Τα κόμικς το 2022 “ξέφυγαν” πιο πολύ κι από τον Τζόκερ

Την εφηβεία μου την έζησα στα 90’s στην Αθήνα, αρκετά πριν ανοίξουν η κόκκινη και η μπλε γραμμή του Μετρό. Με θυμάμαι με μεγάλα γυαλιά αλά Ζάχος Χατζηφωτίου και διόλου κολακευτικό μαλλί καρφάκια να τρέχω να προλάβω το λεωφορείο Α3 που με άφηνε Πανεπιστημίου και μετά ποδαράτο μέχρι Εξάρχεια, όπου “βασίλευαν” κάποια από τα λιγοστά πρώτα κομιξάδικα της Αθήνας. Το χαρτζιλίκι εξαφανιζόταν πιο γρήγορα από τον Flash, η μητέρα μου ούρλιαζε πιο δυνατά από τον Hulk αλλά εγώ είχα βρει το καταφύγιό μου σε πολύχρωμες σελίδες με πρωταγωνιστές νίντζα, μεταλλαγμένους, εξωγήινους, femmes fatales και ευφυείς πλην αντισυμβατικούς ήρωες που διεκδικούσαν εκδίκηση, παγκόσμια ειρήνη, πλούτη και/ή δόξα κτλ…

Φλώροι (ή αγγλιστί nerds) ήταν ένας συνήθης χαρακτηρισμός για τους κομικόφιλους τότε, αλλά με τα χρόνια και την εξάπλωση του μέσου σε τηλεόραση και κινηματογράφο, πλέον θεωρούμαστε πολύ… “cool” (ευχαριστούμε Big Bang Theory!). Μια βόλτα σήμερα στα φεστιβάλ κόμικ της χώρας – όπου δεν πέφτει ούτε καρφίτσα – είναι μια απόδειξη του πόσο έχουν αλλάξει οι εποχές και η ενάτη τέχνη πλέον αποτελεί πρωτογενές υλικό της σύγχρονης ποπ κουλτούρας μας, την οποία χαιρετίζουν και απολαμβάνουν όλοι: Τα κόμικ σήμερα υπάρχουν παντού, από μια κονκάρδα στα ρούχα μας μέχρι μια αφιερωματική έκθεση Τέχνης. Και οι Έλληνες αναγνώστες – κάθε ηλικίας – ψάχνουν να βρουν τι τους ταιριάζει μέσα από μια απίστευτα διευρυμένη ποικιλία αμερικάνικων, ευρωπαϊκών, ιαπωνικών/ Manga και εγχώριων φυσικά εκδόσεων.

Για το 2022 ειδικότερα – χρονιά “επιστροφής στην κανονικότητα” μετά την πανδημία – σημειώθηκε τρομακτική άνθηση στην ένατη Τέχνη, ή καλύτερα “έκρηξη” δημιουργικότητας. Σημαντικά franchises υπερηρώων, όπως οι X-Men, ο Batman, ο Superman κι ο Spider-Man κατάφεραν να κρατήσουν σταθερά τα επίπεδα δημοφιλίας τους, με τους σεναριογράφους τους να αιφνιδιάζουν ανά στιγμές το κοινό τους με τις “φεύγα” επιλογές τους: Οι διάσημοι μεταλλαγμένοι πλέον ζουν σε δικό τους έθνος (Krakoa), έναν παράδεισο όπου μπορούν να αναγεννιούνται ακόμα κι αν πεθάνουν. Ο Σκοτεινός Ιππότης έφυγε από την Gotham (μετά τα γεγονότα του Garden State) για να εμπλακεί σε διεθνείς περιπέτειες, ο Κρυπτονιανός φίλος μας ήρθε αντιμέτωπος με οικογενειακές υποχρεώσεις και κρίσεις, ενώ ο “Αραχνοκέφαλος” αποχαιρέτησε το δημοφιλές Spider-Verse… Ειδική μνεία αξίζει στους Spawn της Image και Red Sonja της Dynamite, οι οποίοι έχουν κάνει το τελευταίο διάστημα δυναμικά comeback.

H “πίτα” ωστόσο δεν μοιράστηκε φέτος μεταξύ των υπερηρώων, αλλά μεταξύ διαφορετικών genres:

– σε διεθνή κλίμακα ξεχώρισαν περισσότερο τα graphic novels με κοινωνικοπολιτικό προσανατολισμό. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην επιλογή των καλύτερων κόμικ για το 2022, ο βρετανικός Guardian βάζει μεταξύ άλλων το εξαιρετικό “Oxygen Mask“, των Jason Reynolds – Jason Griffin, στο οποίο καταγράφονται οι “ασφυκτικές” και δυσοίωνες σκέψεις που προκαλούνται σε ένα αγόρι καθώς βομβαρδίζεται από ειδήσεις για την πανδημία και την δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Στη λίστα του ξεχωρίζει επίσης κατ’ εμέ και το “Who will make the Pancakes” της Megan Kelso, μια συλλογή πέντε διαφορετικών ιστοριών με κοινή συνισταμένη τη σύγχρονη οικογένεια, πόσο γρήγορα μεγαλώνουν πλέον τα παιδιά και πώς οι ενήλικες δείχνουν να επιθυμούν μια ζωή που δεν έχουν.

– Τα manga χτίζουν σταθερά το κοινό τους με τα “Demon Slayer“, “Jujutsu Kaisen” και “My hero Academia” να κεντρίζουν ακόμα και το δικό μου ενδιαφέρον (που έχω να ενθουσιαστώ με ιαπωνικό καρέ από την εποχή του “Deathnote” και του “Neon Genesis Evangelion”).

– Τα κόμικ τρόμου ξεχώρισαν χάρη σε τίτλους όπως τα “Something is Killing the Children“, “The Nice House on the Lake” και “The Night Eaters“.

– Ανοδική πορεία παρουσίασαν και τα webcomics, μέσω των social media αλλά και πλατφορμών όπως το GlobalComix, το Spinwhiz Comics και το WebcomicsFeed.

Κόμικ από τον τόπο μας

Η παραγωγή κόμικ στη χώρα μας ξεπερνά τα τελευταία χρόνια τις προσδοκίες δεδομένου ότι το εγχώριο ταλέντο είναι πολύ μεγάλο και οι εκδόσεις αυξάνονται (κυρίως των graphic novels), καλύπτοντας όλα τα είδη. Έχουμε δηλαδή από υπερηρωϊκές περιπέτειες και ιστορικά δράματα μέχρι λογοτεχνικές μεταφορές και ΛΟΑΤ+ ιστορίες.

Σε μια συνομιλία μου με τον Αλέκο Παπαδάτο, δημιουργό κόμικ (γνωστός έως τώρα για τα “Logicomix”, “Δημοκρατία” και “Αριστοτέλης”) και μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κόμικ, μού επεσήμανε ότι το τελευταίο διάστημα, φαίνεται να ενδιαφέρει πολύ τις εκδοτικές εντός και εκτός συνόρων οι ιστορίες που έχουν τον πυρήνα τους στην ελληνική ιστορία, μυθολογία και δραματουργία. «Οι εκδότες του εξωτερικού επιμένουν οι Έλληνες δημιουργοί να κάνουν πράγματα πρωτότυπα και προσωπικά: Ελληνικές και βιωματικές ιστορίες που μιλούν για τη χώρα μας αλλά έχουν και διεθνή χαρακτήρα, μπορούν δηλαδή να αγγίξουν το ενδιαφέρον κάποιου που δεν γνωρίζει καλά την Ελλάδα και τις ιδιαιτερότητές της» μου λέει. Άλλωστε, όπως σημείωσε σχετικά ο Yves Schllirf, καλλιτεχνικός διευθυντής των γαλλοελβετικών εκδόσεων Dargaud, η ενασχόληση με τα του οίκου μας είναι μια τάση που επικράτησε πρόσφατα και στην παραγωγή κόμικ στη Βόρεια Ευρώπη, καθώς και στην Ισπανία. Ομοίως οι Κορεάτες και οι Ιάπωνες φιλοτεχνούν κόμικ και Manga με δικά τους θέματα.

Μια μικρή απόδειξη για την άφιξη της τάσης αυτής στην Ελλάδα είναι ότι τα έργα που ξεχώρισαν το 2022 από την Ακαδημία και διεκδίκησαν τα Ελληνικά Βραβεία Κόμικ ήταν ιστορίες από την Επανάσταση του 1821 και τη Ληστοκρατία, η μεταφορά του γνωστού μυθιστορήματος της Άλκης Ζέη «Το καπλάνι της βιτρίνας», το βιωματικό ταξίδι ενός δημιουργού και μια φουτουριστική περιπέτεια με πρωταγωνιστές έναν άνδρα κι ένα ρομπότ.

Αξίζει να τα αναφέρουμε ονομαστικά:

• «Η μάχη της πλατείας» του Soloúp (εκδόσεις Ίκαρος)
• «Γυμνά Οστά», των Δημοσθένη Παπαμάρκου και Kanellos Cob (εκδόσεις Polaris)
• «Διακοπές στην ακτή», του Ευάγγελου Ανδρουτσόπουλου (εκδόσεις Comicdom Press)
• «Ληστές», των Γιώργου Γούση και Γιάννη Ράγκου (εκδόσεις Polaris)
• «Το καπλάνι της βιτρίνας»της Άλκης Ζέη, σε διασκευή Στέλλας Στεργίου & Γεωργίας Ζάχαρη (εκδόσεις Μεταίχμιο)

Το βραβείο καλύτερου κόμικ της χρονιάς απέσπασε το “Καπλάνι” , το οποίο αποτελεί θα έλεγε κανείς μια ξεχωριστή “οντότητα” από το κλασικό μυθιστόρημα, με ένα καλοδουλεμένο, πρωτότυπο και “φρέσκο” εικαστικό αποτέλεσμα.

Σημειώνεται ότι οι αυτοεκδόσεις παραμένουν μια επιλογή που κάνουν αρκετοί νέοι αλλά και καταξιωμένοι Έλληνες κομίστες, παρά το γεγονός ότι δυσκολεύει σημαντικά η πρόσβαση στους διανομείς. Ο κύριος λόγος είναι γιατί επιζητούν την απόλυτη δημιουργική ελευθερία. Ως αποτέλεσμα έχουμε μια ακμαία ανθηρή σκηνή με alternative θεματικές και πιο αιχμηρές προσεγγίσεις. Σημαντική επίσης παρουσία για νέους δημιουργούς δίνεται και μέσω των social media, όπου μπορούν να προβάλουν τη δουλειά τους για να συσπειρώνουν κοινό και να γίνουν σιγά σιγά γνωστοί.

Diversity και “βλέμμα” σε εικαστικούς

Στην πλειοψηφία τους τα κόμικ υπερασπίζονταν ανέκαθεν τη διαφορετικότητα και τις μειονότητες – το πιο απλό παράδειγμα αποτελεί η αλληγορία των X-men για ανθρώπους που γεννιούνται… διαφορετικοί και δέχονται για αυτόν τον λόγο ρατσισμό και προκατάληψη. Τα τελευταία χρόνια, οι mainstream εκδοτικές φρόντισαν να διατυμπανίσουν πόσο πολύ ενθαρρύνουν το diversity, εκδίδοντας ειδικές επετειακές Pride εκδόσεις και εισαγάγοντας πολλούς νέους χαρακτήρες που δεν υπακούν στα κλασικά υπερηρωϊκά πρότυπα.

Σίγουρα ο σκοπός πίσω από την… καμπάνια αυτή είναι η εργαλειοποίηση, εντούτοις το αποτέλεσμα αποτιμάται ως θετικό, δεδομένου ότι πλέον υπάρχουν ήρωες από όλες τις γωνιές του πλανήτη, με διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες και χαρακτηριστικά, ώστε κάθε αναγνώστης να μπορεί να βρίσκει κάποιον να ταυτιστεί.

Αξίζει να αναφέρουμε μεταξύ άλλων:

• Το graphic novel “I Am Not Starfire” που “τσαλακώνει” τόσο έξυπνα τη μέχρι τώρα επιβεβλημένη εικόνα των υπερηρωίδων. Πρωταγωνιστεί η εύσωμη goth Mandy, η οποία καλείται να συναγωνιστεί την υπερσέξι μητέρα της, Starfire.
• Τα coming out του Jon Kent, γιου του Superman, του Robin / Tim Drake και του Jackson Hyde / Aqualad
• Τη δημιουργία του Web-Weaver, του πρώτου γκέι Spider-Man.
• Την εισαγωγή της transgender ηρωίδας Nia Nal στο σύμπαν της DC. Η Nal εμφανίστηκε πρώτη φορά στην τηλεοπτική σειρά “Supergirl” και ήταν τόσο θετική η ανταπόκριση του κοινού που επιβαλλόταν η συμπερίληψή της στις εκδοτικές περιπέτειες.
• Το introduction της Shela Sexton, της νέας transgender ηρωίδας της Marvel.
• Την παρουσίαση του love story της Harley Quinn και της Poison Ivy στην animation σειρά της πρώτης που προβάλλεται στο HBO Max.

Κάπου εδώ θα ήθελα να αναφερθώ και σε μια ακόμη τάση που ξεχώρισα την τελευταία διετία, κυρίως στα αμερικανικά κόμικς: Την εκτόξευση στην έκδοση variant covers, σχεδόν σε κάθε τίτλο! Για όσους δεν γνωρίζουν, variant cover είναι επί της ουσίας ένα τεύχος κόμικ, το οποίο κυκλοφορεί με εναλλακτικό εξώφυλλο από το regular Cover A. Το εναλλακτικό αυτό εξώφυλλο ανατίθεται σε κάποιον guest σχεδιαστή, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχουν επιλεχθεί καλλιτέχνες εκτός των εκδοτικών οίκων. Ανάμεσα σε αυτούς είναι ο Yoshitaka Amano – γνωστός μεταξύ άλλων για τον σχεδιασμό των χαρακτήρων στα θρυλικά video games Final Fantasy VII και VIII, και ο γνωστός εικαστικός David Choe.

Το αποτέλεσμα της πληθώρας εξωφύλλων είναι πολλές φορές να έρχονται στα χέρια μας τευχάκια τόσο όμορφα που φλερτάρουμε με την ιδέα να τα κορνιζάρουμε παρά να τα διαβάσουμε…

Κινηματογράφος και πλατφόρμες

Δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για κόμικ δίχως να αναφερθούμε στις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές υπερπαραγωγές που βασίζονται στους ήρωες της ένατης Τέχνης και δη στους υπερήρωες. Καλώς ή κακώς από το 2008 – οπότε και κυκλοφόρησε το πρώτο Iron Man- μέχρι σήμερα, η Disney έχει χτίσει στις πλάτες των χαρακτήρων της Marvel ένα από τα πιο επιτυχημένα franchises όλων των εποχών.

Το κινηματογραφικό της σύμπαν (MCU) καταμετρά έως τώρα 30 μεγάλου μήκους ταινίες, 7 μικρού μήκους και 13 τηλεοπτικές παραγωγές (11 σειρές και 2 αφιερωματικά επεισόδια), όλες εκ των οποίων συνδέονται μεταξύ τους. Πρόκειται για μια άκρως επιτυχημένη φόρμουλα που έχει συγκεντρώσει έσοδα άνω των 27 δισ. δολαρίων στο box office, αλλά πλέον τείνει να γίνει άκρως προβλέψιμη. Το 2021 και το 2022 κατά τη λεγόμενη Τέταρτη Φάση του MCU, αρκετές ταινίες κατάφεραν να συγκεντρώσουν “κακές” συγκριτικά με τις προηγούμενες χρονιές βαθμολογίες (το “Eternals” έγινε η πρώτη ταινία της Marvel που χαρακτηρίστηκε «σάπια» από το Rotten Tomatoes με βαθμολογία 47%, ενώ τα «Doctor Strange in the Multiverse of Madness» και «Thor: Love and Thunder» δεν κατάφεραν να σπάσουν το όριο του 75% στο Tomatometer). Η κριτική που ακούστηκε από πολλούς fans είναι ότι η Disney ευνόησε την ποσότητα έναντι της ποιότητας – ενδεικτικό της στρατηγικής της αυτής ήταν και η διαμαρτυρία των τεχνικών στα ειδικά εφέ, οι οποίοι κατήγγειλαν τα πιεστικά χρονοδιαγράμματα που τους έθεταν και τις ευτελιστικές συνθήκες εργασίας. Ευτυχώς η χρονιά για τη Marvel έκλεισε με το άκρως συναισθηματικό “Wakanda Forever” που κατάφερε επιτέλους να επιτρέψει στους χαρακτήρες να ξεδιπλώσουν τα συναισθήματα για τις απώλειές τους.

Οι ιθύνοντες νόες της Disney μοιάζει να έχουν ακούσει το feedback, καθώς πηγές από τα στούντιο μιλούν ανεπίσημα για επανεξέταση των επερχόμενων πρότζεκτ. Τα ζητήματα που φαίνεται πως θα τεθούν στο τραπέζι είναι δημιουργικές δυσκολίες στα σενάρια, προβλήματα παραγωγής και φυσικά τα ειδικά εφέ.

Στον αντίποδα, ηχηροί κραδασμοί υπάρχουν και στη Warner Bros που μέχρι πρότινος έφερε το “παράσημο” ότι ευνοεί τη δημιουργικότητα και το “βλέμμα” του σκηνοθέτη περισσότερο από τα νούμερα: Ο εξοστρακισμός του Zack Snyder που είχε αρχίσει να “χτίζει” ένα επιτυχημένο σύμπαν με διάθεση continuity έφερε στην επιφάνεια τις παθογένειες του στούντιο, και συγκεκριμένα τις αμφιλεγόμενες επιλογές του παραγωγού Walter Hamada. Ο Hamada έφυγε νύχτα, αφότου πρώτα θυσιάστηκε στον “βωμό” η τηλεταινία “Batgirl”, στην οποία είχε δώσει το πράσινο φως. Πλέον τα ηνία του καλλιτεχνικού διευθυντή αναλαμβάνει ο James Gunn (σ.σ.: γνωστός για τα κινηματογραφικά “Guardians of the Galaxy” και “Suicide Squad 2), ο οποίος παρόλο που ξεκίνησε τη θητεία του με μια “ταφόπλακα” στην επερχόμενη ταινία “Wonder Woman 3” (σ.σ.: δεν συμφώνησε με το όραμα της σκηνοθέτιδας Patty Jenkins) εντούτοις δεσμεύτηκε για νέα πρότζεκτ που θα συνδέονται μεταξύ τους και θα είναι περισσότερο δουλεμένα και άρτια.

Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να μιλήσουμε και για το εξαιρετικό “The Batman” που παρέδωσε εφέτος ο Matt Reeves – ίσως την πιο ατμοσφαιρική απεικόνιση του Σκοτεινού Ιππότη στο σινεμά έως τώρα.

Το Netflix δεν θα μπορούσε να μη συμμετέχει και εφέτος στην ανάπτυξη content με βάση τα κόμικ και κατάφερε τον περασμένο Αύγουστο να φέρει ες πέρας ένα πρότζεκτ που κατά πολλούς ήταν αδύνατο να μεταφερθεί στην οθόνη. Ο λόγος για τον αριστουργηματικό “Sandman” του Neil Gaiman, ένα dark fantasy που μέσω μορφών της μυθολογίας, της θρησκείας και της ιστορίας εξερευνά τις θεματικές της αναγέννησης αλλά και της ευθύνης. Η σειρά κατάφερε να σκαρφαλώσει στο νο 1 της πλατφόρμας και να μείνει εκεί για αρκετές εβδομάδες, με την ανανέωσή της για δεύτερη σεζόν να αποτελεί “λαϊκό αίτημα”.

Σε άλλες μεταφορές, είδαμε την τρίτη σεζόν του “Umbrella Academy”, όπου τα υιοθετημένα τέκνα του Sir Reginald Hargreeves μπλέκουν σε άλλη μια τρελή και σκοτεινή περιπέτεια με εχθρό τον… χωροχρόνο αλλά και την Ακαδημία των Σπουργιτιών (Sparrow Academy). Τέλος παρουσιάστηκε η δεύτερη σεζόν του “Warrior Nun” της fantasy περιπέτειας που βασίζεται στο “Warrion Nun Areala”, ένα αμερικάνικο κόμικ με έντονες επιρροές Manga.

Οφείλω εδώ να κάνω μια αναφορά και στην τρίτη σεζόν του εξωφρενικού “The Boys“, μιας σειράς του HBO Max που μας αιφνιδιάζει σχεδόν σε κάθε σεκάνς της και καθιστά τη φρίκη πιο ψυχαγωγική από ποτέ. (Thumbs up και στο “Peacemaker” – πάλι HBO – του Gunn, που ακολούθησε παρόμοια γραμμή, αρκετά πιο ήπια).

Τι μέλλει γενέσθαι

Ως προς τα ελληνικά κόμικ, νομίζω ότι το 2023 θα δοθεί έμφαση στα slices of life κόμικ και ταυτόχρονα θα ενισχυθεί η παραγωγή graphic novel με ιστορικές αναφορές. Όπως πολύ σοφά επισημαίνει ο Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου, συνδιοργανωτής στο επιτυχημένο Comicdom Con Athens «οι Έλληνες έχουμε εσωτερικό πλούτο ιστοριών, πολύ παραμύθι, πολλή περιπέτεια, πολέμους, ληστές, Βυζάντιο, σχέσεις με Τούρκους, Βούλγαρους, Ενετούς… Η θεματολογία είναι περισσότερο ανοιχτή από ποτέ. Το υλικό για έμπνευση και το ταλέντο υπάρχει, όπως και η διάθεση από τους εκδοτικούς, οι οποίοι έχουν “μυριστεί” το ενδιαφέρον που αυξάνεται. Όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία της οικονομίας τα επόμενα χρόνια: Αν συνεχιστεί η ύφεση, θα χτυπήσει και τα κόμικ. Την πρώτη πενταετία της κρίσης πάντως, τα κόμικ άντεξαν.»

Στα αμερικάνικα υπερηρωικά περιμένουμε κάτι… παραπάνω: Όχι ότι οι τίτλοι που εκδίδονται δεν είναι ήδη περισσότεροι από όσοι μπορούν να καταναλωθούν. Απλά ο ανταγωνισμός μεταξύ Marvel-DC είναι ήδη αρκετά μεγάλος, ενώ μικρά “διαμαντάκια” ξεπηδούν συνεχώς και από άλλες εκδοτικές (Image, Dark Horse, IDW Publishing, Dynamite, Boom! Studios κ.ά.) Επομένως οι σεναριογράφοι καλούνται να βρουν νέα μονοπάτια να οδηγήσουν τους δημοφιλείς ήρωες, να αναπτύξουν όλους τους νέους χαρακτήρες που έχουν εισαχθεί στις σελίδες τον τελευταίο χρόνο και φυσικά να δημιουργήσουν και καινούργιους. Το στοίχημα είναι εάν θα καταφέρουν να δώσουν ένα storyline που θα ξεχωρίσει…

Αναμονή και Excelsior λοιπόν, όπως έλεγε ο αείμνηστος τιτάνας Stan Lee.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις