ΦΩΤΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ: ΕΝΑ ΣΥΝΕΧΕΣ ΕΓΚΛΗΜΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το αφήγημα “φωτιές υπήρχαν και θα υπάρχουν” άρα “στόχος είναι η προστασία των πολιτών, των περιουσιών και των δασών” διαλύεται στα εξ ων συνετέθη με όσα συμβαίνουν φέτος και θέτουν στο επίκεντρο τη μεγαλύτερη ανεπάρκεια της Ελλάδας: την πρόληψη.

Όπως θα διαβάσεις σήμερα, έτσι όπως έχουν δομηθεί η πυροπροστασία και η πυρόσβεση, η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης περιουσίας (θεμέλιοι λίθοι πάνω στους οποίους έχει οικοδομηθεί η Πυροσβεστική) είναι οι απόλυτες προτεραιότητες.

Οι δασικές εκτάσεις τίθενται σε δεύτερη μοίρα.

Πράγμα που μάλλον επιβεβαιώνεται και από τον εκπρόσωπο Τύπου της Πυροσβεστικής, Ιωάννη Αρτοποιό, ο οποίος στις ενημερώσεις του επαναλαμβάνει πως “πρώτη προτεραιότητα είναι η διασφάλιση της ανθρώπινης ζωής, αλλά και η προστασία των κρίσιμων δημόσιων υποδομών ζωτικής σημασίας και της ιδιωτικής περιουσίας των συμπολιτών μας”.

Μάλλον οι κρίσιμες δημόσιες υποδομές ζωτικής σημασίας, δεν είναι ακριβώς τα δάση, σωστά;

Παραθέτω σχετικό απόσπασμα.

Πάντα βέβαια, όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Και αυτά εκθέτουν όλες τις ανεπάρκειες του τρόπου που αντιμετωπίζουμε το θέμα των πυρκαγιών.

Σήμερα θα αποκαλύψουμε τι είναι αυτό, μέσα από όσα ανέφεραν τα πορίσματα για τις πυρκαγιές (με τελευταίο αυτό που προέκυψε μετά το Μάτι), όσα μας έταξαν οι κυβερνώντες και όσα τελικά έκαναν, που καταστούν σαφές τι επιμένουν να αγνοούν -ίσως και επιδεικτικά.

Τα θλιβερά στοιχεία της FLAME

Εν μέσω κλιματικής κρίσης που κάνει ακόμα πιο μεγάλη την ανάγκη της προστασίας των όποιων ‘πνευμόνων’ μας έχουν απομείνει, πριν ‘ανοίξει’ η φετινή περίοδος της καταστροφής, η πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/ METEO είχε εκτιμήσει πως από το 2003 έως το 2022 οι 10 πιο ακραίες πυρκαγιές (από τις εκατοντάδες που εκδηλώθηκαν) απανθράκωσαν 2.800.000 στρέμματα.

Οι 6 εκδηλώθηκαν στην Πελοπόννησο και εκδηλώθηκαν την ίδια αντιπυρική περίοδο (του 2007).

Η πιο καταστροφική, βάσει του ρυθμού εξάπλωσης, ήταν αυτή της Εύβοιας, το 2021: εξόντωνε 150.000 στρέμματα την ημέρα.

Θα μου επιτρέψεις να εστιάσω στην “περισσότερο πυρόπληκτη Περιφέρεια της χώρας”. Ναι, είναι η Αττική.

Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, από τη Δευτέρα 17/7 έως την Πέμπτη 20/7 είχαν καεί 95.000 στρέμματα. Περί τα 50.000 ήταν στην Αττική.

Πόσα έχουν μείνει;

Κατά το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας “κάθε χρόνο, κατά μέσο όρ,ο συμβαίνουν 83 πυρκαγιές και καίγονται 43.117 στρέμματα δασών, δασικών εκτάσεων και βοσκοτόπων. Η έκτασή της ανέρχεται στα 3.808.100 στρέμματα. Eξ αυτών τα 1.645.860 στρέμματα είναι δάση και δασικές εκτάσεις”.

Δηλαδή, ήταν. Τώρα είναι λιγότερα, με την φθίνουσα πορεία να συνεχίζεται, μολονότι εδώ και δύο χρόνια ακούμε για το φανταστικό πρόγραμμα “Αιγίς” και Αιγίδα (ασπίδα) δεν βλέπουμε.

Το ρηξικέλευθο (;) πρόγραμμα “ΑΙΓΙΣ”

Για πρώτη φορά ακούσαμε επί του Εθνικού Προγράμματος Πολιτικής Προστασίας “Αιγίς” το 2021, προϋπολογισμού κοντά 2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Για την ακρίβεια, 1.970.000.000, με τα 595 εκατομμύρια να προκύπτουν μέσω Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, τα 408 εκατ. μέσω Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ και τα 757 εκατ. μέσω ΕΣΠΑ 2021-27.

“Έκτοτε δίνονται περισσότερα χρήματα από το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας, αλλά όλοι οι άλλοι φορείς δεν έχουμε πλήρη εικόνα. Δεν μας γίνονται σαφείς οι προορισμοί, τι λαμβάνει η όποια άλλη υπηρεσία”.

Το πρόγραμμα έχει ως ‘σύνθημα’ το “Για τη ζωή και όσα έχουμε στη ζωή μας”.

Μέχρι σήμερα παρουσιάζεται ως “η μεγαλύτερη προσπάθεια που έχει γίνει ποτέ για την αναβάθμιση του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της χώρας μας”.

Ο τρόπος που εκπονήθηκε για την ολιστική προσέγγιση, από την πρόληψη, στην ετοιμότητα, την αντιμετώπιση και τελικά την ταχεία αποκατάσταση.

Σε μια χώρα που ιστορικά αγνοεί επιδεικτικά την πρόληψη για όλα όσα μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία μας (ψυχική και σωματική), δημιουργήθηκε πρόγραμμα που ξεκινούσε από αυτήν.

Έκτοτε γίνεται ό,τι συνήθως: δεν υπάρχει πρόληψη, μετά τρέχουν όλοι να σώσουν ό,τι σώζεται και όπως συνεχίζεται η καταστροφή προκύπτουν μέτρα στήριξης των πυρόπληκτων.

Επιπροσθέτως, από τη ‘γέννηση’ του το “Αιγίς” δεν συμμορφωνόταν σε μια από τις βασικές οδηγίες των τριών διαφορετικών τελευταίων πορισμάτων για τις πυρκαγιές (1992, 2007, 2018). Στη δεύτερη επιτροπή (του 2007) πρόεδρος ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ήταν αυτή που ανέφερε την ανάγκη για “την εξισορρόπηση της σχέσης και εξορθολογισμός των δαπανών μεταξύ πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών”.

Όπως λέει στο Magazine ο Γενικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων, Γιώργος Παπαρουσόπουλος “κάθε ένα από τα πορίσματα για τις πυρκαγιές είχε το δικό του νόημα, ανάλογα με το λόγο που έγινε και το χρόνο που έγινε. Στην ουσία όμως, όλα έλεγαν τα ίδια, με διαφορετικά λόγια”.

Το βασικό ήταν το θέμα της πρόληψης.

Που δεδομένα δεν μπορεί να τακτοποιήσει η Πυροσβεστική Υπηρεσία και δη από μόνη της, καθώς ιστορικά έχει ως κύρια δόγματα την προστασία της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης περιουσίας. Όχι των δασικών εκτάσεων.

“Στην πρόληψη θα έπρεπε να δίνονται τα περισσότερα χρήματα, ώστε να γίνεται ευκολότερη η αντιμετώπιση των πυρκαγιών” προσθέτει ο κύριος Παπαρουσόπουλος, “η αλήθεια είναι πως φέτος δόθηκαν περισσότερα χρήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, για έργα μέσα σε δάση. Δηλαδή, για καθαρισμούς, κλαδεύσεις, αντιπυρικές ζώνες. Επίσης σε συνεργασία με την πυροσβεστική και τον στρατό γίνονται περιπολίες. Δεν φτάνουν όμως, για ένα ολοκληρωμένο σύστημα”.

Πάμε στη δεύτερη μεγάλη ανάγκη και κάτι που δεν γίνεται με καμία κυβέρνηση

“Αν δεν έχεις στην κατάσβεση αυτούς που ζουν και δουλεύουν στο δάσος, για να κατευθύνουν τους πυροσβέστες και τα αεροπλάνα, πώς θα κάνεις έγκαιρη και αποτελεσματική επέμβαση;” λέει ο κύριος Παπαρουσόπουλος, με τον οποίον συμφωνεί ο άνθρωπος που μας μίλησε ανώνυμα και είναι στα κέντρα αποφάσεων.

“Η σωστή πρόληψη ξεκινάει από την ανεξαρτησία των δασοπυροσβεστών, που από το 1998 ανήκουν στην πυροσβεστική. Έκτοτε μειώθηκε κατά 50% το προσωπικό τους. Μόνο αυτοί ξέρουν τα δάση . Και όταν λειτουργούσαν στην δασική υπηρεσία, υπήρχε αποτελεσματικότερη επιτήρηση.

Όταν υπήρχαν δυο οργανισμοί που ασχολούνταν με τις πυρκαγιές, η πυροσβεστική αναλάμβανε τις αστικές, τις γεωργικές και όσες άλλες είναι κοντά στον κόσμο και η δασική υπηρεσία έσβηνε τις φωτιές που εκδηλώνονταν στα βουνά. Το αποτέλεσμα ήταν να έχουμε λιγότερες μεγα-πυρκαγιές που οδηγούν σε εκκενώσεις οικισμών, ώστε να μην υπάρξουν θύματα.

Ο καθένας φρόντιζε το δικό του κομμάτι “.

Γιατί δεν γυρίζουμε σε αυτό το μοντέλο; “Γιατί θα χαθούν θέσεις αξιωματικών στην πυροσβεστική” λέει η ανώνυμη πηγή.

Όσοι άνθρωποι μας μίλησαν, τόνισαν ότι η δεύτερη βασική ανάγκη “είναι κάποια στιγμή να υπάρχει επιτήρηση και στο πού χτίζει ο καθένας. Να αντιμετωπιστούν οι παράνομοι από το κράτος. Αλλά αυτό μάλλον δεν θα γίνει με καμία κυβέρνηση”.

Στα πορίσματα αναφέρθηκε και η άμεση επίλυση των χρόνιων προβλημάτων και τροποποίηση της δασικής νομοθεσίας όσον αφορά την αλλαγή χρήσης γης των εκτάσεων που χαρακτηρίσθηκαν ως ΑΔ (δασωθέντες αγροί) στο κτηματολόγιο, ώστε να μειωθεί η συνέχεια και το φορτίο της καύσιμης ύλης.

Ο κύριος Παπαρουσόπουλος ενημερώνει πως “υπάρχει μια σειρά σκανδαλωδών προβλέψεων στη νομοθεσία, με τροποποιήσεις από όλες τις κυβερνήσεις που ευνοούν τις αυθαιρεσίες”.

Τι περιλαμβάνει η πρόληψη -που αγνοείται

Σε εμφάνιση του στην ΕΡΤ το πρωί της Παρασκευής 21/7, όπως ο Ιωάννης Αρτοποιός, εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής προσπαθούσε να εξηγήσει πως το σώμα κάνει τα πάντα για την πυρόσβεση, είπε πως στην Μάνδρα, ενώ μαινόταν η πυρκαγιά “ανοίγαμε αντιπυρικές ζώνες”.

Αυτό είναι κάτι που στα πρωτόκολλα προβλέπεται στην εκκίνηση της αντιπυρικής περιόδου. Στο κεφάλαιο της πρόληψης.

Ας δούμε λοιπόν, πώς μπορούμε να κάνουμε τη ζωή μας πιο εύκολη, αλλά αρνούμαστε πεισματικά.

• Επειδή η ατομική ευθύνη είναι άλλη μια άγνωστη έννοια για τον μέσο Έλληνα, στα πορίσματα για τις πυρκαγιές επισημάνθηκε η τροποποίηση της νομοθεσίας αναφορικά με τη διαδικασία αδειοδότησης για παρεμβάσεις στη φυσική βλάστηση εντός ιδιοκτησιών (γηπέδων, οικοπέδων κ.λπ.) Πλέον ο δήμος και η πυροσβεστική επεμβαίνουν πιο εύκολα, για να τακτοποιήσουν τον καθαρισμό που είναι στο Νο1 της λίστας με όσα αφορά η πρόληψη.

Αν αφήνεις κάτι πίσω σου όπου και αν πας (μπουκάλι γυάλινο ή πλαστικό, σακούλα ή ό,τι άλλο) να ξέρεις πως αυξάνεις την πιθανότητα να πιάσει φωτιά σε συνθήκη καύσωνα. Όταν ξεραίνονται όλα, αρκεί μια σπίθα για να δημιουργηθούν πολλές διαφορετικές εστίες, με κουκουνάρια και άλλα στοιχεία που πετάγονται και μεταφέρουν τη φλόγα όπου προσγειώνονται.

Περιττό να πούμε για τις γόπες και τις μπουκάλες αερίων.

Βέβαια, αν κρίνουμε από τους πόσους έκριναν πως είναι φανταστική ιδέα να κάνουν οξυγονοκόλληση με 8 μποφόρ και φέτος, τίποτα δεν είναι περιττό.

• Στο Νο2 της πρόληψης είναι η αποψίλωση των δασικών εκτάσεων που ανήκει στους Δήμους και τις περιφέρειες. Εκεί ανήκει και η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών -προφανώς πριν το καλοκαίρι, όχι ενώ καίγεται ένα σημείο-, αναλόγως του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των εκτάσεων.

Φτάσαμε έτσι, σε ένα ακόμα πρόβλημα: οι Δήμοι παίρνουν κάθε χρόνο χρήματα για την πυροπροστασία και με αυτά οφείλουν να προχωρούν τα έργα πρόληψης των πυρκαγιών. Όπως το να καθαρίζουν δρόμους, χωράφια.

Κανείς όμως, δεν ξέρει αν τα λεφτά αυτά πηγαίνουν στον προορισμό τους. Ή αν γίνεται σωστά η δουλειά. Δεν υπάρχει δηλαδή, έλεγχος.

Πηγή του Magazine λέει πως οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) απορροφούν κονδύλια για την αντιπυρική προστασία, χωρίς να κάνουν τα έργα που προβλέπουν.

“Είναι πεδίο έρευνας το πώς τα απορροφούν, γιατί δεν τίθεται θέμα εκμετάλλευσης στις περισσότερες περιπτώσεις. Συνήθως αφορούν την πρόσληψη συμβασιούχων για 2-3 μήνες. Αυτή η συνθήκη δεν έχει ιδιαίτερες διαδικασίες. Την ίδια ώρα ‘φεύγουν’ τα λεφτά”.

• Τα πορίσματα μας πρότειναν νομοθετική ρύθμιση για την εκπόνηση από τους ΟΤΑ ολοκληρωμένων τοπικών σχεδίων αντιπυρικής προστασίας σε επίπεδο δημοτικού διαμερίσματος και των πολεοδομικών τους συγκροτημάτων. Αυτό που κάναμε ήταν ένα ημίμετρο που βόλευε.

“Έχουν συνήθως κάποιον δασολόγο που μόνος του δεδομένα δεν μπορεί να κάνει τα σχέδια που απαιτούνται. Σπανίως υπάρχει το προσωπικό που έχει τις γνώσεις, αφού ζητούμενο δεν είναι το αποτέλεσμα, αλλά να φαίνεται πως κάτι γίνεται”.

Οι Δήμοι επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει αναλογία μεταξύ έκτασης και πόρων. Χαρακτηριστικά, ο δήμος Καλαμπάκας των 1.700 τετραγωνικών χιλιομέτρων, λαμβάνει όσα χρήματα παίρνει ο δήμος Φιλοθέης των 4 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

• Στον καθαρισμό των δασικών εκτάσεων προκύπτει και ένα ακόμα θέμα: οι εκτάσεις χωρίζονται σε κομμάτια που μοιράζονται σε όσους συμφωνούν να τα καθαρίζουν, με αντάλλαγμα την εμπορία του ρετσινιού των δέντρων.

Μάντεψε τι γίνεται.

Bingo: συνήθως παίρνουν το ρετσίνι, αλλά δεν καθαρίζουν.

Γιατί; Επειδή μπορούν, ελλείψει ελεγκτικού μηχανισμού και κυρώσεων.

Η οδηγία των πορισμάτων για “ανάπτυξη κεντρικού συστήματος αναφοράς ημερήσιας ετοιμότητας (αντιπυρική περίοδος) των εμπλεκόμενων φορέων σε θέματα αντιπυρικής προστασίας και συστήματος καταγραφής και χαρτογράφησης χρηματοδοτούμενων έργων πρόληψης (π.χ. ΟΤΑ)” προϋποθέτει να κάνεις ό,τι πρέπει βάσει της χρηματοδότησης, να ελέγχεσαι και να αφήνεις στην άκρη ‘εγώ’ και συμφέρον για το κοινό καλό.

Από ό,τι βλέπουμε (από την έλλειψη αυτού του συστήματος) μάλλον δεν υπάρχει αυτή η διάθεση.

Γιατί δεν υπάρχουν πυροσβεστικοί κρουνοί

Πριν δυο χρόνια στην Πάρνηθα, όλα τα πυροσβεστικά οχήματα που είχαν επιστρατευτεί έκαναν τον ανεφοδιασμό τους μέσω μόλις δυο πυροσβεστικών κρουνών, με αποτέλεσμα τις ουρές πίσω από τους κρουνούς και την καθυστερημένη επέμβαση.

Ένα άλλο πρόβλημα που διαπιστώθηκε φέτος ήταν το ακροφύσιο της μάνικας των πυροσβεστικών οχημάτων δεν ταίριαζε με την ‘υποδοχή’ του κρουνού. “Αυτό είναι θέμα των πυροσβεστών, αφού έχουμε πολλά διαφορετικά ακροφύσια, για παν ενδεχόμενο”, λέει η πηγή.

Σε περιοχές εν τω μεταξύ, που χρειάζονται περισσότερο οι κρουνοί (μέσα στα δάση), εάν έχουν χαρακτηριστεί δασικές περιοχές (natura), αποκλείεται η έκδοση αδείας για πυροσβεστικό κρουνό. Την ίδια ώρα, βέβαια, εκδίδονται άδειες οικοδόμησης στα ίδια σημεία.

Θες και παράδειγμα;

Έχω.

Την Ιπποκράτειο Πολιτεία.

“Η δυνατότητα δημιουργίας δικτύου πυρασφάλειας ανήκει στην πρόληψη, αφού δεν μπορούμε να σκάψουμε και να τρυπήσουμε όπου θέλουμε. Βάζουμε πλαστικές δεξαμενές, αλλά σπάνε μετά 3-4 χρόνια”.

Για να λυθεί αυτό το -θα έλεγες- σοβαρό πρόβλημα (αλλιώς τα πυροσβεστικά οχήματα δεν μπορούν να ανεφοδιαστούν) χρειάζεται αλλαγή σε νόμους. Δηλαδή, πολιτική βούληση.

Έχουμε ενιαίο φορέα, αλλά είναι σαν να μην έχουμε

Όσοι μας μίλησαν επισήμαναν πως από όσα τονίζουν τα πορίσματα για τις πυρκαγιές, δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε ακόμα έναν ενιαίο φορέα δασοπροστασίας.

Στα χαρτιά βέβαια, υπάρχει.

Στο πόρισμα μετά την τραγωδία στο Μάτι (γνωστό ως Πόρισμα Γκολντάμερ -είχε επικεφαλής τον καθηγητή Οικολογίας των Πυρκαγιών του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ, Γιόχαν Γκόλνταμερ) επισημάνθηκε πως πρέπει να δημιουργήσουμε Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου “που θα περιλάβει τον ενιαίο και κοινό σχεδιασμό μέτρων και δράσεων διαχείρισης των πυρκαγιών σε όλα τα επίπεδα διοίκησης με τη συμμετοχή και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων”.

Μέχρι το 2021 για όλα ήταν υπεύθυνη η Πυροσβεστική -όπου ανήκει και η αεροπορία με τα μέσα και τους ανθρώπους της, στην αντιπυρική περίοδο.

Το 2022 όλα τα τμήματα της Δασικής Υπηρεσίας έφυγαν από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και πήγαν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος δημιουργώντας μια κάθετη δομή, το οποίο -βάσει των συμφωνηθέντων- θα συνεργαζόταν με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας “για πρώτη φορά μετά 24 χρόνια”, έγραφε η ανακοίνωση Τύπου.

Σημείωνε και ότι “οι περίπου 3000 υπάλληλοι από τη Δασική Υπηρεσία θα αξιοποιηθούν σε περιπόλους, συνδρομή στο έργο της καταστολής και στελέχωση του ΕΣΚΕΔΙΚ (Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων και Διαχείρισης Κρίσεων). Όλα πια, ανήκουν εκεί και από εκεί θα βγαίνουν οι αποφάσεις”.

Στην πράξη“όλες οι υπηρεσίες που ασχολούνται με την πρόβλεψη και τον κατάσβεση κάνει τον δικό του προγραμματισμό και τον στέλνει στους άλλους, για παρατηρήσεις. Δεν δουλεύουμε όλοι μαζί” λέει ο κύριος Παπαρουσόπουλος.

“Η Δασική Υπηρεσία προστέθηκε στο κέντρο των αποφάσεων, με τον εξής τρόπο: εφόσον την καλούν από το σημείο όπου είχε εκδηλωθεί φωτιά, οφείλει να ενημερώσει τον υπεύθυνο κατάσβεσης για το ανάγλυφο του εδάφους, τη σύσταση της καύσιμης ύλης και τους δρόμους που υπάρχουν”.

Τον ίδιο ρόλο έχει και φέτος.

“Για να γίνει σωστά η δουλειά, έπρεπε να δοθούν χρήματα για επενδύσεις στη μηχανοργάνωση, το προσωπικό και ό,τι άλλο χρειάζονταν τα δασαρχεία για να εμπλακούν ενεργά, όπως παλιά, στην πυρόσβεση. Δεν λέμε πως τότε ήταν όλα ρόδινα. Αλλά υπήρχε ένας διαρκής έλεγχος ανθρώπων που είχαν πλήρη γνώση των δασικών εδαφών”.

Ως προς την αξιοποίηση της χρήσης όλων των πόρων βάσει κεντρικού σχεδιασμού και με έμφαση στη βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας του συστήματος της δασοπυρόσβεσης (που αναφέρουν τα πορίσματα) “έχουν γίνει βήματα και πηγαίνουμε σε έναν πιο κεντρικό σχεδιασμό, με μια υπηρεσία που έχει κάθετη δομή”. Αλλά δεν είμαστε ακόμα… εκεί.

Ως πολίτες παραμένουμε ακαλλιέργητοι, γιατί δεν μας βοηθούν να καλλιεργηθούμε

Ως προς τη σημείωση των πορισμάτων, περί ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού με σκοπό την καλλιέργεια της αντίληψης ασφάλειας (από τις πυρκαγιές) και την ενίσχυση της εθελοντικής συμμετοχής των πολιτών στον κύκλο διαχείρισης των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου (μέρος επίσης, των πορισμάτων), υποθέτω πως ξέρεις τι μοίρα είχε.

Με την ευκαιρία, να δούμε τι από όλα όσα ακούσαμε τα τελευταία χρόνια ως δεσμεύσεις για την πυρόσβεση έχουν γίνει -ή τι άλλαξε χωρίς να μας ενημερώσει κανείς.

Όσο εντυπωσιακός κι αν είναι ο αριθμός των εναέριων, δεν σώζει ζωές και περιουσίες

Όπως διαβεβαιώνουν όσοι είναι σταθερά στην πρώτη γραμμή, αν προλάβεις μια φωτιά με το που ‘ξεσπάει’, τη σβήνεις με ένα ποτήρι νερό. Αν την αφήσεις να επεκταθεί, δεν φτάνουν όλα τα εναέρια μέσα του κόσμου.

Από το 2018 και όσα έγιναν στο Μάτι ο κύριος Παπαρουσόπουλος είχε επισημάνει και ότι “όσο υπάρχει η λογική πως με τα αεροπλάνα θα σβήσουμε τις φωτιές, αργά ή γρήγορα θα φτάσουμε στα ίδια αποτελέσματα. Εκτός και αν μπουν μέσα στα δάση άνθρωποι που τα ξέρουν”.

Φέτος προσθέτει ότι “δεν κάνεις δασοπυρόσβεση από το γραφείο σου, χωρίς να ξέρεις τον τόπο -το δάσος.

Όταν παίρνεις έναν πυροσβέστη από το κέντρο της Αθήνας ή τη Θεσσαλονίκη και τον πας στα Δερβενοχώρια, προφανώς και δεν ξέρει την περιοχή. Οι πυροσβέστες των αστικών ιστών δεν ξέρουν να σβήνει φωτιές σε δάση, όπως δεν ξέρουν οι δασοπυροσβέστες να απεγκλωβίζουν άτομα από τον 6ο όροφο. Μπορεί να έχουν πάρει μέρος σε σχετική εκπαίδευση, αλλά δεν έχουν εμπειρία.

Οι κυβερνήσεις όμως, παραδοσιακά κοιτούν την ποσότητα, όχι τι μπορεί να κάνει ο καθένας. Σημασία έχει να μπορούν να πουν ‘έστειλα 150 πυροσβέστες και 20 εναέρια στο τάδε σημείο’.

Την ίδια ώρα, μπορεί να σβήνει μια φωτιά με επίγειες δυνάμεις. Άπαξ και γίνουν μεγάλες χρειάζονται τα αεροπλάνα. Το θέμα όμως, πάντα είναι να την προλάβεις όταν είναι μικρή.

Αυτό που βλέπουμε όμως, να γίνεται είναι να σηκώνονται τα εναέρια για τα πάντα. Είτε χρειάζονται, είτε όχι.

Τα μέσα καταπονούνται και δεδομένης της ‘ηλικίας’ τους, γίνεται πιο επιτακτική η συντήρηση (που τα κρατάει στο έδαφος) και άπαξ και προκύψει ανάγκη για τη μέγιστη δύναμη (να είναι όλα μάχιμα), αυτή δεν υπάρχει. Πέραν δηλαδή, του οικονομικού παράγοντα, δεν έχεις τα κατάλληλα μέσα, την κατάλληλη στιγμή, εξαιτίας της καταπόνησης”.

Γιατί δεν μαθαίνουμε πόσο στοιχίζει μια αντιπυρική περίοδος

Η έκθεση που δημοσίευσε η WWF, έπειτα από έρευνα που έκανε σε συνεργασία με το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας, με τίτλο “Ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στη χρηματοδότηση της πρόληψης και της καταστολής των δασικών πυρκαγιών με τη συμβολή των πολιτών” αποκάλυψε πόσο κακή διαχείριση κάνουμε ιστορικά.

Τα στοιχεία αφορούσαν την πενταετία 2016-2020 και ενημέρωσαν ότι από τους διαθέσιμους πόρους του «ΕΣΠΑ 2014-2020» για τη δασοπυροπροστασία και την πρόληψη πυρκαγιών, η Ελλάδα κατάφερε να απορροφήσει μόλις το 53.2%, με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα να παραμένουν αναξιοποίητα.

Tα ευρήματα δεν άφηναν την παραμικρή αμφιβολία πως μόνο η μετακίνηση του ειδικού επιχειρησιακού βάρους από την καταστολή, στην πρόληψη, σε συνδυασμό με την καταγραφή, την αξιολόγηση και τη δημοσιοποίηση των πόρων που δαπανώνται. Κάτι που ιστορικά δεν υπάρχει.

Οι πηγές μας διαβεβαιώνουν πως για ό,τι επιστρατεύεται για την κατάσβεση σε κάθε αντιπυρική περίοδο υπάρχουν καταγραφές των οικονομικών στοιχείων. Όσες περισσότερες είναι οι πυρκαγιές, τόσο ανεβαίνει το ποσό. Δεν μαθαίνουμε όμως, ποτέ το σύνολο, γιατί “δεν συμφέρει κανέναν να βγουν τα ‘τρελά’ νούμερα που δεν δικαιολογούν το αποτέλεσμα”.

Τα μέσα που ενοικιάζουμε, τα πληρώνουμε για συγκεκριμένες ώρες πτήσης. Οι όποιες επιπλέον χρειάζονται, στοιχίζουν ακόμα πιο ακριβά.

Εμείς μπορεί να μη δημοσιεύουμε στοιχεία, αλλά δημοσιεύουν οι Ιταλοί. Έτσι μάθαμε πως κάθε ώρα πτήσεις Canadair στοιχίζει 6.000 ευρώ. Κάθε ώρα πτήσης ελικοπτέρου κατάσβεσης, φτάνει στα 2.000 ευρώ, με τα ποσά να αφορούν μισθούς, καύσιμα και ό,τι άλλο χρειάζεται.

Κάθε φωτιά που καταστρέφει 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα, στοιχίζει περί τα 50.000.000 ευρώ.

Βάσει του “Αιγίς” η αγορά 5 νέων αεροσκαφών Canadair 515 και 2 μέσω του προγράμματος rescEU της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φτάνει στο ποσό των 412.000.000 ευρώ.

Υποθέτω καταλαβαίνεις τι συμφέρει.

Δεν είμαι βέβαια, σίγουρη πως ξέρεις τι ισχύει με την κατασκευή των Canadair.

Τι μας υποσχέθηκαν, αλλά δεν τα έχουμε δει ακόμα

Σύμφωνα με όσα είχαν να πουν οι Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και Νίκος Χαρδαλιάς το 2020, κατά την πρώτη παρουσίαση του προγράμματος “Αιγίς”, οι κεντρικοί άξονες αφορούσαν

α) την αναβάθμιση των υποδομών και εγκαταστάσεων και την παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων (263.477.011 ευρώ),

β) τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης (πχ drones, early warning systems) και τα μέτρα πρόληψης (316.003.014 ευρώ),

γ) τον εξοπλισμό (πχ air-surveillance -αφορά εναέρια κέντρα διοίκησης και συντονισμού σαν και αυτά που βλέπουμε στις ταινίες) και τα μέσα υποστήριξης και συντονισμού (269.388.933 ευρώ) και

δ) τον επιχειρησιακό εξοπλισμό και τα μέσα αντιμετώπισης (1.125.546.378 ευρώ). Στη λίστα αυτή είναι και πτυσσόμενες μεταφερόμενες γέφυρες για την αντιμετώπιση καταστροφών. Μια στιγμή να σου δείξω τι εννοώ.

Ως προς τον εξοπλισμό, αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων

• η προμήθεια 10 ελικοπτέρων Erickson, 6 αεροσκαφών Canadair 515 και την αναβάθμιση των 7 Canadair 415 και 36 Air Tractor FireBoss.
• η προμήθεια ελικοπτέρων μεταφοράς προσωπικού και ομάδων πρώτης απόκρισης.
• η αγορά υπερσύγχρονων οχημάτων για το πυροσβεστικό σώμα και μέσων περιπολίας και απομάκρυνσης πολιτών για την Ελληνική Αστυνομία, το Λιμενικό Σώμα, το ΕΚΑΒ και τις Ένοπλες δυνάμεις.

Διευκρινίστηκε πως η αναβάθμιση των Canadair θα ξεκινούσε το 2023 και ανά εξάμηνο θα αναβαθμιζόταν και ένα ζεύγος (η κατασκευάστρια εταιρία φερόταν να μπορεί να υποστηρίξει αυτήν την παραγωγή), ώστε να είναι όλα καινούργια το 2024.

Τα 8 ολοκαίνουργια Canadair τα περιμέναμε από το 2025, με την παράδοση να γίνεται σταδιακά και να ολοκληρώνεται το 2029.

Mην κρατήσεις την ανάσα σου. Θα σκάσεις. Βλέπεις, δεν έχει αρχίσει καν η αναβάθμιση.

Τι από όσα εξαγγέλθηκαν έγιναν το 2022

Πέρυσι, μετά τις τεράστιες καταστροφές του 2021, έγιναν κάποιες προσθήκες, με τον νέο αρμόδιο υπουργό Χρήστο Στυλιανίδη να εστιάζει στις καλύτερες ταχύτητες ανταπόκρισης, με στόχο την επιτυχή κατάσβεση.

Καταδίκασε το γεγονός ότι η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία δεν έχει μετεωρολογικό ραντάρ και άρα τη δυνατότητα για λεπτομερείς και ακριβέστερες προβλέψεις και δεσμεύτηκε να διορθωθεί αυτό το ‘λάθος’. Ακόμα δεν έχει συμβεί αυτό.

Είχε επισημάνει πως πυλώνας όλου του προγράμματος είναι η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Που παραμένει υποστελεχωμένη (υπάρχουν 4.000 κενά), με μέσο όρο ηλικίας των πυροσβεστών κοντά στα 50 έτη (για την ακρίβεια, είναι 49). Περίπου σαν την ηλικία του στόλου.

Ο κύριος Στυλιανίδης είχε δηλώσει πέρυσι και ότι “η σωστή πολιτική της Πολιτικής Προστασίας, δεν γίνεται με γιουρούσια. Η κύρια οδός είναι ο σύγχρονος εξοπλισμός, οι άρτιες και μεθοδικές διαδικασίες, οι αυτοματοποιημένες και συντονισμένες αντιδράσεις και γενικά το σύστημα, το οποίο τώρα οικοδομούμε”.

Έθεσε στο επίκεντρο τη δημιουργία σύγχρονου “πραγματικού Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου Διαχείρισης Κρίσεων που θα έχει πλήρη εικόνα σε πραγματικό χρόνο, μέσω κατάλληλων συστημάτων παρακολούθησης και προειδοποίησης, ειδικών ανιχνευτών (drones, early warning systems που δουλεύουν με αισθητήρες και οπτικές και θερμικές κάμερες πανοραμικής λήψης -πρόγραμμα αξίας 4.000.000 ευρώ), ενώ θα αναλύονται δεδομένα σε συνεχή βάση, για κάθε είδους δυνητικό κίνδυνο”.

Ούτε αυτά υπάρχουν φέτος “καθώς τα drones και οι αισθητήρες στα δάση χρειάζονται μεταξύ άλλων αλλαγές νόμων -δηλαδή, πολιτική απόφαση- και πολλά χρήματα” λέει ο άνθρωπος μας.

“Προφανώς και θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Δεν μπορούν όμως, να καλύψουν όλον τον ελληνικό χώρο, καθώς μιλάμε για ένα τεράστιο δίκτυο και μηχανήματα που περνούν διαρκώς δεδομένα. Θα μπορούσαν να τοποθετηθούν σε περιαστικά δάση που είναι και τα πιο επικίνδυνα. Όχι όμως, σε όλη την Ελλάδα”.

Η μόνη αλλαγή που έταξε ο υπουργός και έγινε, ήταν η αναβάθμιση του συστήματος 112 -με τις εντολές για εκκένωση να λαμβάνονται από όλους και οι περίπολοι του στρατού στις δασικές εκτάσεις, συνθήκη που έχει αποτελέσματα καθώς γίνεται ο έγκαιρος εντοπισμός των εστιών -και άρα η άμεση αντιμετώπιση.

Η “κοσμογονία” του Πρωθυπουργού

Την Παρασκευή 7/7 ο Κυριάκος Μητσοτάκης συμμετείχε σε σύσκεψη που συγκλήθηκε στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Μετά το πέρας της, ο Πρωθυπουργός δήλωσε πως “φέτος θα συντελεστεί πραγματικά, μια κοσμογονία ως προς τα μέσα τα οποία θα έχουμε στη διάθεση μας, για την αντιμετώπιση όλων των κρίσεων που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, με σημαντικότερες τις δασικές πυρκαγιές”.

Ανέφερε τους αριθμούς

14.000 πυροσβέστες και

89 αεροσκάφη.

Είπε και ότι “μέσα στα επόμενα χρόνια, θα προμηθευτούμε καινούργια αεροσκάφη, καινούργια ελικόπτερα και πολλά καινούργια μέσα για το Πυροσβεστικό Σώμα. Είναι μια αναγκαία επένδυση η οποία επιβάλλεται να κάνουμε, καθώς πρώτο μας μέλημα είναι πάντα η προστασία της ανθρώπινης ζωής, της ανθρώπινης περιουσίας, αλλά φυσικά και του φυσικού μας περιβάλλοντος”.

Βεβαίωσε ωστόσο, πως μέχρι την ανανέωση του εξόχως γηρασμένου στόλου της πυρόσβεσης “έχουμε υλοποιήσει ένα πολύ μεθοδικό σχεδιασμό για την αντιπυρική περίοδο, με περισσότερα εναέρια μέσα και περισσότερες δράσεις πρόληψης”.

Ζήτησε τη συνεργασία των Δήμων που έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις “οι οποίες προκύπτουν στο πλαίσιο του συντονισμού που έχει δρομολογηθεί υπό την επίβλεψη του Υπουργείου”.

Τόνισε πως “το κλειδί πάντα είναι η έγκαιρη και γρήγορη παρέμβαση” και πριν προλάβουμε να σκεφτούμε ότι όντως μπορεί κάτι να έχει αλλάξει ουσιαστικά, διευκρίνισε πως “έχουμε νέα κουλτούρα εκκενώσεων, που αποτελεί μεγάλη κατάκτηση για τη χώρα”.

Οι εκκενώσεις όμως, δεν σβήνουν τις φωτιές.

Στις ημέρες που ακολούθησαν, των δεκάδων εστιών σε όλη τη χώρα, αν κατέστη κάτι σαφές ήταν πως όλα αρχίζουν και τελειώνουν στις εκκενώσεις, με ξεκάθαρο στόχο να μην χαθούν ανθρώπινες ζωές και μετά ανθρώπινες περιουσίες. Αυτά άλλωστε, είναι τα δόγματα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

Την ίδια ώρα εξαφανίζονται δασικές εκτάσεις.

Και καλώς ή κακώς, η αποτελεσματικότητα του συντονισμού των δυνάμεων κρίνεται πάντα εκ του αποτελέσματος.

Από τη Δευτέρα 17/7 και τις ημέρες που ακολούθησαν, κατά τις οποίες σήμαναν δεκάδες διαδοχικοί συναγερμοί για εκδήλωση πυρκαγιών, αυτά που είδαμε να συμβαίνουν δεν επιβεβαίωσαν τις εξαγγελίες.

Κάτι που συμβαίνει κάθε χρόνο.

Όποιος είχε διαβάσει το σχετικό ρεπορτάζ που δημοσίευσε το Magazine την Τετάρτη 17/5 δεν εξεπλάγη με τις εξελίξεις.

Πέραν της εξασφάλισης του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού εναέριων, δεν είχε γίνει κάτι άλλο από όσα μπορούσαν να σώσουν την κατάσταση.

Πού είναι τα νέα Canadair που μας έταξαν

Ένα click στο πρόγραμμα θα σε βοηθήσει να δεις πως η προμήθεια 5 νέων αεροσκαφών Canadair 515 και 2 μέσω του προγράμματος rescEU της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνολικού προϋπολογισμού 412.000.000 ευρώ και την αναβάθμιση 7 αεροσκαφών Canadair 415 σε Canadair 515, χωρίς να αναφέρεται τιμούλα. Ή πότε θα έλθουν.

Βάσει των όσων είχαν ειπωθεί το 2021, έπρεπε ήδη να είναι εδώ.

Πληροφορίες του Magazine αναφέρουν πως για να αρχίσει την παραγωγή η εταιρία που φτιάχνει τα Canadair, θέλει παραγγελία τουλάχιστον 25 ελικοπτέρων -τύπου 515. Η δυνατότητα παραγωγής είναι ένα αεροπλάνο το χρόνο.

Κάποια από τα Air Tractor FireBoss που αναφέρει το πρόγραμμα, είχαν ‘κλειστεί’ πριν την Αιγίδα και παρελήφθησαν πρόπερσι. Πέραν τούτων, ουδέν.

Για την προμήθεια ελικοπτέρων βαρέως τύπου (ικανότητας 6 τόνων νερού σε τμηματικές ρίψεις) ο προϋπολογισμός είναι 212.000.000 ευρώ και για την προμήθεια αμφίβιων αεροσκαφών ελαφρού τύπου για τα νησιώτικα συμπλέγματα, ο προϋπολογισμός είναι 145.000.000 ευρώ.

Στην προμήθεια ελικοπτέρων μεταφοράς προσωπικού και ομάδων πρώτης απόκρισης δεν αναφέρεται αριθμός και προϋπολογισμός. Μηδέ για την προμήθεια αεροσκάφους μεταφοράς προσωπικού ή των drones.

Στα υπερσύχρονα οχήματα του πυροσβεστικού σώματος θα δοθούν 262.500.000 ευρώ (άγνωστος παραμένει ο αριθμός ή το πότε θα αρχίσουν να εμφανίζονται, όπως άγνωστος είναι ο αριθμός και το κόστος των πλωτών μέσων διάσωσης και μεταφοράς ασθενών.

Κοντολογίς, το πρόγραμμα υπάρχει σε επιτελικό επίπεδο, αλλά δεν υπάρχει ξεκάθαρο πλάνο που είναι σε εξέλιξη.

Έτσι καιγόμαστε. Και μάλλον αυτό θα συνεχίσει να συμβαίνει και στα χρόνια που έρχονται.