“…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς”: Ο Χρόνης Μίσσιος, η ματαίωση και οι σύγχρονες φυλακές

Μετά την “Πανούκλα” του Καμύ, που απέσπασε το Βραβείο Διεθνούς Ρεπερτορίου από την Ένωση Θεατρικών Κριτικών, και το Βραβείο καλύτερης παράστασης, σκηνοθεσίας, και καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στα 11α Θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης 2022, η ομάδα GAFF μεταφέρει στη θεατρική σκηνή το αφήγημα του Χρόνη Μίσσιου “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς”.

Όταν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα παραδίνεται στο χάος του Εμφυλίου, ο δεκαεξάχρονος Χρόνης Μίσσιος συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, βασανίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Αποφυλακίζεται το 1973, αφού έχει περάσει 21 χρόνια σε φυλακές και εξορίες. Αυτήν την περίοδο της ζωής του διηγείται στο σπουδαίο αφήγημα-μαρτυρία “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς”, το οποίο αποτελεί το έναυσμα για την ομώνυμη παράσταση της ομάδας GAFF.

Με δεδομένο ότι ο Χρόνης Μίσσιος είναι ένας αυθεντικά γενναίος άνθρωπος, που δίνει με το έργο του σπουδαία μαθήματα ζωής, η σκηνοθέτιδα και οι ηθοποιοί της παράστασης μίλησαν στο NEWS 24/7 για τους τρόπους με τους οποίους τους “άγγιξε” το έργο του, δουλεύοντας πάνω σε αυτή την παράσταση.

Η σκηνοθέτις Σοφία Καραγιάννη είχε μεγάλη επιθυμία να μεταφέρει το συγκλονιστικό κείμενο του Μίσσιου στη σκηνή. “Όλες οι λέξεις του και οι φράσεις του μου προκαλούν συγκίνηση μεγάλη γιατί είναι μια ειλικρινής κατάθεση ενός αγωνιστή. Και τι να πρωτοδιαλέξεις από τη ζωντανή αυτή μαρτυρία; Ένα από τα σημεία που επιλέγω είναι αυτό που λέει: ‘Η μεγάλη δυστυχία είναι που μας άφησαν σαν καλαμιές στον κάμπο, χωρίς προοπτική, χωρίς μύθο, χωρίς ιδεολογία, χωρίς ελπίδα, μ’ έναν άδειο ουρανό πάνω από τα κεφάλια μας, να σέρνουμε το καρότσι της ζωής μας’ γιατί μέσα σε τρεις γραμμές τα λέει όλα και γιατί η δυστυχία που περιγράφει σε κάνει να θέλεις να προχωρήσεις μπροστά. Και μόνο έτσι αποκτά νόημα ο λόγος του.”

Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης μάς λέει ότι είναι πολλά αυτά που τον συγκινούν στο έργο του Μίσσιου: “Ενδεικτικά θα αναφέρω τις εικόνες που μεταφέρει για τις εκτελέσεις των συντρόφων του, άλλωστε και ο ίδιος περίμενε για εννέα μήνες κάθε βράδυ μήπως πάει το πρωί για εκτέλεση, αφού είχε καταδικαστεί σε θάνατο. ‘Δεν ξέρεις ρε, εσύ, βλέπεις, σκοτώθηκες ελεύθερος, δεν ξέρεις τι είναι να κοιμάσαι αβέρτα με το θάνατο στην τσέπη, να ‘σαι γεμάτος θάνατο κάθε μέρα, κάθε λεπτό, στον ξύπνιο, στον ύπνο, στ’ όνειρο, παντού, γεμάτος, σου λέω… μελλοθάνατα όλα’.“

Ο Κωνσταντίνος Πασσάς επικεντρώνει στη… ματαίωση: “Η ευλαβική αφοσίωση και η προσήλωση σε έναν σκοπό, με αυταπάρνηση και απαράμιλλη γενναιότητα. Η αγωνιστικότητα, η αλληλεγγύη και η αγάπη για τον άνθρωπο. Εμένα προσωπικά με συγκινεί επιπλέον το αίσθημα της ματαίωσης. Όταν έχεις δώσει με αυτοθυσία όλο σου το είναι, έχοντας ρισκάρει τα νιάτα σου, την ψυχική και σωματική σου υγεία, την ίδια σου τη ζωή, για μια ιδέα και τελικά στο τέλος μένεις μετέωρος και μόνος “σαν την καλαμιά στον κάμπο” όπως λέει και ο Μίσσιος, καθώς τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικά από την αναμενόμενη ή προσδοκώμενη πορεία. Αυτό το κενό, αυτή η πίκρα, αυτή η απογοήτευση θα πρέπει επειγόντως με κάτι άλλο σημαντικό να αντικατασταθεί ως αντίβαρο, διαφορετικά η θλίψη αυτής της απώλειας θα σε ακολουθεί για μία ολόκληρη ζωή και μπορεί να σε οδηγήσει ακόμη μέχρι και την τρέλα”.

Ο Δημήτρης Μαμιός δεν μπορεί να πρωτοδιαλέξει τι να απομονώσει από το έργο του Μίσσιου: “Δεν είναι κάποιο συγκεκριμένο σημείο το συγκινητικό στη ζωή του, αλλά συγκλονίζει η συνολική του πορεία. Ένας δρόμος επίπονος και ανεξίτηλος. Αν όμως πρέπει να εστιάσω σε κάτι είναι οι πολύχρωμες στιγμές μέσα σε αυτό το σκοτεινό και άχρωμο περιβάλλον της φυλακής – όπως το ερωτικό κομμάτι, το μεγαλείο της φύσης και της ζωής, η μάνα. Όλα αυτά που βοηθάνε να προχωρήσουν την ιστορία παρακάτω, όπως κάνουμε και εμείς στη ζωή μας για να προχωρήσουμε τις δικές μας ιστορίες.”

Ο Γιάννης Μάνθος δανείστηκε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Μίσσιου. “Θέλω να ζήσω, ρε γαμώτο, έστω κι αυτό το πράγμα, όπως την κατάντησαν τη ζωή μου, χρόνια τώρα, αιώνες, δεν ξέρω, θέλω να ζήσω έστω και μέσα σ’ αυτήν την ποντικοπαγίδα. Πρέπει να την παλέψω… Η θέληση για ζωή! Και αν υπάρχει θέληση θα βρεις και τρόπους για να αντισταθείς και να παλέψεις.”

Με ποιο τρόπο η περίοδος που διανύουμε μοιάζει να έχει κάτι από τη… “σκοτεινή” νιότη του Μίσσιου;

Σ. Καραγιάννη: “Μπορεί σε πρώτο επίπεδο να σκεφτεί κανείς πως η περίοδος στην οποία αναφέρεται ο Μίσσιος στο βιβλίο του είναι η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου και τώρα διανύουμε μια περίοδο ειρήνης και άρα πώς συνδεόμαστε με αυτήν την μαρτυρία; Νομίζω πως η ειρήνη θέλει θεσμούς στέρεους, που δεν απειλούνται και δεν απαξιώνονται από κανέναν, θεσμούς που λειτουργούν για τους πολλούς. Στους πολλούς και στους όλους, εκεί συναντάμε το Μίσσιο, τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυτούς.”

Ι. Ιωσηφίδης: “Διανύουμε μια δύσκολη περίοδο και βαλλόμαστε από παντού. Κρίση οικονομική, κρίση ενεργειακή, κρίση πολιτική, κρίση θεσμική και ένας πλανήτης με τη μεγαλύτερη φτώχεια που έχει γνωρίσει ποτέ και την ίδια στιγμή με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου σε χέρια ελάχιστων που έχει υπάρξει ποτέ. Νομίζω πως δεν γίνεται πιο σκοτεινό;

Κ. Πασσάς: “Νομίζω και η εποχή μας είναι αρκετά σκοτεινή. Όχι βέβαια στον ίδιο βαθμό με την εποχή του Μίσσιου, αλλά σίγουρα δεν διάγουμε και την πιο φωτεινή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας. Πόσο πραγματικά ελεύθεροι είμαστε; Εφαρμόζεται η δημοκρατία με απόλυτο τρόπο; Η βία, πόσο υπάρχει στη ζωή και στην καθημερινότητά μας; Πιστεύουμε σε ιδέες και ιδανικά ή έχουμε γίνει αγωνιστές των social media και επαναστάτες influencer; Πόσο εύκολα οδηγούμαστε σε έναν άλλο τύπου “εμφύλιο” με την αλόγιστη κατάθεση της γνώμης του καναπέ και της ασφαλούς απόστασης;

Πόση μοναξιά και φόβο κρύβει όλο αυτό. Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο διπλανό μας, στο κράτος, στην πολιτική, στον ίδιο μας τον εαυτό. Νιώθεις ότι η ζωή έχει γίνει φτηνή και μίζερη. Έχουμε χάσει την πίστη μας σε οτιδήποτε μπορεί να μας δώσει ελπίδα και προοπτική. Ευτυχώς που υπάρχει η Τέχνη και μας δίνει κάποιες ανάσες. Είναι απαραίτητο να αντιδράσουμε, να αντισταθούμε, να επικοινωνήσουμε και ό,τι δεν μας πάει να το αλλάξουμε ή τουλάχιστον να προσπαθήσουμε. Η παραίτηση και η αδράνεια είναι το μεγαλύτερο κακό σε μια εποχή βαθιά καταθλιπτική. Η δράση είναι αυτή που θα μας βγάλει από το αδιέξοδο.

Δ. Μαμιός: “Την περίοδο αυτή που διανύουμε το ταξίδι του Μίσσιου από φυλακή σε φυλακή ταιριάζει πολύ με το ταξίδι που κάνουμε στη ζωή μας. Σύγχρονες φυλακές και με έντονο το στοιχείο του εμφυλίου και του διχασμού. Απλά αλλάζει μορφή και γίνεται πιο επικίνδυνο διότι είναι μασκαρεμένο έτσι ώστε να επιτρέπεται. Έχουμε πολλές σύγχρονες μορφές διχασμού όπως το υπέρ ή κατά του κορονοϊού, το ‘ναι’ η ‘όχι’ στο δημοψήφισμα και άλλα πολλά.

Γ. Μάνθος: “ Όπως τότε έτσι και σήμερα το κράτος οπλίζει και οι αστυνομικοί πυροβολούν. Το ρατσιστικό και ταξικό μίσος είναι οργανωμένο από το ελληνικό κράτος. Μην ξεχνάμε τις κρατικές δολοφονίες του Γρηγορόπουλου, του Σαμπάνη, της Ζάκι, του Μάγγου, του Waris Ali… Και επίσης μην ξεχνάμε τις τόσες καταγγελίες που έγιναν την χρονιά αυτή για βασανιστήρια ανθρώπων στον 6 όροφο της ΓΑΔΑ! Και τις καταγγελίες για το Α.Τ. Ομόνοιας.”

“Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος. Και αυτό είναι η κορυφαία πολιτική μάχη” έλεγε ο Μίσσιος. Πώς μπορεί να αντισταθεί κάποιος σήμερα;

Σ. Καραγιάννη: “Προς το παρόν είμαστε όλοι σε χειμερία νάρκη, είμαστε καταθλιπτικοί και δυσαρεστημένοι, τα δεχομάστε όλα μαζικά, χωρίς σκέψη, χωρίς την ελάχιστη διαμαρτυρία και χωρίς καμία ουσιαστική αντίσταση. Ξέρω πολλούς ανθρώπους που προσπαθούν να αντισταθούν σε ατομικό επίπεδο, όμως μπροστά στο γκρέμισμα της ζωής χρειάζονται όλοι. Υπάρχει μια ωραία περιγραφή στο βιβλίο για ένα μικρό φυτό σε μια σχισμή του τσιμέντου στη φυλακή που ο Χρόνης το ποτίζει μέχρι που ξεπετάγονται δυο μαργαρίτες και αστράφτει ο τόπος και τότε ένας φύλακας τις ξεριζώνει και τις πατάει. Ξεριζώνει την ομορφιά, τη ζωή και τότε αυτός τον αρπάζει από τ’ αυτιά ‘Γιατί ρε πούστη φύλακα; Γιατί το έκανες αυτό;‘. Με συγκλονίζει αυτή η περιγραφή, να αντιστέκεσαι και να τα βάζεις με την εξουσία για δύο μαργαρίτες. Πολύ θα ήθελα να αναποδογυρίσει ο κόσμος ολόκληρος για δύο μαργαρίτες και ας είναι ουτοπικό. Ο Λειβαδίτης έλεγε, μ’ αρέσει η ουτοπία, είναι σαν τον ορίζοντα, όσο τον πλησιάζεις τόσο απομακρύνεται, σε κάνει, παρόλα αυτά, να προχωράς πάντα μπροστά.”

Ι. Ιωσηφίδης: “Το ‘αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος’ που λέει ο Μίσσιος σημαίνει πως σε ενδιαφέρει ή θα έπρεπε να σ’ ενδιαφέρει η ευημερία κάθε πλάσματος σ’ αυτόν τον πλανήτη. Νομίζω πως δύο είναι οι επιλογές. Ή βουλιάζεις στη γενική δυσαρέσκεια και παραδίνεσαι για ένα μεγάλο μέρος της ζωής σου στις επιταγές μιας εξουσίας που σε συρρικνώνει ή σου ξαναδίνει ελπίδα η ιδέα ενός οικονομικού συστήματος που θα είναι δίκαιο για όλους. Και όλες αυτές οι μεγάλες αλλαγές φυσικά και μπορούν να γίνουν. Το θέμα είναι ποιος θα τις απαιτήσει.”

Κ. Πασσάς: “Έχω την αίσθηση ότι αγωνιζόμαστε επιφανειακά. Ιδανικά αυτή η αντίσταση πρέπει να είναι μία καθημερινή προσωπική πράξη, που να ξεκινάει από τον εαυτό μας και στην πορεία να γίνεται πιο μαζική. Ο καθένας από το μετερίζι του, μπορεί να αντιστέκεται με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, μέσα στην οικογένεια, στον εργασιακό χώρο και σε κάθε κοινωνική ομάδα. Να προάγει αξίες όπως η αλληλεγγύη, η αξιοκρατία, η προσφορά, η ανιδιοτέλεια, και σαφώς να γίνεται πιο μαχητικός και αγωνιστικός με οργανωμένες δράσεις, όταν απειλούνται βασικά μας δικαιώματα όπως η ελευθερία, η ασφάλεια, η δικαιοσύνη. Είναι καιρός να βγάλουμε το φόβο έξω από τη ζωή μας.”

Δ. Μαμιός: “Το πώς αντιστέκεται κάποιος και αν αντιστέκεται είναι μια μεγάλη κουβέντα. Αυτό που μπορώ όμως να πω είναι ότι αντίσταση είναι να μεταφέρουμε μια αισιοδοξία σε ένα απαισιόδοξο σύμπαν. Είναι αντίσταση να δημιουργείς ουσιαστικές σχέσεις με ανθρώπους σε ένα αποξενωμένο κόσμο. Είναι αντίσταση να μοιράζεις και να σέβεσαι τον συνάνθρωπό σου σε ένα σύστημα που δεν μοιράζει.”

Γ. Μάνθος: “Νομίζω πως η απάντηση κρύβεται στην ερώτηση. Πρέπει να παραμείνουμε άνθρωποι και το όπλο μας είναι η αλληλεγγύη! Η αλληλεγγύη είναι αντίσταση!”

Παράσταση – Συντελεστές

• Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη
• Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Καραγιάννη, Μυρτώ Αθανασοπούλου
• Σκηνικά-Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα
• Μουσική: Μάνος Αντωνιάδης
• Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα
• Φωτισμοί: Βασιλική Γώγου
• Βοηθός σκηνοθέτη: Αθανασία Κυμπούρη

Πληροφορίες

Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15, Διάρκεια παράστασης 90 λεπτά. Εισιτήρια: viva.gr. Θέατρο 104. Ευμολπιδών 41, Γκάζι.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις