Η κτηνωδία που επιδεικνύεται

Τι μπορεί να συνδέει τον βασανισμό του 35χρονου Ρομ στην Πάτρα με τον βιασμό του 15χρονου στην Αθήνα; Αν εξετάσουμε τις δύο φρικιαστικές υποθέσεις, μπορούμε να ανιχνεύσουμε κοινά στοιχεία.

Στοιχεία που κανονικά θα έπρεπε να προκαλέσουν ευρύ προβληματισμό -αλλά πολύ αμφιβάλλω αν τελικά συμβεί κάτι τέτοιο.

Τα κοινά στοιχεία

Το πρώτο κοινό στοιχείο είναι η τρομακτική βία που παλιότερα (όχι πολύ παλιότερα) θα ήταν αδιανόητη για την ελληνική κοινωνία. Στη μια περίπτωση βίασαν ομαδικά τον συμμαθητή τους, στην άλλη έβαλαν φωτιά στον Ρομ, αφού τον υποχρέωσαν να πει τα κάλαντα γονατιστός.

Το δεύτερο κοινό στοιχείο είναι ότι τα θύματα ήταν σε θέση ευαλωτότητας. Στη μια περίπτωση ο μαθητής που δεν μπορούσε να αμυνθεί, στην άλλη ο Ρομ με τη νοητική υστέρηση.

Τρίτον, και στις δύο περιπτώσεις η μόνη σκοπιμότητα της κτηνωδίας ήταν η ταπείνωση του θύματος, η «χαρά» του βασανιστηρίου.

Το τέταρτο κοινό στοιχείο είναι ότι οι εγκληματίες όχι μόνο δεν επιχείρησαν να κρύψουν τα αίσχη τους, αλλά τα απαθανάτισαν και τα επέδειξαν -στη μια περίπτωση σε βίντεο σε τηλέφωνα, στην άλλη στα social media.

Τέλος, και στις δύο περιπτώσεις τα θύματα των βασανιστηρίων δεν έσπευσαν να καταγγείλουν τα εγκλήματα σε βάρος τους. Στη μια περίπτωση το θύμα έμεινε σιωπηλό για σημαντικό διάστημα, στην άλλη ελάφρυνε τη θέση των θυτών.

Το ψηφιδωτό της βίας

Τα κοινά χαρακτηριστικά τους δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να μας κάνουν να υποτιμήσουμε την ιδιαιτερότητα της κάθε υπόθεσης. Έχει μεγάλη σημασία ότι στη μία περίπτωση οι εγκληματίες είναι ανήλικοι μαθητές, όπως και ότι στην άλλη το θύμα ανήκει στην κοινότητα των Ρομά. Τα κοινά στοιχεία επισημαίνονται γιατί οδηγούν εύλογα στο συμπέρασμα ότι τα δύο εγκλήματα συνιστούν ακραίες εκφάνσεις κοινωνικών φαινομένων. Δεν έχουμε να κάνουμε δηλαδή με μεμονωμένα περιστατικά κτηνωδών συμπεριφορών.

Η κτηνωδία της Πάτρας και η κτηνωδία της Αθήνας συνιστούν ψηφίδες του πολύ μεγάλου κοινωνικού ψηφιδωτού της βίας σε βάρος του αδυνάμου και του «διαφορετικού», της γενίκευσης της αντίληψης ότι η ισχύς νομιμοποιεί οποιαδήποτε συμπεριφορά, της ηθικής εξαχρείωσης και της συναισθηματικής αδιαφορίας, της άντλησης ηδονής από την ταπείνωση του άλλου. Με δυο λόγια, πρόκειται για ψηφίδες στο μωσαϊκό του κοινωνικού εκφασισμού. Άλλες ψηφίδες του ίδιου μωσαϊκού βλέπουμε όλο και πιο συχνά στις γειτονιές, τα σχολεία, τα γήπεδα, τους χώρους διασκέδασης.

Η επίδειξη

Για να αρθούν τυχόν αμφιβολίες σχετικά με την εκτίμηση ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένες εγκληματικές συμπεριφορές, πρέπει να επισημανθεί η κεφαλαιώδης σημασία που έχει η επίδειξη της κτηνωδίας. Τόσο στην Αθήνα όσο και στην Πάτρα δεν επιδιώχθηκε η κτηνωδία να μείνει κρυφή, ως παράνομη και κατακριτέα. Βιντεοσκοπήθηκε, αναρτήθηκε, διακινήθηκε κι επιδείχθηκε ως «κατόρθωμα».

Η κτηνωδία επιδείχθηκε γιατί αυτοί που τη διέπραξαν δεν θεώρησαν ότι έκαναν κάτι κακό -αντιθέτως αισθάνονταν «μάγκες» που δικαιούνταν τον έπαινο.

Η κτηνωδία επιδείχτηκε γιατί ούτε οι άνθρωποι του περιβάλλοντός τους αισθάνονταν ότι έβλεπαν κάτι κακό, πόσο μάλλον φρικιαστικό –μάλλον ως «μαγκιά» το έβλεπαν και αυτοί.

Η κτηνωδία επιδείχτηκε γιατί πολλά ανάλογα βίντεο και φωτογραφίες φρίκης διακινούνται -συνήθως πριν δημιουργήσεις το δικό σου οπτικοακουστικό υλικό έχεις δει το ανάλογο κάποιων άλλων.

Η κτηνωδία επιδείχτηκε γιατί όσοι την διέπραξαν, είχαν την πεποίθηση ότι δεν πρόκειται να υποστούν συνέπειες γιατί τα θύματα δεν μιλάνε σε αυτές τις περιπτώσεις, γιατί κανείς δεν νοιάζεται για τους Ρομά, γιατί η αστυνομία και η Δικαιοσύνη δεν ασχολούνται με τα εγκλήματα σε βάρος των ευάλωτων.

Η κτηνωδία επιδείχτηκε γιατί στην Ελλάδα του 2023 το πρόσωπο του κτήνους γίνεται όλο και πιο πολύ οικείο.