ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΑ ΤΙΡΑΝΑ: ΕΝΑΣ ΝΙΚΗΤΗΣ, ΕΝΑΣ ΗΤΤΗΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΛΠΙΔΑ

Οι αυτοδιοικητικές εκλογές στην Αλβανία πραγματοποιήθηκαν στις 14 Μαΐου και οι καταμετρήσεις για την σύνθεση των δημοτικών συμβουλίων ολοκληρώθηκαν περίπου 4 μέρες αργότερα. Οι ψηφοφόροι ψηφίζουν δύο διαφορετικές λίστες, μια με τους υποψήφιους δημάρχους και μια με τα κόμματα που επιθυμούν να εκπροσωπηθούν στα δημοτικά συμβούλια.

Οι εκλογές στις 14 Μαΐου ανέδειξαν μεγάλο νικητή το Σοσιαλιστικό Κόμμα σε 54 δήμους, ενώ η συμμαχία Μπερίσα-Μέτα (Bashkë Fitojmë) κέρδισε μόλις σε 7. Το επίσημο Δημοκρατικό Κόμμα (PD) δεν άντεξε την διάσπαση που προέκυψε μετά την αποχώρηση του ηγετικού τους στελέχους Μπερίσα. Σε αρκετούς δήμους δεν κατέβασε υποψήφιο και εκεί που κατέβασε δεν κατάφερε να διεκδικήσει ούτε μια δημαρχία. Μένει να δούμε αν μέχρι τις εθνικές εκλογές του 2025 στην Αλβανία θα προκύψουν καινούριες συμμαχίες και κομματικοί σχηματισμοί πάνω στην κατάρρευση του Δημοκρατικού Κόμματος.

Οι εκλογές διεξήχθησαν σχετικά ομαλά με εξαίρεση την σύλληψη του, τότε υποψήφιου δημάρχου στην Χιμάρα και νυν δημάρχου, Φρέντι Μπελέρη. Η συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές κατέγραψε ιστορικό χαμηλό, στο 38% των ψηφοφόρων, με εξαίρεση τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019 που η συμμετοχή έφτασε το 22.97% λόγω του μποϊκοτάζ από το Δημοκρατικό Κόμμα και το LSI. Από τους 122.500 ψηφοφόρους που μπορούσαν να ψηφίσουν για πρώτη φορά ψήφισαν περίπου 14% εξ αυτών.

Συγκριτικά με τις εθνικές εκλογές του 2021 (συμμετοχή 47%) παρατηρείται μια μείωση της τάξης του 9%. Στην αποχή αυτή πρέπει να συνυπολογίσουμε και το μεγάλο αριθμό των μεταναστών -πάνω από το 30% του εκλογικού σώματος είναι μετανάστες και μετανάστριες-, την διάσπαση του Δημοκρατικού Κόμματος που ενδεχομένως προκάλεσε αμηχανία στους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του και την πολιτική απάθεια των ψηφοφόρων.

Τίρανα, μια πόλη γεμάτη αντιφάσεις

Η πολιτική σκηνή στην Αλβανία δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με τα ίδια μεθοδολογικά εργαλεία και τις ίδιες ερμηνευτικές κατηγορίες που χρησιμοποιούμε στην ελληνική περίπτωση. Πολύ συχνά έμπαινα και εγώ στον πειρασμό να παρομοιάζω το Σοσιαλιστικό Κόμμα με το ΠΑΣΟΚ και το Δημοκρατικό Κόμμα με την ΝΔ. Οι συγκρίσεις αυτές είναι βοηθητικές μόνο για να αποκτήσουμε μια γενική αίσθηση και όχι για να κατανοήσουμε εις βάθος. Για να γίνει αυτό απαιτείται η γνώση της αλβανικής ιστορίας, της κοινωνικής της διάρθρωσης και της τωρινής κατάστασης.

Διασχίζοντας τους δρόμους της Αλβανίας κατανοεί κανείς τι πάει να πει χώρα της περιφέρειας. Τα Τίρανα δε, συμπυκνώνουν με τον καλύτερο τρόπο την κοινωνική αντίφαση. Από την μια οι τεράστιοι ουρανοξύστες, τα τζιπ Porsche και η γειτονιά του Blloku και από την άλλη τα ρημαγμένα πεζοδρόμια, τα φτωχικά σπίτια και γειτονιές όπως το Kombinat.

Οι έπαινοι από το εξωτερικό δεν είναι ικανοί να αποκρύψουν τις κοινωνικές ανισότητες. Τα Τίρανα στέφτηκαν «Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα της Νεολαίας για το 2022», ενώ η αλβανική νεολαία μετανάστευε ανά χιλιάδες για να γλυτώσει από την φτώχεια. Ξένα ΜΜΕ εκθειάζουν τις τουριστικές δυνατότητες της Αλβανίας, ενώ την ίδια ώρα οι κάτοικοι υποφέρουν από την αύξηση των τιμών και την αναδυόμενη απειλή του gentrification που έρχεται να προστεθεί στα ήδη αυξανόμενα ενοίκια των Τιράνων, εξαιτίας της φούσκας του κλάδου των κατασκευών.

Οι κοινωνικές αυτές αντιφάσεις δεν φαίνεται να εκπροσωπούνται στον κομματικό σχηματισμό. Ρώτησα την φοιτήτρια και εργαζόμενη Ι. ποιες είναι οι βασικές διαφορές ανάμεσα στο PS και το παλαιότερα ενιαίο PD. Η απάντησή της ήταν η εξής «Δεν έχουν καμία απολύτως διαφορά. Ίσως το PD να πρότεινε μια πιο νεοφιλελεύθερη και συντηρητική πολιτική, αλλά σε όλα τα άλλα ταυτίζονται. Δεν γίνονται μέλη των κομμάτων με βάση την ιδεολογία τους αλλά με βάση τις πελατειακές σχέσεις ή την οικογενειακή παράδοση».

Μια νέα δύναμη αναδεικνύεται

Την ομόφωνη σύγκλιση των κομμάτων στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και την πελατειακή στράτευση, απειλεί να σπάσει η ανάδυση του νεοϊδρυθέντος κόμματος Lëvizja BASHKE (Κίνημα ΜΑΖΙ1). Το κόμμα αυτό συμμετείχε για πρώτη φορά στις εκλογές στις 14 Μάη, συγκεκριμένα στο Δήμο Τιράνων και αποτελεί την μεγάλη έκπληξη της εκλογικής αναμέτρησης.

Ο Arlind Qori, υποψήφιος δήμαρχος του κόμματος κατάφερε να συγκεντρώσει 13,851 ψήφους (4.77%), κερδίζοντας την τρίτη θέση και αφήνοντας πίσω τον υποψήφιο του PD και υποψήφιους άλλων κομμάτων που έχουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Δήμαρχος αναδείχτηκε για τρίτη φορά ο Erion Veliaj (54.69%) του PS και δεύτερος ο Belind Zamir Këlliçi ( (34.58%) του BF.

Στην ψηφοφορία για την συγκρότηση του δημοτικού συμβουλίου τα ποσοστά διέφεραν. Πρώτο κόμμα αναδείχτηκε το PS (34 έδρες), δεύτερο το BF (15 έδρες), τρίτο το PD (4 έδρες), τέταρτο το PSD (3 έδρες) και πέμπτο το Κίνημα ΜΑΖΙ με μία έδρα και 7.538 ψήφους.

Η διαφορά αυτή στις ψήφους εξηγείται και από τον προσωποκεντρικό χαρακτήρα των δημοτικών εκλογών στην Αλβανία, αλλά και από τη συμβολική διάσταση που έχει η συγκεκριμένη ψήφος. Πέρα από τον υποψήφιο που θα βγει πρώτος και θα κερδίσει την δημαρχία, οι υπόλοιποι δεν εκλέγονται αυτομάτως στο δημοτικό συμβούλιο, επομένως τα αποτελέσματα αυτά είναι συμβολικά και κυρίως αποτυπώνουν μια τάση.

Ζητήσαμε εκ νέου από τον Arlind Qori, υποψήφιο δήμαρχο του Κινήματος ΜΑΖΙ και όπως προαναφέρθηκε τρίτο στα αποτελέσματα, να μας απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις.

-Βγήκατε τρίτοι στην ψηφοφορία για τη δημαρχία. Πώς αποτιμάτε το γεγονός αυτό; Γιατί νομίζετε ότι σας ψήφισε ο κόσμος;

Αυτό το αποτέλεσμα ήταν προϊόν πολλών παραγόντων. Πρώτον, αντικατοπτρίζει την πολύχρονη πάλη των ακτιβιστών του Κινήματος ΜΑΖΙ στο πλευρό των εργαζομένων, των φοιτητών-τριών και συνολικά των πληττόμενων τάξεων. Δεύτερον, εκφράζει τον εκφυλισμό των κομμάτων που κατέχουν την εξουσία, τα οποία έχουν χάσει τις οργανικές συνδέσεις τους με την κοινωνία. Τρίτον, αντικατοπτρίζει την ανάγκη μιας αυξανόμενης μερίδας της κοινωνίας για προοδευτικές συστημικές αλλαγές. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και μια προεκλογική εκστρατεία υποδειγματική από την πλευρά του Κινήματος ΜΑΖΙ, η οποία έχει διαδώσει το πολιτικό μας μήνυμα με τους πιο δημιουργικούς τρόπους: με την εντατική δουλειά στο πεδίο, με το μοίρασμα των φυλλαδίων, την μετακίνηση με τα λεωφορεία και τα ποδήλατα κλπ.

-Πώς βλέπετε την είσοδό σας στο Δημοτικό Συμβούλιο των Τιράνων; Κερδίσατε μόνο μια θέση. Πώς ακριβώς σκοπεύετε να την αξιοποιήσετε;

Η εκπρόσωπος του Κινήματος ΜΑΖΙ στο Δημοτικό Συμβούλιο των Τιράνων, Mirela Ruko, θα βασιστεί στο πρόγραμμα που έχουμε αναπτύξει για την πόλη για να μπορέσει να είναι η φωνή των πολιτών σε αυτό το συμβούλιο. Θα κάνουμε μια σκληρή και ουσιαστική αντιπολίτευση, αντιμαχόμενοι κάθε μέτρο που είναι εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος. Αντιτιθέμενοι στην λογική της συσσώρευσης μέσω της απαλλοτρίωσης, όπως γίνεται στην περίπτωση των πάρκων, τα οποία θέλουν να τα μετατρέψουν σε εργοτάξια για το χτίσιμο ουρανοξυστών όσο και στην περίπτωση της υποβάθμισης και της εμπορευματοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών.

-Η θεσμική εκπροσώπηση είναι απαραίτητη, αλλά συχνά οδηγεί τα κόμματα σε γραφειοκρατικοποίηση και συμβιβασμούς. Πιστεύετε ότι κινδυνεύετε από μια τέτοια εξέλιξη και πως μπορείτε να αποφύγετε κάτι τέτοιο;

Εγώ δεν νομίζω ότι η εκπροσώπηση οδηγεί από μόνη της σε γραφειοκρατικοποίηση και συμβιβασμούς εις βάρος του δικαίου. Οι εκπρόσωποι μπορούν να παραμείνουν πιστοί στους πολίτες, εάν οι τελευταίοι ενθαρρύνονται να εποπτεύουν τις δραστηριότητες των εκπροσώπων τους και, το πιο σημαντικό, αν οι εκπρόσωποι προέρχονται από κόμματα με εμπεδωμένες δημοκρατικές πρακτικές. Το Κίνημα ΜΑΖΙ είναι οργανωμένο δημοκρατικά σε κάθε του κύτταρο, πράγμα που σημαίνει ότι τα μέλη του έχουν αποφασιστική δύναμη πάνω σε κάθε εκλεγμένο εκπρόσωπο τόσο εντός του κόμματος όσο και στους κρατικούς θεσμούς. Επίσης, μια άλλη δικλείδα ασφαλείας είναι η οπτική μας ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και υπόλογοι στην κοινωνία. Έτσι η εντιμότητα των εκπροσώπων μας είναι διπλή: και προς τα ίδια τα μέλη μας και προς τον λαό.

-Ποια είναι τα επόμενά σας βήματα;

Το εντυπωσιακό αποτέλεσμα στα Τίρανα έχει εμπνεύσει πολλούς σε όλη την Αλβανία. Υπό αυτή έννοια, θα χρησιμοποιήσουμε αυτή την πολιτική δυναμική για να επεκτείνουμε και να ενισχύσουμε την οργάνωσή μας παντού στην Αλβανία. Από την άλλη, θα συνεχίσουμε τις πολιτικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την έγκριση του νομοσχεδίου για τον κατώτατο μισθό διαβίωσης. Πριν λίγους μήνες καταθέσαμε στη Βουλή της Αλβανίας νομοσχέδιο με τις υπογραφές 21.000 πολιτών και θα ασκήσουμε τη μέγιστη πίεση ώστε η Βουλή να εξετάσει και να εγκρίνει αυτό το νομοσχέδιο το συντομότερο δυνατό.

Ίσως και να υπάρχει κάτω από την άσφαλτο παραλία

Το προηγούμενο άρθρο για τις εκλογές στην Αλβανία είχε στον τίτλο του το εξής ερώτημα «Κάτω από την άσφαλτο υπάρχει παραλία;». Επανέρχομαι για να απαντήσω το ερώτημα αυτό με εγκράτεια, ειλικρίνεια και με πλήρη επίγνωση του ενθουσιασμού μου για τα όσα παρατήρησα.

Για τέσσερις μέρες παρακολουθούσα τα αλβανικά μέσα ενημέρωσης, έκανα ερωτήσεις σε κοντινούς ανθρώπους και βρισκόμουν στα γραφεία του Κινήματος ΜΑΖΙ. Άκουσα πολύ διαφορετικές απόψεις που κυμαίνονται από την υποστήριξη στο Ράμα για την αναβάθμιση του ρόλου της Αλβανίας μέχρι την ολοκληρωτική αποστροφή προς την εκλογική διαδικασία και τα πολιτικά κόμματα. Το πιο αξιοπερίεργο για μένα ήταν η απουσία μιας πολιτικής διαμάχης στην βάση συγκεκριμένων θέσεων και ιδεολογικών κατευθύνσεων.

Η μόνη πολιτική δύναμη που επέλεξε να κάνει προεκλογική εκστρατεία με συγκεκριμένες θέσεις και προτάσεις ήταν το Κίνημα ΜΑΖΙ, το οποίο συχνά πυκνά χαρακτηρίζονταν από τα ΜΜΕ ως εξτρεμιστική αριστερή δύναμη για τον απλούστατο λόγο ότι προτείνει την δημιουργία ενός κράτους πρόνοιας, τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής και τον έλεγχο των οικονομικών συμφερόντων. Αιτήματα, δηλαδή που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας.

Η ύπαρξη μιας δημοκρατικής αριστερής δύναμης, όπως και αυτοπροσδιορίζεται, σε ένα πολιτικό σκηνικό σήψης και σε ένα κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο βαθιάς ανισότητας και νεοφιλελευθερισμού είναι μια μικρή ελπίδα, αλλά ίσως αποδειχτεί αρκετή για να αναζωπυρώσει μεγαλύτερες εξελίξεις μακροπρόθεσμα. Και γιατί το λέω αυτό;

Γιατί αυτή η εκλογική νίκη, αν και απέδωσε μόνο μια έδρα στο δημοτικό συμβούλιο, ήταν μια εκστρατεία τελείως από τα κάτω, βασισμένη στην οικονομική ενίσχυση από τους υποστηρικτές του Κινήματος και όχι από παχυλές χρηματοδοτήσεις κρατικές ή ιδιωτικές.

Το μικρό κτίριο της οδού Abdulla Keta έγινε ένα οργανωτικό κέντρο στο οποίο συσπειρώθηκαν υποστηρικτές από όλη την Αλβανία και το Κόσοβο για να συνεισφέρουν στην εκλογική διαδικασία. Στα κέντρα των καταμετρήσεων ξημεροβραδιάζονταν για μέρες άνθρωποι για να προστατεύσουν κάθε ψήφο που τους δόθηκε, γιατί ακριβώς καμία ψήφος δεν ήταν δεδομένη, αλλά αντίθετα ήταν χιλιοδουλεμένη.

Βρισκόμουν στο κέντρο στην αρχή της καταμέτρησης για τη δημαρχία όταν ξαφνικά ακούστηκαν ζητωκραυγές από πάνω. Αναρωτήθηκα στις πόσες εκατοντάδες ψήφους φτάσανε για να χαίρονται τόσο. Τελικά ζητωκραύγαζαν, γιατί είχαν μόλις λάβει την πρώτη τους ψήφο.

Ο ενθουσιασμός αυτός, η αυτοοργάνωση και η βούληση των ανθρώπων του Κινήματος ΜΑΖΙ με έπεισε δικαιωματικά ότι η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική. Προς το παρόν. Οι πολιτικές εξελίξεις και οι κομματικές μετεξελίξεις είναι ένας αστάθμητος παράγοντας και σίγουρα θα έχουμε καλύτερες εκτιμήσεις τα επόμενα χρόνια στα οποία θα απαντηθεί ένα άλλο ερώτημα που το Κίνημα ΜΑΖΙ έθετε ως προεκλογική δήλωση: Σήμερα για τα Τίρανα, αύριο για την Αλβανία;

Υ.Γ. Παραθέτω μεταφρασμένη στα αλβανικά την τελευταία ενότητα ως ένα ελάχιστο ευχαριστώ στα μέλη του Κινήματος ΜΑΖΙ.

P.S: Paraqes pjesën e fundit të përkthyer në shqip si një falenderim të vogël për anëtarët e Lëvizjes BASHKE.

Ndoshta nën asfalt shtrihet plazhi!

Artikulli i i mëparshëm për zgjedhjet në Shqipëri kishte si titull këtë pyetje: “A shtrihet plazh nën asfalt? ”. I kthehem për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje me maturi e vetpërmbajtje, sinqeritet dhe me një vetëdije të plotë të entuziasmit për ato çka vëzhgova.

Për katër ditë resht kam ndjekur mediat shqiptare, u kam bërë pyetje njerëzve të afërt dhe kam qenë e pranishme në zyrat e Lëvizjes BASHKE. Dëgjova mendime shumë të ndryshme duke filluar nga mbështetja për Ramën tek ngritja e rolit të Shqipërisë e deri te neveria totale për procesin zgjedhor dhe partitë politike. Fakti që më çuditi më shumë ishte mungesa e një debati politik të bazuar në teza konkrete dhe drejtime ideologjike. E vetmja forcë politike që zgjodhi të ndërmarrë një fushatë duke mbajtur qëndrime dhe duke bërë propozime konkrete ishte Lëvizja BASHKË, e cila shpesh herë u cilësua nga media si një forcë ekstremiste e majtë për arsyen e thjeshtë se sygjeron krijimin e një shteti social, demokratizimin e politikës dhe kontrollin e interesave ekonomike. Pra, kërkesa që formojnë shtyllën kurrizore të socialdemokracisë tradicionale. Ekzistenca e një force të majtë demokratike, siç vetëkonsiderohet, në një peizash politik të kalbëzuar dhe në një kuadër socialoekonomik që dallohet për pabarazi të thellë dhe neoliberalizëm, është një shpresë e vogël, por mund të jetë e mjaftueshme për të rindezur zhvillime më të mëdha e në plan më afatgjatë. Përse e them këtë?

Sepse kjo fitore elektorale, ndonëse arriti të jepte vetëm një mandat në këshillin bashkiak, ishte një fushatë tërësisht e bazuar “nga poshtë”, në mbështetjen financiare të simpatizantëve të Lëvizjes dhe jo në financimet e majme shtetërore apo private. Godina e vogël në rrugën Abdulla Keta u shndërrua në një qendër organizuese ku u mblodhën mbështetës nga e gjithë Shqipëria dhe Kosova për të kontribuar në procesin zgjedhor. Në qendrat e votimit njerëzit rrinin zgjuar ditë të tëra për të mbrojtur çdo votë që u jepej, pikërisht sepse asnjë votë nuk ishte e sigurt, por u fitua me punë të palodhur.

Isha atje në procesin e numërimit të votave për kryetar bashkie kur papritur u dëgjuan brohoritje. Pyeta veten se sa qindra vota duhet të kenë marrë për të qenë kaq të lumtur. Më në fund konstatova se brohoritnin sepse sapo kishin marrë votën e parë. Entuziasmi, vetëorganizimi dhe vullneti i njerëzve të Lëvizjes BASHKE më bindi me të drejtë se përgjigja e pyetjes është pohuese, aktualisht. Zhvillimet politike dhe partiake janë faktorë luhatës dhe sigurisht që do të kemi vlerësime më të mira në vitet e ardhshme, të cilat do t’i përgjigjen një pyetjeje tjetër që Lëvizja BASHKE shtroi si deklaratë parazgjedhore: Sot për Tiranën, nesër për Shqipërinë?

Η Ιλιρίντα Μουσαράι είναι πολιτική επιστημόνισσα και συντονίστρια του Αρχείου Αλβανικής Μετανάστευσης