ΤΟ ΠΙΟ ΑΚΡΙΒΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΚΟΣΤΙΖΕΙ 3.500.000 ΔΟΛΑΡΙΑ Η ΜΙΑ ΔΟΣΗ

Μέχρι τα τέλη του Νοέμβρη, το πιο ακριβό φάρμακο του πλανήτη ήταν γονιδιακή θεραπεία Zynteglo, διαταραχή του αίματος που υποχρεώνει τους ασθενείς σε τακτικές μεταγγίσεις.

Κοστολογήθηκε στα 2.800.000 δολάρια.

Eίχε πάρει την πρωτιά από τη γονιδιακή θεραπεία Zolgensma, η οποία προορίζεται για τη θεραπεία παιδιών κάτω των 2 ετών, με νωτιαία μυϊκή ατροφία (spinal muscular atrophy– SMA) -μια κύρια γενετική αιτία βρεφικής θνησιμότητας.

Η φαρμακευτική εταιρία που το έχει βγάλει στην αγορά, το πουλάει για 2.100.000 δολάρια.

Πλέον, η κορυφή της λίστας ανήκει σε μια εφάπαξ θεραπεία για την αιμορροφιλία τύπου Β: η δόση κοστίζει 3.500.000 δολάρια.

Γιατί;

Τα πράγματα δεν είναι όσο απλά φαίνονται.

Τι είναι η αιμορροφιλία

Η αιμορροφιλία είναι συνήθως μια κληρονομική αιμορραγική διαταραχή, κατά την οποία το αίμα δεν πήζει σωστά.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ένα άτομο μπορεί να αναπτύξει αιμορροφιλία αργότερα στη ζωή του -η πλειονότητα των εξαιρέσεων αφορά ηλικιωμένους, μεσήλικες και νεαρές γυναίκες που γέννησαν πρόσφατα ή βρίσκονται σε μεταγενέστερα στάδια εγκυμοσύνης.

Αυτή η συνθήκη υποχωρεί, με την κατάλληλη θεραπεία.

Απασχολεί 30 με 40 ανθρώπους, ανά εκατομμύριο κατοίκων. Η αν προτιμάς, 1 σε κάθε 5.000 γεννήσεις αγοριών.

Όπως αναφέρει το αμερικανικό CDC (Centers for disease control and prevention) “αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυθόρμητη αιμορραγία, καθώς και σε αιμορραγία μετά από τραυματισμούς ή χειρουργική επέμβαση”.

• Το αίμα περιέχει πολλές πρωτεΐνες, που ονομάζονται παράγοντες πήξης και μπορούν να βοηθήσουν στη διακοπή της αιμορραγίας.
• Η αιμορροφιλία προκαλείται από μια μετάλλαξη ή αλλαγή, σε ένα από τα γονίδια, που παρέχει οδηγίες για τη δημιουργία των πρωτεϊνών του παράγοντα πήξης -οι οποίες απαιτούνται για το σχηματισμό θρόμβου αίματος.
• Αυτή η αλλαγή ή μετάλλαξη μπορεί να αποτρέψει τη σωστή λειτουργία της πρωτεΐνης πήξης ή να λείπει εντελώς.
• Αυτά τα γονίδια βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ.
• Τα αρσενικά έχουν ένα Χ και ένα Υ χρωμόσωμα (XY) και τα θηλυκά έχουν δύο χρωμοσώματα Χ (XX).
• Τα αρσενικά κληρονομούν το χρωμόσωμα Χ από τις μητέρες τους και το χρωμόσωμα Υ από τους πατέρες τους”.
• Αν αυτό το χρωμόσωμα φέρει το παθολογικό γονίδιο της αιμορροφιλίας, ο άντρας αυτός θα έχει αιμορροφιλία.
• “Τα θηλυκά κληρονομούν ένα χρωμόσωμα Χ από κάθε γονέα”.
• Ακόμη και αν ένα από τα χρωμοσώματα Χ φέρει το ελαττωματικό γονίδιο, το φυσιολογικό γονίδιο στο άλλο χρωμόσωμα Χ προστατεύει τη γυναίκα από την αιμορροφιλία.
• “Ένα θηλυκό με ένα προσβεβλημένο χρωμόσωμα Χ είναι «φορέας» της αιμορροφιλίας”.
• Το γονίδιο δεν τις επηρεάζει, αλλά είναι φορείς του και μπορούν να το μεταδώσουν στα παιδιά τους (οι πιθανότητες είναι 50%, εν αντιθέσει με το 100% των ανδρών στο ‘πέρασμα’ της διαταραχής σε κόρες. Οι γιοι δεν επηρεάζονται, εφόσον η μητέρα δεν είναι φορέας).

Οι τύποι της αιμορροφιλίας

Oι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι ο Α (ανεπάρκεια παράγοντα VII), ο Β (ανεπάρκεια παράγοντα ΙΧ) και ο Γ (γνωστός ως σύνδρομο Rosenthal -προκαλείται από χαμηλά επίπεδα του παράγοντα ΧΙ, εκ των πρωτεϊνών του αίματος πυο χρειάζονται για τη δημιουργία της πήξης του) Ο δεύτερος τύπος είναι ο πιο συνήθης.

Με την πάροδο του χρόνου, η επαναλαμβανόμενη αιμορραγία της αιμορροφιλίας Β προκαλεί πόνο και προβλήματα κινητικότητας και ο κίνδυνος αιμορραγίας σημαίνει ότι πολλοί ασθενείς πρέπει να αποφεύγουν τον αθλητισμό και άλλα ενεργά χόμπι.

Μπορεί να είναι ασήμαντη -να ‘εκφράζεται’ με μελανιές ή ενοχλητική -αιμορραγία από τη μύτη. Εν τούτοις, η αιμορραγία στις αρθρώσεις, τα γόνατα, τους αγκώνες και τους αστραγάλους μπορεί να προκαλέσει αρθρίτιδα και να γίνει θανατηφόρα, όταν εκδηλωθεί στον εγκέφαλο.

Σε ό,τι αφορά τις θεραπείες, ο καλύτερος τρόπος -μέχρι πρότινος- ήταν η αντικατάσταση του παράγοντα τήξης του αίματος που λείπει, μέσω έγχυσης (χορήγηση μέσω φλέβας) εμπορικά παρασκευασμένων συμπυκνωμάτων παραγόντων. Τα περισσότερα φάρμακα ανακουφίζουν από τα συμπτώματα.

Τώρα υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία που αντιμετωπίζει την υποκείμενη αιτία της ασθένειας.

Το νέο πιο ακριβό φάρμακο της Γης

Ο Steven Pipe, αιματολόγος του University of Michigan Health System κάνει από το 2018 δοκιμές μιας εφάπαξ γονιδιακής θεραπείας για τον τύπο Β, με σκοπό την παράκαμψη της μετάλλαξης του DNA που προκαλεί αυθόρμητα αιμορραγικά επεισόδια -μερικά εκ των οποίων είναι απειλητικά για τη ζωή.

Όπως εξηγεί στο Wired, μερικοί από τους ασθενείς του που πήραν μέρος στις δοκιμές -και άρα δεν πλήρωσαν- έχουν θεραπευτεί, με την Hemgenix, θεραπεία που πήρε την έγκριση της αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), στις 22/11.

Η τιμή που έβαλε η φαρμακευτική εταιρία που ανέλαβε να το παράγει (CSL Behring) είναι 3.500.000 δολάρια, για τη μια δόση. Γεγονός που κάνει το Hemgenix το πιο ακριβό φάρμακο του κόσμου.

Ακόμα δεν είναι σαφές εάν αυτή η μια δόση είναι αρκετά για μια ζωή, αφού τα trials κράτησαν από το 2018 έως το 2021. Ο Dr. Pipe ωστόσο, εξηγεί πως ορισμένοι ασθενείς που έλαβαν δόση σε προηγούμενες δοκιμές πριν από περισσότερα από 10 χρόνια εξακολουθούν να κρατούν μακριά την αιμορραγία.

Να δούμε ωστόσο, πόσο κοστίζουν οι προηγούμενες θεραπείες.

“Ένας ασθενής με σοβαρή αιμορροφιλία Β μπορεί να χρειαστεί να κάνει ενέσεις συμπυκνώματος παράγοντα πήξης δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα για όλη του τη ζωή. Αυτό είναι ένα σημαντικό βάρος” είπε στο Wired ο αιματολόγος και διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού Ιδρύματος Αιμορροφιλίας, Len Valentino.

Ανάλυση που έκανε το 2016 το The American Journal of Managed Care διαπίστωσε ότι αυτές οι εγχύσεις κοστίζουν στους ασθενείς κατά μέσο όρο 127.194 δολάρια ετησίως.

Για όσους έχουν σοβαρή και μέτρια σοβαρή αιμορροφιλία Β, η θεραπεία μπορεί να κοστίσει τουλάχιστον 300.000 δολάρια, σύμφωνα με μια μελέτη του 2021 στο Journal of Medical Economics.

Δικαιολογούνται οι εξωφρενικές τιμές;

Οι γονιδιακές θεραπείες δεν έχουν την παραμικρή σχέση με την παραγωγή των κλασικών φαρμάκων, σε ταμπλέτες. Πρόκειται για πολύπλοκες και δαπανηρές προσεγγίσεις που αντιμετωπίζουν ή προλαμβάνουν μια ασθένεια, διορθώντας το υποκείμενο γενετικό πρόβλημα -όπως αναφέρει το Medline Plus.

Στα πρώτα στάδια γινόταν α) εισαγωγή νέου γονιδίου στα κύτταρα που βοηθούσε στην καταπολέμηση μιας ασθένειας και β) εισαγωγή ενός μη ελαττωματικού αντίγραφου γονιδίου που αντικαθιστούσε το ‘αλλαγμένο’ αντίγραφο, το οποίο προκαλούσε μια ασθένεια.

Μέσα στα χρόνια η διαδικασία εξελίσσεται και μια εκ των νεότερων τεχνικών, που ονομάζεται επεξεργασία γονιδιώματος, διορθώνει γενετικές διαφορές με εισαγωγή μοραικών εργαλείων που αλλάζουν το υπάρχον DNA στο κύτταρο.

Μέσω αυτής της μεθόδου

1. Διορθώνεται γενετική αλλοίωση που κρύβεται πίσω από μια διαταραχή και έτσι το γονίδιο μπορείνα λειτουργήσει σωστά.
2. Ενεργοποιείται ένα γονίδιο, που βοηθά στην καταπολέμηση ασθένειας.
3. Απενεργοποιείται ένα γονίδιο που δεν λειτουργεί σωστά.
4. Αφαιρείται ένα κομμάτι DNA που επηρεάζει τη λειτουργία των γονιδίων.

Οι θεραπείες προκύπτουν με την αδρανοποίηση των ιών και τη χρήση τους ως συσκευές διανομής, για τη μεταφορά θεραπευτικών γονιδίων στα κύτταρα των ασθενών.

Αυτοί οι ιοί καλλιεργούνται σε τεράστιες δεξαμενές από ανοξείδωτο χάλυβα και αργότερα καθαρίζονται και δοκιμάζονται, για να βεβαιωθούν οι επιστήμονες ότι είναι ασφαλείς και λειτουργούν σωστά.

Συνολικά, μπορεί να χρειαστούν 10 μήνες ή περισσότερο για να γίνουν αρκετές δόσεις για τους ασθενείς σε μια κλινική δοκιμή.

Οι εταιρείες πίσω από αυτές τις θεραπείες έχουν δικαιολογήσει τις υψηλές τιμές, λέγοντας ότι παρέχουν τεράστια οφέλη και είναι πιο αποδοτικές από τις ήδη υπάρχουσες θεραπείες -καθώς χορηγούνται μια φορά.

Σε ό,τι αφορά το Hemgenix, η CSL Behring εξήγησε στο Wired πως “είμαστε σίγουροι ότι αυτή η τιμή θα δημιουργήσει σημαντική εξοικονόμηση κόστους, για το συνολικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Επίσης, θα μειώσει σημαντικά την οικονομική επιβάρυνση της αιμορροφιλίας Β -μειώνοντας τα ετήσια ποσοστά αιμορραγίας και μειώνοντας ή εξαλείφοντας την προφυλακτική θεραπεία, όπως δημιουργεί αυξημένα επίπεδα παράγοντα ΙΧ που διαρκούν χρόνια”.

Διευκρινίστηκε πως η τιμή ορίστηκε, αφότου ελήφθησαν υπ’ όψιν “η κλινική, κοινωνική, οικονομική και καινοτόμο αξία που αντιπροσωπεύει αυτή η νέα γονιδιακή θεραπεία”.

Για την ιστορία, το Institute for Clinical and Economic Review (μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο με έδρα στη Βοστώνη, που εκτιμά την αξία των φαρμάκων και άλλων ιατρικών υπηρεσιών) δήλωσε πως μια δίκαιη τιμή για το Hemgenix θα ήταν από 2.900.000 δολάρια και πάνω.

Υπάρχουν βέβαια, και αυτοί που υποστηρίζουν ότι στις ΗΠΑ υπάρχει σύστημα στο οποίο οι τιμές είναι εντελώς εκτός γραμμής διεθνώς. Σε αντίθεση με άλλες οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, αυτή η χώρα δεν ρυθμίζει και δεν διαπραγματεύεται τις τιμές των νέων φαρμάκων όταν κυκλοφορούν στην αγορά.

Όσο αυξάνονται και πληθαίνουν οι γονιδιακές θεραπείες (τώρα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία μικρού αριθμού ασθενειών), οι φαρμακευτικές εταιρίες θα αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπειρία και θα ‘ρίξουν’ τις τιμές. Πάντα θα είναι ακριβές, αλλά όχι τόσο ακριβές.

Βασική προϋπόθεση είναι να αποδειχθεί πως τα αποτελέσματα τους ‘κρατούν’ στο χρόνο -με κλινικές δοκιμές να παρακολουθούν τους ασθενείς για δεκαετίες.