Νίκος Παρασκευόπουλος: Η στρουθοκάμηλος στην Κιβωτό

Τα ιδεολογήματα των κρατικών και των ιδιωτικών φορέων που διαχειρίζονται μεγάλα θέματα έχουν ένα σταθερό χαρακτηριστικό: Προσπαθούν να καλύπτουν τα προβλήματα της κοινωνικής ανισότητας. Είναι κοινός τόπος ότι η αποκάλυψή τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντιστάσεις και σε συγκρούσεις. Γι΄αυτό προσπαθούν να τα κρύβουν κάτω από το χαλί, να στρουθοκαμηλίζουν.

Παρά την αφορμή των ημερών, ωστόσο, δεν αναφέρομαι σε ένα θέμα της πολιτικής συγκυρίας, αλλά σε ένα φαινόμενο πανάρχαιο. Δηλαδή σε κάτι όντως γενικό και κοινωνικά ριζωμένο: Όταν μια κοινωνική κατάσταση, σχέση, δυσλειτουργεί αναζητούνται λύσεις απολίτικες και α-κοινωνικές, αντί το δάχτυλο να ακουμπήσει τον τύπο των ήλων.

Αποπροσανατολισμός από το κοινωνικό, λοιπόν. Στην αρχαιότητα οι θρησκείες, οι μύθοι και η μαγεία επιχειρούσαν να διορθώνουν χωρίς να εξηγούν. Παραλλαγμένες στη μορφή τους οι συνταγές, κράτησαν πάντως στους αιώνες τα ιδεολογήματα και τις αποπροσανατολιστικές λειτουργίες. Μετά τις ηθικολογικές αναγωγές σε αμαρτίες, επικράτησαν άλλα: Ο Μ. Φουκώ και άλλοι πριν από αυτόν έδειξαν κριτικά πως σε κάποια φάση η τρέλα αντιμετωπίστηκε ως στενά ιατρικό – τεχνικό θέμα. Η κατάχρηση ναρκωτικών, η ομοφυλοφιλία, αποδόθηκαν κι αυτά αποκλειστικά σε βιολογικά – βιογενετικά αίτια κλπ.

Εννοείται ότι οι ίδιες συνταγές και τα ιδεολογήματα επιστρατεύονται όταν το δομικό πρόβλημα αφορά την ίδια την οικογένεια, το κύτταρο της κοινωνίας. Που μπορεί να έχει ξεκληριστεί τυχαία, από ένα ατύχημα, αλλά πιο συχνά πλήττεται από δομικές αιχμές, όπως η φτώχεια, η προσφυγιά, η κακοποιητική βία και η εκμετάλλευση. Όλοι ξέρουν ότι τότε το πιο ευάλωτο και κεντρικό θύμα είναι το παιδί, που στερείται έτσι τις χαρές της παιδικής ηλικίας, τη φροντίδα των γονιών και τις προοπτικές της κοινωνικής ένταξης.

Τι χρειάζεται να γίνει τότε; Μα, είναι νομίζω φανερό: Πρώτα από όλα στήριξη της φτωχής, κοινωνικά αποκλεισμένης ή τραυματισμένης οικογένειας, μήπως κατορθώσει να αναλάβει από το τραύμα και να κρατήσει κοντά της το παιδί. Ανάγνωση, δηλαδή, κατανόηση του προβλήματος και στηρικτική παρέμβαση στη φυσική οικογένεια μέσω μιας προνοιακής στηρικτικής πολιτικής. Εναλλακτικά, σε περίπτωση αδυναμίας, εύρεση ανάδοχης οικογένειας (λύση όχι πάντα ασφαλής, αφού μπορεί να προκύψουν κατά περίπτωση δυσλειτουργίες για ένα παιδί).

Κι αν η αποκατάσταση αυτή είναι αδύνατη, τότε απομένει η διαμόρφωση υποκατάστατων δομών, δημόσιων ή ιδιωτικών, με χαρακτηριστικό την οικονομική ανιδιοτέλεια και την προσωρινότητα: Μόνο έτσι θα μπορούμε να αναφερόμαστε σε μια προσομοίωση της οικογένειας με κάποια αποτελεσματικότητα και χωρίς την παράπλευρη ζημιά του ιδρυματισμού.

Τί έγινε στην πραγματικότητα; Οι έγκαιρες πολιτικές στήριξης απέναντι στη φτώχεια ή στον κοινωνικό αποκλεισμό αφέθηκαν στην άκρη, αφού προϋποθέτουν κοινωνικές αλλαγές. Μια πρόταση που είχε διαμορφωθεί από τη Θ. Φωτίου για μια ολοκληρωμένη καταγραφή και δικτύωση ανάδοχων οικογενειών, ιδρυμάτων, στεγών κλπ έμεινε από την επόμενη κυβέρνηση στο ράφι.

Οι δημόσιες δομές αφήνονται χωρίς επαρκές προσωπικό, Κοινωνικών λειτουργών και Ψυχολόγων, οι οποίοι έχουν τα επιστημονικά εφόδια για καταλαβαίνουν και να βοηθούν όσο γίνεται να αντιμετωπίζονται οι κοινωνικές – ψυχολογικές δυσλειτουργίες.

Και οι ιδιωτικές δομές προστασίας των ανηλίκων αφέθηκαν στην τύχη τους, στις τυπικές τους άδειες και στις καλές -εντός ή εκτός εισαγωγικών- προθέσεις των ιδρυτών, χωρίς όμως επίβλεψη ουσίας του κοινωνικοψυχολογικού έργου τους. Κατ΄ εξαίρεση οχυρωμένες, ανιδιοτελείς και δοτικές, συχνά έκθετες στη εκμετάλλευση από επιτηδείους, εφήμερους «σωτήρες» και κερδοσκόπους.

Έτσι, αντί στην «Κιβωτό» να εδρεύει ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον, κατοικοεδρεύει o στρουθοκαμηλισμός απέναντι στα πραγματικά προβλήματα.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις