5 non fiction βιβλία για τα φετινά Χριστούγεννα

Ακόμα και αν κάποιος δεν καταφέρνει να βρει χρόνο για διάβασμα μέσα στην τρελή καθημερινότητα που ζούμε, οι μέρες των χειμερινών γιορτών είναι η δεύτερη καλύτερη ευκαιρία για κάτι τέτοιο μετά το καλοκαίρι. Μάλιστα, αποτελεί κάτι σαν άγραφη παράδοση: τα βιβλία έρχονται σαν απαραίτητο συμπλήρωμα μαζί με το χριστουγεννιάτικο δέντρο.

Έτσι, αν θες να τολμήσεις κάτι διαφορετικό αυτές τις γιορτές, μπορείς να επιλέξεις τα non fiction βιβλία αντί για τη λογοτεχνία. Υπάρχουν μερικές επιλογές που πραγματικά θα δυσκολευτείς να αφήσεις από τα χέρια σου. Ακολουθούν πέντε πολύ χαρακτηριστικές: από γλωσσολογικές περιπέτειες μέχρι απόλυτα ρεαλιστικές βιογραφίες και σύντομα ιστορικά χρονικά.

Ανοσοποιητικό: Ένα ταξίδι στο μυστηριώδες σύστημα που σε κρατάει ζωντανό

Μόλις έχεις ετοιμάσει τα παιδιά για το σχολείο και ντύνεσαι για τη δουλειά. Ο λαιμός σου σε ενοχλεί, γκρινιάζεις σιωπηλά αλλά τελικά αποδέχεσαι την κατάσταση και προχωράς. Όλη αυτή την ώρα, όμως, και χωρίς να το καταλαβαίνεις, ένας επικός πόλεμος διεξάγεται κάτω από το δέρμα σου. Εκατομμύρια πολεμούν και πεθαίνουν για χάρη σου ώστε να είσαι σε θέση να γκρινιάζεις καθώς ετοιμάζεσαι να φύγεις από το σπίτι.

Πώς ακριβώς όμως συμβαίνει αυτό; Ο Philipp Dettmer, δημιουργός του Kurzgesagt – In a Nutshell, ενός από τα πιο δημοφιλή κανάλια στο YouTube για θέματα εκλαϊκευμένης επιστήμης, με περισσότερους από 19 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες παγκοσμίως, υπογράφει ένα βιβλίο το οποίο ρίχνει φως στον αόρατο σύμμαχο του ανθρώπινου σώματος: το ανοσοποιητικό.

Με την απλή και κατανοητή γραφή του αλλά και τις εντυπωσιακές εικονογραφήσεις του Philip Laibacher (creative director στο κανάλι του YouTube) εξηγεί στους αναγνώστες γιατί αν δεν υπήρχε αυτός ο αμυντικός μηχανισμός του οργανισμού η ζωή μας θα τελείωνε σε λίγα μόλις λεπτά.

Ο συγγραφέας μάς καλεί να κάνουμε ένα ταξίδι εκεί όπου το ανοσοποιητικό μάχεται με διαφορετικούς τρόπους ενάντια σε φλεγμονές, βακτήρια, ακόμα και στον καρκίνο. Μάλιστα, η προσέγγισή του είναι τόσο προσιτή, που κάνει ακόμα και τους ελάχιστα ενημερωμένουςαναγνώστες να κατανοήσουν τα πώς και τα γιατί του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος.

«Χάρη στην ικανότητά του να απλουστεύει με επιτυχία περίπλοκες έννοιες, ο Dettmer μάς δίνει μια καταπληκτική εισαγωγή στο ανθρώπινο σώμα και το αχανές σύστημα που καταπολεμά μολύνσεις και άλλες απειλές» έχει γράψει χαρακτηριστικά για αυτό ο συγγραφέας John Green στους New York Times.

Τι συμβαίνει λοιπόν με τους ιούς που ξεγλιστρούν αλλά και τις ενοχλητικές πληγές στο σώμα; Πώς λειτουργεί το φρούριο του ανοσοποιητικού; Ήρθε η ώρα να μάθεις μέσα από ένα βιβλίο το οποίο έγινε ήδη από τις προπαραγγελίες Νο 1 στο αμερικανικό, αγγλικό και γερμανικό Amazon.

60 γλώσσες: Ένα ταξίδι στην Ευρώπη

Έχεις σκεφτεί ποτέ πόσες γλώσσες μιλιούνται στην Ευρώπη; Ή, πιο σωστά, πόσες γλώσσες, πόσες διάλεκτοι και πόσα ιδιώματα; Μάλλον κανείς δεν μπορεί να δώσει μία ακριβή απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Ο Gaston Dorren, όμως, τον οποίο γνωρίσαμε μέσα από την πολύ επιτυχημένη εκδοτικά Βαβέλ (εκδ. Μεταίχμιο), και αφού μας οδήγησε σε έναν γύρο του κόσμου μέσα από 20 διαφορετικές γλώσσες, στρέφει τώρα το βλέμμα του στη γηραιά ήπειρο.

Με όπλο το χιούμορ και τα πολύ εύστοχα παραδείγματα, αποδεικνύει ότι η εκλαϊκευμένη γλωσσολογία μπορεί να είναι τρομερά διασκεδαστική (καθώς ταυτόχρονα ενημερώνεσαι για τον γλωσσικό χάρτη της Ευρώπης). Οι ιστορίες που βρίσκουμε σε αυτόν τον τόμο είναι ικανές να κινητοποιήσουν το ενδιαφέρον ακόμα και των αναγνωστών που δεν τους απασχολούν τέτοια θέματα.

Αφού λοιπόν ο Ολλανδός δημοσιογράφος, συγγραφέας και γλωσσολόγος μάς εισάγει στην ιστορία των ευρωπαϊκών γλωσσών -εκεί όπου δεσπόζει η πρωτοϊνδοευρωπαϊκή, η «μητέρα» των περισσότερων ευρωπαϊκών γλωσσών- καλύπτοντας μία χρονική απόσταση 6 χιλιετιών, στη συνέχεια αφηγείται τα όσα κρύβονται πίσω από την κουίντα της γλωσσολογίας:

Γιατί στα απομακρυσμένα ορεινά χωριά της σύγχρονης Ελβετίας η lingua franca είναι μέχρι σήμερα τα ρομανσικά; Πώς η σοβιετική Λευκορωσία είδε τη γλώσσα της να ρωσοποιείται από τους μπολσεβίκους; Γιατί ποτέ δεν πρόκειται να καθιερωθεί η εσπεράντο; Πώς η γλώσσα του Γουλιέλμου του Κατακτητή μιλιέται ακόμα στα νησιά της Μάγχης; Γιατί τελικά τα φινλανδικά είναι η πιο εύκολη γλώσσα στην Ευρώπη; (Ναι, φυσικά, υπάρχει και ξεχωριστό κεφάλαιο για τα ελληνικά.)

Οι απαντήσεις έρχονται με ευχάριστο τρόπο, γεμάτο συναρπαστικά στοιχεία, προσφέροντας παράλληλα μία σπάνια ματιά στο γλωσσικό τοπίο της Ευρώπης. Άλλωστε, πόσοι άνθρωποι εκεί έξω είναι ικανοί να σε πείσουν ότι τα αγγλικά είναι σαν τα κινεζικά;

Σύντομη ιστορία της Κίνας

«Κίνα, ο μεγάλος άγνωστος», «Κίνα, η υπερδύναμη της Ανατολής που τώρα αποκαλύπτεται», «Κίνα, ο άγνωστος Χ του παγκόσμιου γεωπολιτικού παιχνιδιού». Αυτοί είναι μερικοί ενδεικτικοί τίτλοι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα μεγαλύτερα media στον πλανήτη. Καθώς όμως εισερχόμαστε στον «αιώνα της Ασίας», είναι ξεκάθαρο πια πως οι γνώσεις του μέσου αναγνώστη για την Κίνα, ή μάλλον για την ποικιλομορφία του γίγαντα της Άπω Ανατολής, είναι περιορισμένες.

Έτσι, το βιβλίο της Linda Jaivin λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός για όλα εκείνα τα στοιχεία και τις λεπτομέρειες που συναποτελούν ένα συναρπαστικό παζλ.

Ξεκινώντας το ταξίδι πριν από τη γέννηση του Χριστού και αναλύοντας τις φυλετικές καταβολές των κινεζικών πληθυσμών, φτάνει να μιλήσει για την υπερδύναμη του σήμερα έως και την εποχή του Covid-19, αφού πρώτα κάνει μία στάση στο λαμπρό αυτοκρατορικό παρελθόν της χώρας.

Άλλωστε, αν αναλογιστεί κανείς τα επιτεύγματα του κινεζικού πολιτισμού, εύκολα θα καταλάβει ότι ήταν και είναι ένας από τους σημαντικότερους πάνω στον πλανήτη. Οι τέχνες, οι επιστήμες, η τεχνολογία είχαν για αιώνες την τιμητική τους σε αυτό το κομμάτι του παγκόσμιου χάρτη. Λέξεις-κλειδί όπως «πορσελάνη», «μετάξι», «πυρίτιδα», «μαγνητική πυξίδα» και «τυπογραφία» μιλούν από μόνες τους.

Άλλωστε, αν αναλογιστεί κανείς τα επιτεύγματα του κινεζικού πολιτισμού, εύκολα θα καταλάβει ότι ήταν και είναι ένας από τους πλέον κομβικούς πολιτισμούς πάνω στον πλανήτη. Οι τέχνες, οι επιστήμες, οι τεχνολογία είχαν για αιώνες την τιμητική τους σε αυτό το κομμάτι του παγκόσμιου χάρτη. Λέξεις-κλειδιά όπως οι «πορσελάνη», «μετάξι»,«πυρίτιδα», «μαγνητική πυξίδα» και «τυπογραφία» μιλούν από μόνο τους.

Στη μεγάλη πορεία της Κίνας όμως δεν υπάρχει μόνο το απώτερο παρελθόν. Έτσι, η συγγραφέας εξετάζει ενδελεχώς -σε αυτό βοηθούν πολύ οι χάρτες, οι πίνακες και το φωτογραφικό υλικό που συνοδεύουν την έκδοση- τον τρόπο με τον οποίο ο γίγαντας της Άπω Ανατολής μεταμορφώθηκε σε ένα κομμουνιστικό κράτος μέσω του εθνάρχη Μάο Τσε-τουνγκ, για να βρεθεί αντιμέτωπο με τα αιματηρά αποτελέσματα της Πολιτιστικής Επανάστασης του τελευταίου, πριν ορθοποδήσει οικονομικά και στρατιωτικά επιζητώντας σήμερα την παγκόσμια κυριαρχία.

«Κατορθώνει να στριμώξει τόσο πολλά κομμάτια από το πελώριο ψηφιδωτό της εθνικής ιστορίας της Κίνας σε ένα τόσο μικρό βιβλίο, αλλά το κάνει τόσο περιεκτικά και γλαφυρά ώστε καθιστά την ανάγνωσή του σκέτη απόλαυση» έχει γράψει χαρακτηριστικά η Daily Telegraph για το βιβλίο της γεννημένης στην Αμερική Αυστραλής συγγραφέως.

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο όμως είναι το γεγονός ότι η Jaivin δεν χάνεται μέσα στις άπειρες αντιθέσεις της σημερινής Κίνας (τεχνολογικός κολοσσός αλλά και ο μεγαλύτερος ρυπαντής στον πλανήτη, ένας μαγικός ταξιδιωτικός προορισμός αλλά και ένα κράτος όπου τον πρώτο λόγο έχει η προπαγάνδα), αλλά καταφέρνει να ξεκλειδώσει τα μυστικά της μέσα σε ένα ευσύνοπτο, ευανάγνωστο, κατατοπιστικό και διασκεδαστικό χρονικό.

Με το βλέμμα στον ουρανό: Μια περιήγηση στα μυστικά του σύμπαντος

Τι να πρωτοπεί και τι να πρωτογράψει κανείς για τον σπουδαίο Διονύση Σιμόπουλο, ο οποίος ταξίδεψε στα άστρα τον Αύγουστο του 2022… Το κενό που αφήνει είναι τεράστιο και δυσαναπλήρωτο. Υπήρξε, άλλωστε, ο άνθρωπος που κατάφερε να βάλει την αστρονομία σε όλα τα ελληνικά σπίτια, δίνοντάς της έναν εκλαϊκευμένο τόνο, χωρίς όμως ποτέ να στερήσει από τους ακροατές, θεατές και αναγνώστες την πραγματική της μαγεία.

Ο αείμνηστος επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου υπήρξε καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας του ένας δεινός και απολαυστικός story teller, που είχε πάντα το βλέμμα του στον ουρανό, τα πόδια του όμως πατούσαν γερά στη Γη. Γνώριζε πολύ καλά τους άγραφους κανόνες ενός κειμένου που απευθύνεται σε ευρύ κοινό. Για την ακρίβεια, η πένα του παρέδιδε δωρεάν μαθήματα δημιουργικής γραφής, γεγονός που αποτυπώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στο εν λόγω βιβλίο. Πρόκειται για 50 + 1 κείμενά του που δημοσιεύτηκαν κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην εφημερίδα Η Καθημερινή της Κυριακής και συγκεκριμένα στη στήλη «Εξ αφορμής» και μιλούσαν για -τι άλλο;- την αστρονομία και την εξερεύνηση του διαστήματος. Οι τίτλοι τους είναι χαρακτηριστικοί: «Ο θάνατος του Ήλιου», «Οι φάροι του Διαστήματος», «Η φωτογράφιση μιας μαύρης τρύπας», «Τα πειράματα του CERN».

Σύντομες, ευσύνοπτες και απολαυστικές αφηγήσεις, γεμάτες ενδιαφέρουσες πληροφορίες και μικρά μυστικά για το αχανές σύμπαν, όπως μόνο ο Διονύσης Σιμόπουλος θα μπορούσε να γράψει.

Ο πραγματικός Χόκινγκ: Κατασκευάζοντας έναν διάσημο επιστήμονα

Ποιος ήταν πραγματικά ο Στίβεν Χόκινγκ; Ο διάσημος επιστήμονας υπήρξε μία τόσο οικεία φιγούρα, ώστε όλοι έχουν την αίσθηση πως τον γνωρίζουν πολύ καλά. Σαν να μην ήταν ένας από τους πιο διάσημους επιστήμονες του 20ού αιώνα, αλλά ένας καθηγητής που είχαμε στο λύκειο. Μετά τον Αϊνστάιν, λογικά, είναι ο πιο αναγνωρίσιμος φυσικός του αιώνα που μας πέρασε.

Κι όμως, αν αναρωτηθούμε τι ήταν εκείνο που τον έκανε τόσο διάσημο μάλλον δεν θα μπορέσουμε να δώσουμε μία συγκεκριμένη απάντηση. Επί της ουσίας, για το ευρύ κοινό είναι μία συμπαθέστατη φιγούρα, ένας άνθρωπος που όλοι θεωρούσαν ως τον πιο έξυπνο της Γης και έναν μεγάλο εκλαϊκευτή της επιστήμης του.

Εδώ, λοιπόν, είναι που συναντάμε και το μεγαλύτερο παράδοξο: όσο πιο διάσημος γινόταν ο Στίβεν Χόκινγκ, τόσο χειρότερη γινόταν η ποιότητα της δουλειάς του. Τουλάχιστον αυτό πιστεύουν οι περισσότεροι συνάδελφοί του, και είναι κάτι που επιβεβαιώνει με παραδείγματα o συγγραφέας αυτής της ιδιαίτερης βιογραφίας, Charles Seife.

Ο καθηγητής στο Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας Arthur L. Carter του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έψαξε πολύ βαθιά στα έργα και τις ημέρες του Στίβεν Χόκινγκ, μιλώντας με ανθρώπους από το πολύ στενό του περιβάλλον. Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει κάθε πτυχή της προσωπικότητας του διάσημου φυσικού και όχι μόνο όσα ήθελαν να προβάλλουν τα media.

Ο καθηγητής στο Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας Arthur L. Carter του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έψαξε πολύ βαθιά στα έργα και τις ημέρες του Στίβεν Χόκινγκ, μιλώντας με ανθρώπους από το πολύ στενό του περιβάλλον. Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει κάθε πτυχή του κορυφαίου φυσικού και όχι μόνο όσα ήθελαν να δείχνουν τα Μedia.

Στις σελίδες του βιβλίου συναντάμε τον Χόκινγκ ως φυσικό, ως σελέμπριτι, ως σόουμαν αλλά και ως σύζυγο και πατέρα. Μάλιστα, υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιδιαιτερότητα στην αφήγηση: αντί να παρακολουθούμε την πορεία του πρωταγωνιστή από τη γέννηση προς τον θάνατο, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Έτσι, μας παρουσιάζεται μία ολοκληρωμένη εικόνα του ποιος ήταν πραγματικά – διακρίνεται, με άλλα λόγια, ο μύθος από τον πραγματικό άνθρωπο.

«Ένα σημαντικό έργο που καταγράφει τη ζωή του Στίβεν Χόκινγκ όπως πραγματικά συνέβη» γράφουν χαρακτηριστικά οι New York Times. Σε αντίθεση με τις κλασικές βιογραφίες, λοιπόν, οι οποίες καταλήγουν να θυμίζουν περισσότερο αγιογραφίες, το βιβλίο του Charles Seife δεν προσπαθεί να ωραιοποιήσει. Αντίθετα, παρουσιάζει τα πράγματα όπως είναι: διαχωρίζει, δηλαδή, τον άνθρωπο από τον επιστήμονα φανερώνοντας παράλληλα τον τεράστιο ρόλο που παίζουν τα media στην προβολή προσωπικοτήτων.