19 Μαΐου: Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων

Συμπληρώνονται 101 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ποντίων η οποία σαν σήμερα μπήκε στη δεύτερη και πιο σκληρή της φάση, με την Ημέρα Μνήμης να τιμάται και φέτος όπως καθιερώθηκε από το 1994 με απόφαση της Βουλής Ελλήνων για κάθε 19η Μαΐου.

Όπως αναφέρει το “sansimera.gr” ένα εκλεκτό τμήμα του Ελληνισμού ζούσε στα βόρεια της Μικράς Ασίας, στην περιοχή του Πόντου, μετά τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η άλωση της Τραπεζούντας το 1461 από τους Οθωμανούς δεν τους αλλοίωσε το φρόνημα και την ελληνική τους συνείδηση, παρότι ζούσαν αποκομμένοι από τον εθνικό κορμό. Μπορεί να αποτελούσαν μειονότητα -το 40% του πληθυσμού, αλλά γρήγορα κυριάρχησαν στην οικονομική ζωή της περιοχής, ζώντας κυρίως στα αστικά κέντρα.

Η οικονομική τους ανάκαμψη συνδυάστηκε με τη δημογραφική και την πνευματική τους άνοδο. Το 1865 οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν σε 265.000 ψυχές, το 1880 σε 330.000 και στις αρχές του 20ου αιώνα άγγιζαν τις 700.000. Το 1860 υπήρχαν 100 σχολεία στον Πόντο, ενώ το 1919 υπολογίζονται σε 1401, ανάμεσά τους και το περίφημο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Εκτός από σχολεία διέθεταν τυπογραφεία, περιοδικά, εφημερίδες, λέσχες και θέατρα, που τόνιζαν το υψηλό τους πνευματικό επίπεδο.

Το 1908 ήταν μια χρονιά – ορόσημο για τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τη χρονιά αυτή εκδηλώθηκε και επικράτησε το κίνημα των Νεότουρκων, που έθεσε στον περιθώριο τον Σουλτάνο. Πολλές ήταν οι ελπίδες που επενδύθηκαν στους νεαρούς στρατιωτικούς για μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της θνήσκουσας Αυτοκρατορίας.

Σύντομα, όμως, οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Οι Νεότουρκοι έδειξαν το σκληρό εθνικιστικό τους πρόσωπο, εκπονώντας ένα σχέδιο διωγμού των χριστιανικών πληθυσμών και εκτουρκισμού της περιοχής, επωφελούμενοι της εμπλοκής των ευρωπαϊκών κρατών στο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ελληνικό κράτος, απασχολημένο με το «Κρητικό Ζήτημα», δεν είχε τη διάθεση να ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο με την Τουρκία.

Οι Τούρκοι με πρόσχημα την «ασφάλεια του κράτους» εκτοπίζουν ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού στην αφιλόξενη μικρασιατική ενδοχώρα, μέσω των λεγόμενων «ταγμάτων εργασίας» («Αμελέ Ταμπουρού»). Στα «Τάγματα Εργασίας» αναγκάζονταν να υπηρετούν οι άνδρες που δεν κατατάσσονταν στο στρατό. Δούλευαν σε λατομεία, ορυχεία και στη διάνοιξη δρόμων, κάτω από εξοντωτικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από πείνα, κακουχίες και αρρώστιες.

Αντιδρώντας στην καταπίεση των Τούρκων, τις δολοφονίες, τις εξορίες και τις πυρπολήσεις των χωριών τους, οι Ελληνοπόντιοι, όπως και οι Αρμένιοι, ανέβηκαν αντάρτες στα βουνά για να περισώσουν ό,τι ήταν δυνατόν. Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, οι τούρκοι εθνικιστές υπό τον Μουσταφά Κεμάλ είχαν πλέον όλο το πεδίο ανοιχτό μπροστά τους για να εξολοθρεύσουν τους Ελληνοπόντιους. Ό,τι δεν κατάφερε ο Σουλτάνος σε 5 αιώνες το πέτυχε ο Κεμάλ σε 5 χρόνια!

Το 1919 οι Έλληνες μαζί με τους Αρμένιους και την πρόσκαιρη υποστήριξη της κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο ελληνοαρμενικό κράτος. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν το γεγονός για να προχωρήσουν στην “τελική λύση”.

Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει τη δεύτερη και πιο άγρια φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας, υπό την καθοδήγηση των Γερμανών και σοβιετικών συμβούλων του. Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 οι Ελληνοπόντιοι που έχασαν τη ζωή τους ξεπέρασαν τους 200.000, ενώ κάποιοι ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό τους στις 350.000.

Όσοι γλίτωσαν από το τουρκικό σπαθί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Νότια Ρωσία, ενώ γύρω στις 400.000 ήλθαν στην Ελλάδα. Με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στην ανόρθωση του καθημαγμένου εκείνη την εποχή ελληνικού κράτους και άλλαξαν τις πληθυσμιακές ισορροπίες στη Βόρειο Ελλάδα.

Με αρκετή, ομολογουμένως, καθυστέρηση, η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.

Περιορισμένες εκδηλώσεις λόγω κορονοϊού

Ένεκα κορονοϊού και για λόγους ανωτέρας βίας, οι δράσεις και οι εκδηλώσεις για την 101η επέτειο της Γενοκτονίας των Ποντίων θα είναι περιορισμένες, έχοντας πυρήνα την Πλατεία Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, δύο ποντιακές ομοσπονδίες θα κάνουν δύο ξεχωριστές τελετές στο Μνημείο της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Αυτές θα γίνουν στις 11 π.μ. από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, με τη συμμετοχή της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείαν, ενώ στις 7 μ.μ. θα ακολουθήσει επιμνημόσυνη δέηση από την Ποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος, μαζί με μουσικό αφιέρωμα, καταθέσεις στεφάνων, ενός λεπτού σιγή και ανάκρουση Εθνικού Ύμνου.

Την ίδια ώρα στην Αθήνα, στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη θα πραγματοποιηθεί αλλαγή Ευζώνων της Προεδρικής Φρουράς , φορώντας παραδοσιακές Ποντιακές στολές, ενώ στη δύση του ηλίου θα φωταγωγηθεί η το κτίριο της Βουλής για να τιμήσει τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς της Ποντιακής Γενοκτονίας.

“Μνήμη, περισυλλογή και καθήκον”

Το δικό του μήνυμα για την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου έστειλε ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Ρωσίας, Ιβάν Σαββίδης:

“Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, συμπατριώτες! Κάθε χρόνο την ημέρα της τραγικής για τους Έλληνες του Πόντου ημερομηνίας, της 19ης Μαΐου, σφίγγονται από τον πόνο οι καρδιές μας, και οι σκέψεις και οι ψυχές μεταφέρονται στα πάτρια εδάφη του Πόντου, στους προγόνους μας. Κάθε χρόνο αναρωτιέμαι εάν οδεύουμε προς τη σωστή κατεύθυνση. Έχουμε κάνει αρκετά, ώστε ο κόσμος να μην επαναλάβει λάθη, όπως τα εγκλήματα εναντίον των χριστιανικών λαών της Μικράς Ασίας; Πού πρέπει να κατευθυνθούν οι προσπάθειές μας, ώστε να μην κοπεί το αόρατο νήμα, που ενώνει όλους εμάς, τους απογόνους των Έλλήνων του Πόντου, τους διεσπαρμένους σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο; Και βρίσκω τις απαντήσεις στον καθένα από εμάς, στη συμπεριφορά μας και στις πράξεις μας… Ιδρύθηκε το Κέντρο Ποντιακών Σπουδών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, λειτουργεί η Έδρα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν επιτρέψαμε να κλείσει αυτή η σελίδα της ιστορίας του ελληνικού λαού. Προβάλλεται η σειρά “Το Κόκκινο Ποτάμι”, πράγμα που σημαίνει ότι η ηχώ της ποντιακής τραγωδίας θα αντηχήσει στις ψυχές πάρα πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Πραγματοποιήθηκαν πρεμιέρες σοβαρών ντοκιμαντέρ, που γυρίστηκαν από τα αδέλφια μας από την Έλλάδα, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Η νεολαία μας διεξήγαγε σειρά από δράσεις, αφιερωμένες στη μελέτη της ποντιακής καταστροφής, και ασχολείται με την ανάδειξη του θέματος στον ΟΗΕ.

Όλα αυτά δείχνουν ότι, εμείς, οι Πόντιοι δεν τα παρατάμε ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές. Ναι, σήμερα, δεν θα συγκεντρωθούμε όλοι μαζί, ώστε να τιμήσουμε τα θύματα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Δεν θα περπατήσουμε στους δρόμους των πόλεών μας, ξετυλίγοντας τα πανό με τις ποντιακές σημαίες. Όμως, αισθάνομαι ότι ο λαός μας είναι πιο ενωμένος από ποτέ. Τα κοινωνικά δίκτυα γεμίζουν με προσωπικές ιστορίες οικογενειών, οι οποίες βίωσαν την τραγωδία, αναμνήσεις της χαμένης πατρίδας, παιδικές ζωγραφιές, τραγούδια και ποιήματα που απήγγειλαν νέοι, η ποντιακή λύρα ηχεί μέσω των οθονών των τηλεοράσεων και του διαδικτύου. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε ζωντανοί, ζωντανοί ως λαός. Σε αυτή τη θλιβερή για μας ημέρα – μία ημέρα περισυλλογής, ας προσευχηθούμε για όλα τα αδικοχαμένα θύματα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, για τους συγγενείς και τους φίλους, για τους λαούς, που υπέφεραν μία μοίρα παρόμοια με τη δική μας. Είθε ο Κύριος να αναπαύσει τις ψυχές τους, και εμάς να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε επαρκώς τις δυσκολίες και τις δοκιμασίες, που μας έστειλε. Είμαι βέβαιος ότι οι έκτακτες καταστάσεις πρώτα απ’ όλα ενώνουν τους ανθρώπους, ξυπνάνε στον άνθρωπο υγιείς δυνάμεις, ανοίγουν νέους τρόπους συνεργασίας, αλληλεπίδρασης, βοήθειας.

Κοινό μας καθήκον είναι να μην σταματήσουμε ούτε λεπτό τη δουλειά μας, η οποία έχει στόχο να φέρνει έμπνευση στο λαό μας για περαιτέρω δημιουργική δραστηριότητα. Και ας αποτελέσουν οι πρόγονοί μας παράδειγμα ανυπότακτου πνεύματος και εσωτερικής δύναμης. Ο Θεός να μας ευλογεί! Αιωνία η μνήμη σε όλους τους αδικοχαμένους. Με βαθιά εκτίμηση και αγάπη, Ιβάν Σαββίδης”.