία τεράστια, φαραωνική επένδυση (μέσω της Υπηρεσίας Αξιοποίησης Ακίνητης Περιουσίας Ενόπλων Δυνάμεων) που προβλέπει μίσθωση για τα επόμενα 99 έτη με ετήσιο αντίτιμο 1 εκατομμύριο ευρώ.

Ποιοι μπορούν να καταβάλλουν ένα τόσο μεγάλο μίσθωμα; Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Κοντολογίς, το όραμα του Ταμείου του Εθνικού Στόλου για την περιοχή είναι η ανέγερση μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, επένδυση που όμως λένε οι κάτοικοι θα αλλοιώσει τον ιστορικό χαρακτήρα του τοπίου και θα συσσωρεύσει μία σειρά από προβλήματα.

Γιατί έχει μεγάλη ιστορική αξία το σημείο και ποια είναι η εναλλακτική πρόταση

Στο πλαίσιο των πολεμικών προετοιμασιών της Ελλάδας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, στην περιοχή έγιναν απαλλοτριώσεις κτημάτων για τη δημιουργία νότιων οχυρών για την καλύτερη ναυτική κάλυψη του νησιού και του Αργοσαρωνικού γενικότερα σε συνδυασμό με την αντίστοιχη μονάδα στη βόρεια Αίγινα, στον Τούρνο και στην νησίδα Φλέβες. Συνολικά, το 1936 και το 1939 απαλλοτριώθηκαν 340 στρέμματα. Τα οχυρά χρησιμοποιήθηκαν από το ελληνικό ναυτικό ενώ μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα ενισχύθηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα για την αποτελεσματικότερη προστασία του λιμανιού του Πειραιά.

Αποτελούν, άρα, χώρους ζώσας ιστορικής μνήμης, “υπενθυμίζουν” σε κατοίκους και επισκέπτες τα κομβικής σημασίας γεγονότα της δεκαετίας του 1940 και γι’ αυτό, ήδη από το 2014, ο Δήμος της Αίγινας έχει ζητήσει (με την απόφαση 149/2014) “να χαρακτηριστεί ο χώρος των Οχυρών Πέρδικας ως ιστορικό Μουσείο 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, να γίνει συντήρηση και αποκατάσταση του χώρου και να κατασκευαστεί Ναυτικό Μουσείο που θα αναδεικνύει την εποχή και την ιστορία του Ναυτικού και της ναυτικής παράδοσης της Αίγινας».

Αφού η προηγούμενη προσπάθεια “αξιοποίησης” (ανοιχτή πρόσκληση του ΤΕΣ για μίσθωση του ακινήτου για 25 χρόνια) σταμάτησε το 2015 (όπως ενημέρωσε ο τότε Υπουργός Άμυνας, Πάνος Καμμένος), το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα του νησιού μόλις τον Ιανουάριο του 2022 όταν το ΤΕΣ, μέσω της Υπηρεσίας Αξιοποίησης Ακίνητης Περιουσίας Ενόπλων Δυνάμεων,εξέδωσε “Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για την Αξιοποίηση του Ακινήτου Πέρδικα” που δεν είναι τίποτα άλλο από την προσπάθεια να υλοποιηθεί η φαραωνική επένδυση που περιγράψαμε παραπάνω.

Το νησί (κάτοικοι, φορείς και φυσικά δημοτικό συμβούλιο) κινητοποιήθηκαν άμεσα. Ο Δήμος Αίγινας σύστησε Επιτροπή η οποία ανέθεσε στην Ελληνική Εταιρεία Προστασίας του Περιβάλλοντος και Πολιτισμού τη σύνταξη τεχνικής έκθεσης για τα επόμενα βήματα. Η ΕΛΛΕΤ, σημειωτέον, είναι μια μη κυβερνητική οργάνωση που ασχολείται για 50 πλέον έτη με περιβαλλοντικά και πολιτιστικά θέματα και η οποία είχε δραστηριοποιηθεί στο θέμα των Οχυρών της Πέρδικας την περίοδο 2014-2015.

Μετά από ενδελεχή μελέτη, η ΕΛΛΕΤ παρουσίασε στο Δήμο της Αίγινας τον Σεπτέμβριο του 2022 αναλυτική τεχνική έκθεση η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι απαιτείται η “εκπόνηση, με πρωτοβουλία του Δήμου, Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ), με στόχο τον σχεδιασμό των χρήσεων γης, αλλά και την επεξεργασία ενός Επιχειρησιακού Σχεδίου για την διαχείριση της έκτασης. Και αυτό διότι εάν δεν κινηθούμε προς την κατεύθυνση αυτή” τόνιζε “είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να υπάρξει αντίστοιχη πρωτοβουλία του ΥΠΕΘΑ με βάση τον Νόμο 4864/2021 περί Στρατηγικών Επενδύσεων,η οποία υποβαθμίζει τον ρόλο του Δήμου, παρακάμπτει την Πολεοδομική Νομοθεσία και τις κατευθύνσεις και περιορισμούς που θέτει το Ρυθμιστικό Σχέδιο για την Αττική (2014) και θα επιτρέψει την υπερδόμηση της Περιοχής των Οχυρών”.

Αυτό, κατά λέξη, αναφέρει η επιστολή της ΕΛΛΕΤ προς τον Δήμο της Αίγινας στις 18 Ιανουαρίου του 2023 . Οπως και ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει, ο κίνδυνος για την υπερδόμηση της περιοχής είναι υπαρκτός και μεγάλος αφού αν αναληφθεί σχετική πρωτοβουλία από το ΥΠΕΘΑ με το νόμο 4864, ακόμα και η Πολεοδομική Νομοθεσία παρακάμπτεται.

Ο κίνδυνος γίνεται ακόμα μεγαλύτερος αν λάβει κανείς υπόψη του “η προκήρυξη του ΥΠΕΘΑ αναφέρεται σε Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ), του Ν.4864/2021 γνωστού και ως fast track. Τα ΕΣΧΑΣΕ εκπονούνται από τον επενδυτή, και ελέγχονται από την Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων, η οποία τα αξιολογεί αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια”.

Αυτό που επιζητά η ισχυρή πλειοψηφία των κατοίκων είναι απλό. Ο χώρος να διατηρήσει ατόφια τα χαρακτηριστικά του, για παράδειγμα μέσα από τη δημιουργία ενός ιστορικού θεματικού πάρκου, το οποίο δεν αποκλείεται να περιλαμβάνει και ήπιες εμπορικές χρήσεις που θα εκμεταλλεύεται ο Δήμος.

Είναι όμως σαφές ότι παρά την όλη κινητοποίηση, τις ομόφωνες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου του νησιού και τις συντονισμένες κινήσεις των φορέων, η πρωτοβουλία των κινήσεων ανήκει πάντα στον ιδιοκτήτη της έκτασης που δεν είναι άλλος από το Ταμείο Εθνικού Στόλου αφού το 2002 η περιοχή απώλεσε το χαρακτήρα του Ναυτικού Οχυρού. Λύσεις πάντως υπάρχουν και έχουν εφαρμοστεί αλλού με επιτυχία. Μία από αυτές μπορεί να περιλαμβάνει ανταλλαγή έκτασης έτσι ωστε και το ΤΕΣ να μην βρεθεί ζημιωμένο και ο χώρος να μην χάσει, οριστικά πια, τον ιστορικό του χαρακτήρα.

Τα επόμενα, κρίσιμα, βήματα

Ο Δήμος της Αίγινας, αφού έχει ήδη καταγραφεί η δεδομένη επιθυμία των κατοίκων να αποφευχθεί πάση θυσία η “βαριά” ξενοδοχειακή επένδυση, πήρε ομόφωνα στις 2 Μαρτίου μία πολύ σημαντική απόφαση. Την εκκίνηση της διαδικασίας εκπόνησης Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ), όπως η ΕΛΛΕΤ πρότεινε, βάσει του άρθρου 11 του ν 4759/2020 και ιδιαίτερα της παρ. 3 αυτού.

Με την απόφαση αυτή ο Δημος αποσκοπεί στο να έχει ενεργό ρόλο στο πλαίσιο της εκπόνησης της μελέτης ΕΠΣ αλλά και των διαδικασιών έγκρισης αυτής, κυρίως δε των διαδικασιών διαβούλευσης και συνεργασίας με τους συναρμόδιους φορείς. Στόχος του ΕΠΣ είναι να ρυθμιστούν οι χρήσεις γης, ο προορισμός της έκτασης και τα άλλα πολεοδομικά μεγέθη, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η προστασία των οχυρών ως μνημεία νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και ο δημόσιος χαρακτήρας της χερσονήσου και του τοπίου της.

Το ΕΠΣ οφείλει να προβεί σε συνδυασμένη εφαρμογή της νομοθεσίας αφενός για τις ανενεργές στρατιωτικές εγκαταστάσεις (ν, 4407/2016 και ιδίως του άρθρου 13 που προβλέπει συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση) αφετέρου για τον χωροταξικό /πολεοδομικό σχεδιασμό της προστασίας του περιβάλλοντος, όσον αφορά στον παράκτιο χώρο και το τοπίο.

Εξουσιοδοτεί τον Δήμαρχο να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες για την ανάθεση του ΕΠΣ και την εξασφάλιση τεχνικής υποστήριξης στην όλη διαδικασία (προετοιμασία φακέλου προκήρυξης, τήρηση διαδικασιών ανάθεσης, επίβλεψης κλπ) σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το σύντομο χρονικό διάστημα είναι σχετικό. Η διαδικασία της εκπόνησης και της κατάθεσης του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου θα κρατήσει, όπως ενημερώθηκε το ΝEWS 24/7, τουλάχιστον ένα χρόνο με ότι αυτό συνεπάγεται. Είναι όμως απαραίτητη έτσι ώστε τα πράγματα να πάρουν το δρόμο που επιθυμούν οι περισσότεροι από τους κατοίκους και το τοπίο να διατηρήσει ατόφιο τον ιστορικό του χαρακτήρα. Το ζήτημα είναι να γίνει γρήγορα η ανάθεση της μελέτης και επειδή και αυτή δυστυχώς είναι χρονοβόρα διαδικασία, πρώτος στόχος είναι να υπογραφεί η σύμβαση ανάθεσης πριν το καλοκαίρι ή τουλάχιστον πριν τις δημοτικές εκλογές

Πιέσεις, αναμφίβολα, θα υπάρξουν και δεν αποκλείεται να είναι και ισχυρές. Εφόσον όμως ο Δήμος Αίγινας παραμείνει αταλάντευτος στο σκοπό του έτσι όπως εκφράστηκε σε διαδοχικές αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου η λύση στον ορίζοντα θα αρχίσει να διαφαίνεται ολοένα και πιο καθαρή.

Στο κάτω-κάτω κρίνεται και το μοντέλο ανάπτυξης που θέλει να ακολουθήσει το νησί με ορίζοντα τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό που προβλέπει δόμηση μέχρι τελικής πτώσεως και ακραία τουριστική ανάπτυξη φαίνεται ότι έχει ήδη εξαντλήσει τις δυνατότητές του και την αντοχή του φυσικού περιβάλλοντος.