“Είναι… μέχρι το επόμενο παιχνίδι”: Ο ΣΥΡΙΖΑ ενώπιον του ιστορικά αστάθμητου

Μια από τις καλύτερες ατάκες του ελληνικού μπάσκετ ανήκει στον Νίκο Γκάλη, μετά από ένα νικηφόρο παιχνίδι της Ελλάδας με την Ιταλία στα προημιτελικά του Ευρωμπάσκετ 1987, την οποία, ως τότε, η εθνική δεν είχε κερδίσει. Λίγες στιγμές αργότερα, έξω από τα αποδυτήρια του ΣΕΦ, ο δημοσιογράφος ρώτησε το Γκάλη: “Είναι αυτή η πιο ευτυχισμένη στιγμή της καριέρας σου με την Εθνική ομάδα;”.

Ο καταϊδρωμένος αλλά χαμογελαστός ήρωας, απάντησε: “Είναι, μέχρι το… επόμενο παιχνίδι!”. Το επόμενο και το μεθεπόμενο, ο τελικός με την ΕΣΣΔ, αποθέωσαν τον νεαρό Ελληνοαμερικανό που πλέον μπήκε στο πάνθεον όχι μόνο των Ελλήνων αλλά του παγκοσμίου μπάσκετ. Και θεωρείται, έκτοτε, ο άνθρωπος που αναμόρφωσε το ελληνικό μπάσκετ στα τέλη του 20ού αιώνα.

Δεν είναι όμως δίκαιο να υποθέσουμε ότι ο Γκάλης έφτιαξε μόνος του το ελληνικό μπάσκετ, όσο κι αν έτσι φαίνεται εκ πρώτης όψης. Αν ο παίκτης αυτός το κατάφερε τη δεκαετία του ’80, διότι ακριβώς οι υλικές συνθήκες το επέτρεψαν: μαζικοποίηση του αθλητισμού, για πρώτη φορά χρήματα και σε στρώματα χαμηλότερα των μεσαίων για την άθληση των παιδιών, μπασκέτες στις πάμπολλες γειτονιές, σε γυμνάσια και λύκεια της Αθήνας και της επαρχίας: για πρώτη φορά μαζικός αθλητισμός που δεν ήταν μόνο “μπάλα” σε αλάνες.

Με άλλα λόγια, ο Γκάλης ήρθε σε μια στιγμή όπου υπήρχαν οι προϋποθέσεις να ανέβει το μπάσκετ στην Ελλάδα. Και το πήρε και το απογείωσε. Δεν ήταν λοιπόν νομοτέλεια ότι το μπάσκετ θα ανέβαινε στη δεκαετία του ’80, ωστόσο υπήρχαν οι ικανές συνθήκες. συνδυασμός της καλής τύχης με την μπασκετική ευφυία του ανδρός λειτούργησαν καταλυτικά, με αποτέλεσμα το ρου του αθλήματος. Επομένως, ο Γκάλης καβάλησε ένα κύμα που είχε τη δύναμη να θεριέψει και το θέριεψε. Χωρίς κύμα δεν θα υπήρχε Γκάλης και κύμα-θηρίο δεν θα υπήρχε χωρίς τον Γκάλη.

Κάποια στιγμή, μάλλον αναπάντεχα ο μεγαλύτερος Έλληνας μπασκετμπολίστας του 20ού αιώνα εγκατέλειψε το άθλημα. Από τότε δεν ξανασχολήθηκε ποτέ. Η ιστορία αυτή μπορεί να λειτουργήσει και αλληγορικά, για να διαβάσουμε το ρόλο της προσωπικότητας στην υπόθεση του ΣΥΡΙΖΑ και συγκεκριμένα της ηγετικής προσωπικότητας του Αλέξη Τσίπρα σε παραβολή με τον Γκάλη. Ο Τσίπρας καβάλησε ένα κύμα που είχε τη δύναμη να θεριέψει και το θέριεψε. Χωρίς κύμα δεν θα υπήρχε Τσίπρας και κύμα-θηρίο δεν θα υπήρχε χωρίς τον Τσίπρα.

Η ιστορία δεν είναι μόνο μονόπρακτο μεγάλων προσωπικοτήτων

Μια από τις βασικές διαφορές της σύγχρονης ιστοριογραφίας (και σε αυτό ο ρόλος της μαρξιστικής προσέγγισης υπήρξε καταλυτικός) σε σχέση με την παραδοσιακή αφορά τον ρόλο της προσωπικότητας.

Για την παραδοσιακή εθνική, την «αστική» ιστοριογραφία, η ιστορία είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της. Η ιστορία που μαθαίνουμε –ή, μάλλον, μαθαίναμε– στα σχολεία είναι η αφήγηση των κρίσιμων στιγμών των μεγάλων ανθρώπων –ανδρών, εννοείται στη συντριπτική τους πλειοψηφία– οι οποίοι με τα επιτεύγματα ή τις ολέθριες επιλογές τους κατευθύνουν τα πράγματα.

Η ιστορία είναι γεμάτη μεγάλους άνδρες, γεμάτη ανθρώπους που ενέπνευσαν τις μάζες για το καλό ή το κακό. Η ζωή τους και η δράση τους είναι μια φοβερή και συναρπαστική περιπέτεια που καθοδηγεί τις ζωές των πολλών και την έκβαση των πραγμάτων στον χώρο τους: είτε αυτός είναι η πολιτική είτε ο πόλεμος είτε ο αθλητισμός. Ωστόσο, στη σύγχρονη αντίληψη, ιστορία όμως δεν είναι μόνο οι πρωταγωνιστές. Είναι το βουβό κύμα που σπρώχνει από τα κάτω. Είναι οι μάζες. Ιστορία δεν είναι μόνο το ταλέντο του ενός. Είναι το περιεχόμενο των πολλών.

Έτσι, ο Τσίπρας δεν ήταν ο μόνος υπεύθυνος της γιγάντωσης του 3 σε 36%. Δεν θα μπορούσε κανείς να είναι από μόνος του. Αν το ΠΑΣΟΚ δεν ρευστοποιούνταν λόγω μνημονίου και τρόικας, κανείς δεν θα μπορούσε να μετατρέψει το μικρό σε μεγάλο κόμμα. Προσοχή, αυτό δεν αναιρεί τις εξαιρετικές δεξιότητες που πιστώνονται στον Αλέξη Τσίπρα και στην τότε ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ να «ακούσει» την ελληνική κοινωνία τα πρώτα χρόνια της κρίσης και να διεκδικήσει στο όνομά της με πειστικό τρόπο. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι δεξιότητες δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποια θα ήταν η έκβαση των πραγμάτων ήδη από το 2011.

Όμως, ο “διπλός εκλογικός σεισμός” του 2012 ήταν το προϊόν μιας ευτυχούς για το ΣΥΡΙΖΑ σύμπτωσης που σχετιζόταν με την απόλυτη απονομιμοποίηση των πολιτικών ελίτ που κυβέρνησαν τη χώρα στη Μεταπολίτευση σε συνάρτηση με τη δυναμική μιας νεανικής ομάδας κανονικών ανθρώπων με επικεφαλής τον Τσίπρα, που έπεισαν ότι μπορεί να κυβερνήσουν.

Εδώ δεν εξετάζουμε αν όντως μπορούσαν ή δεν μπορούσαν: εξετάζουμε το πώς ο λαός το εξέλαβε. Ο Αλέξης Τσίπρας λοιπόν είναι για το ΣΥΡΙΖΑ, ό,τι περίπου ο Γκάλης για το μπάσκετ. Τον έφτιαξε αλλά σε ένα περιβάλλον που του είχε αφήσει μια «άδεια καρέκλα» ώστε να κάτσει και να τον φτιάξει. Και το κατάφερε. Το ότι αυτός ο άνθρωπος –και όχι κάποιος άλλος– αξιοποίησε αυτή τη μαγιά δείχνει το ιδιαίτερο ταλέντο του.

Επαναλαμβάνω ωστόσο ότι δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι μια προσωπικότητα που από μόνη της θα πιστωθεί ή θα χρεωθεί μια τέτοια πολιτική τομή. Συντρέχουν οι προϋποθέσεις τις οποίες η προσωπικότητα εκτοξεύει στα ουράνια, ή αντίστροφα ισοπεδώνει. Το 2012 ο Αλέξης Τσίπρας έκανε το πρώτο. Δέκα χρόνια αργότερα όμως όχι.

Όπως όμως το 2012, δεν μπορούμε να πιστώσουμε σε ένα πρόσωπο την έκρηξη, έτσι και το 2023 δεν πρέπει να χρεώσουμε αποκλειστικά τον σεισμό σε ένα πρόσωπο, εν προκειμένω στο ίδιο. Όση ευθύνη είχε ο αρχηγός για την εκτόξευση, είχε και για την πτώση. Μεγάλη, αλλά όχι απόλυτη. Διότι οι συνθήκες πλέον δεν ήταν αυτές του 2012: και αν τότε η μεγάλη δεξιότητα ήταν να τις αφουγκραστεί, το 2023 υπήρξε, αντίστοιχα, μνημειώδης αδεξιότητα, που οδήγησε σε τύφλωση.

Ωστόσο, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ και ο αρχηγός του είχαν δεόντως αντιληφθεί τι συνέβαινε στην ελληνική κοινωνία μετά το 2015 και κυρίως από την πανδημία και ύστερα, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι ασκούσαν μια «τεχνικά» αψεγάδιαστη αντιπολίτευση, το μέγεθος της πτώσης δείχνει ότι η ήττα ήταν προδιαγεγραμμένη, απλώς θα ήταν μικρότερη και άρα λιγότερο επώδυνη.

Το γεγονός ότι η ηγεσία ενός κόμματος προσδοκούσε νίκη την στιγμή της ήττας με double score είναι βέβαια η ένδειξη της ανεπίγνωστης αδυναμίας να διαβάσει το συσχετισμό. Ο Γκράμσι έγραφε ότι η οικοδόμηση μιας ηγεμονικής πρακτικής δεν μπορεί να είναι υπόθεση “επικοινωνίας”, αλλά κοινωνικής γείωσης, προγραμματικής επεξεργασίας και κυρίως επίγνωσης του πραγματικού συσχετισμού δύναμης. Μόνο αυτή η γνώση μας επιτρέπει να έχουμε πραγματικό πολιτικό περιεχόμενο που διακρίνεται από προσωποπαγείς εκθέσεις ιδεών.

Ο χρόνος δεν θα χαριστεί στο ΣΥΡΙΖΑ τους ερχόμενους μήνες, όπως η ιστορία θα χαριζόταν στον Νίκο Γκάλη αν, αντί να αποσυρθεί, πήγαινε πίσω από τον πάγκο για να καθοδηγήσει χολωμένος την ομάδα του. Η ατάκα του μεγάλου Έλληνα μπασκετμπολίστα “είναι… μέχρι το επόμενο παιχνίδι” δεν αφορά μόνο τις ευτυχείς στιγμές των θριάμβων. Αφορά και τις δυστυχείς στιγμές της ήττας.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις