40 χρόνια ΠΑΣΟΚ: Οι φράσεις είχαν τη δική τους ιστορία

Του Γιάννη Πιτταρά

Για 40 χρόνια το ΠΑΣΟΚ άφησε το αποτύπωμά του στην σύγχρονη πολιτική ιστορία του τόπου. Το δικό τους ξεχωριστό στίγμα άφησαν όμως πολλά από τα ιστορικά του στελέχη, από τον ιδρυτή του κόμματος Ανδρέα Παπανδρέου, μέχρι προσφάτως τον Γιώργο Παπανδρέου, με φράσεις, λέξεις και συνθήματα, που έγραψαν τη δική τους ιστορία στον τοίχο του κόμματος με τον πράσινο ήλιο.

Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις, αυτός ο κώδικας επικοινωνίας έγινε άλλοτε σύνθημα στις εκλογικές αναμετρήσεις, άλλοτε πάλι σλόγκαν στα χείλη των οπαδών του ΠΑΣΟΚ και κάποιες φορές επιχείρημα των πολιτικών αντιπάλων.

Οι πλέον εμβληματικές φράσεις ωστόσο ειπώθηκαν από τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Στην ιστορία έμεινε η απάντησή του στον  Κωνσταντίνο Καραμανλή μέσα στη Βουλή.

Ήταν το 1977, όταν σε συζήτηση για την ένταξη της χώρας στην Ε.Ο.Κ. ο Ανδρέας Παπανδρέου πήρε τον λόγο και είπε πως η απόφαση της ένταξης πάρθηκε στο βωμό του «Ανήκομεν εις την Δύσιν».

Τότε ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής παρενέβη και του είπε: «Με συγχωρείτε, γιατί το επαναλαμβάνετε, το «Ανήκομεν εις την Δύσιν;» Βεβαίως ανήκομεν εις την Δύσιν! Η Ελλάς, θέλετε από παράδοση θέλετε από συμφέροντα, ανήκει στον δυτικό κόσμο. Όπως άλλοι λαοί ανήκουν στους Αδεσμεύτους, ανήκουν στους Ανατολικούς, ανήκουν στους Αφρικανούς, υπό αυτή την έννοια ανήκομεν εις την Δύσιν».

«Προτιμούμε να ανήκομεν εις τους Έλληνες» απάντησε ο Παπανδρέου.

Με αυτό τον τρόπο πορεύτηκε μέχρι την εκλογική νίκη του ’81, όπου έμειναν ανεξίτηλα στη μνήμη των οπαδών του πολλά από τα προεκλογικά συνθήματα της περιόδου εκείνης, όπως «έξω από το ΝΑΤΟ», και «έξω από την Ε.Ο.Κ.».

Και όχι μόνο!

Το σύνθημα «περήφανα γηρατειά» η μόνιμη επωδός του Παπανδρέου σε όλους σχεδόν τους λόγους του, δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την κοινωνική του ευαισθησία στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας.

Μια λέξη όμως – ήταν κατά πολλούς – αυτή που επισφράγισε και την 1η κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ.

Η «Αλλαγή» κεντρικό πολιτικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ με τους οπαδούς του να φωνάζουν ρυθμικά «Εδώ και τώρα Αλλαγή».

Ένα χρόνο μετά, το 1982, ο Ανδρέας, παντοδύναμος πια μέσα στο κόμμα που ο ίδιος ίδρυσε, σε μια επίδειξη ισχύος, προχώρησε στην διαγραφή του Γιώργου Πέτσου από το ΠΑΣΟΚ, χρησιμοποιώντας τη φράση «έθεσεν εαυτόν εκτός κόμματος», που από τότε συνοδεύει όλες τις επίσημες ανακοινώσεις όλων των αρχηγών κομμάτων όταν προβαίνουν σε διαγραφές στελεχών τους.

Ο χαρακτηρισμός απέδωσε στον ορκισμένο εχθρό του Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, το 1984, έμεινε βαθιά χαραγμένο στη μνήμη των στελεχών του και χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στις δημόσιες συζητήσεις.

Ήταν 2 Οκτωβρίου του 1984 όταν ο Ανδρέας σχολίαζε «χθες η Νέα Δημοκρατία ανέδειξε στην ηγεσία της έναν Εφιάλτη!» αναφερόμενος στην εκλογή του κ.Μητσοτάκη στην προεδρία του αντίπαλου κόμματος.

Ένα χρόνο μετά, στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση με αντίπαλο τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, προκάλεσε ποικίλα σχόλια με την κίνησή του, στο τέλος της προεκλογικής συγκέντρωσης στην πλατεία Συντάγματος, όταν σήκωσε στην αγκαλιά του την μικρή Αννούλα, το 7χρονο κορίτσι που πρωταγωνιστούσε στην αφίσα του ΠΑΣΟΚ υπό το σύνθημα: «ΠΑΣΟΚ για ακόμη καλύτερες μέρες».

Το 1986, έχοντας ανανεώσει για δεύτερη φορά τη θητεία του, ο Ανδρέας Παπανδρέου προβαίνει σε ακόμα μία κίνηση ισχύος εντός του κόμματος, με μια φράση που γίνεται συνώνυμο της προειδοποίησης του αρχηγού στους αμφισβητίες του: «Όποιος δεν συμφωνεί να κατέβει από το τρένο» λέει κοφτά το καλοκαίρι του 1986, όταν πια έχουν αρχίσει να πυκνώνουν οι φωνές των εσωκομματικών του αντιπάλων.

Υπάρχει ωστόσο και μια φράση την οποία ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε διαψεύσει ότι ειπώθηκε από τον ίδιο.

Αφορά στην χρονιά του 1986 όταν τότε πρόεδρος και διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ Δημήτρης Μαυράκης είχε κατηγορηθεί – αν και αργότερα αθωώθηκε – ότι υπεξαίρεσε από τον οργανισμό 500 εκ. δραχμές, με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ να φέρεται να σχολιάζει: «είπαμε να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του, αλλά όχι και 500 εκατομμύρια!».

Στο πολιτικό και δημοσιογραφικό λεξιλόγιο, καθιερώθηκε από το 1987 η φράση «μπάνια του λαού» που αποδίδεται και αυτή στον Ανδρέα Παπανδρέου όταν στις επίμονες ερωτήσεις των δημοσιογράφων για το εάν θα γίνουν πρόωρες εκλογές εκείνος φέρεται να τους απάντησε: «Δεν θα χαλάσουμε τα μπάνια του λαού».

Ένα χρόνο μετά, μια φράση με εκκλησιαστική προέλευση, έμελλε να αφήσει το δικό της αποτύπωμα τόσο στην διπλωματία της εποχής, όσο και στα πολιτικά πράγματα, κυρίως γιατί για πρώτη φορά ένας πολιτικός αναγνώριζε δημόσια το λάθος του, χρησιμοποιώντας τη λατινική φράση «Mea culpa».

Ήταν η εποχή της προσπάθειας μιας ελληνοτουρικής προσέγγισης ανάμεσα στον Ανδρέα Παπανδρέου με τον τότε Τούρκο πρόεδρο Τουργκούτ Οζάλ.

Μετά την περίφημη συνάντηση στο Νταβός στο κοινό ανακοινωθέν οι δυο τους μιλούσαν για τις προσπάθειες ειρηνικών σχέσεων των δύο χωρών, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να δηλώνει ότι συμφώνησαν να μπει στο «ράφι» το Κυπριακό.

Η φράση «Mea culpa» ειπώθηκε στη Βουλή τον Ιούνιο του 1988 σε μια θυελλώδη συνεδρίαση με αφορμή το «ράφι» για το Κυπριακό.

Τότε, βουλευτής της Ν.Δ. τού είπε «εσείς το είπατε αυτό».

Ανδρέας: «Όχι με τη δική σας έννοια».

Μητσοτάκης: «Εσείς το είπατε αυτό».

Ανδρέας: «Mea culpa», σας ευχαριστεί;

Μητσοτάκης: «Mea culpa», εντάξει, αλλά εσείς το είπατε.

Ανδρέας: «Εγώ, όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι, κ. Μητσοτάκη, τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε».

Η πολιτική των παροχών πάντως, βρήκε την πιο ακριβή της μορφή σε μια φράση που εμπνεύστηκε ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ το 1989 και διατύπωσε από το μπαλκόνι στην τελευταία προεκλογική συγκέντρωση στο Περιστέρι.

Το «Τσοβόλα δώστα όλα» του Ανδρέα Παπανδρέου προς τον τότε υπουργό Οικονομικών αποτελεί από τότε το σήμα κατατεθέν ως συνώνυμο των παροχών προς το λαό.

Τα στελέχη που έγραψαν τη δική τους ιστορία

Δεν ήταν όμως μόνον ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ που στην 40χρονη πορεία του κόμματος καθιέρωσε στο πολιτικό λεξιλόγιο μια σειρά από ιστορικές φράσεις.

Πολλά από τα στελέχη του έσπευσαν να τον μιμηθούν, άλλοι με επιτυχία και άλλοι προκαλώντας το κοινό αίσθημα.

Περιβόητη είναι η κουβέντα του Γιώργου Κατσιφάρα στα πρώτα βήματα του ΠΑΣΟΚ, όταν ο κόσμος ακόμα δεν γνώριζε καλά καλά τους «πράσινους» υπουργούς, με τον στενό φίλο του Ανδρέα Παπανδρέου να απευθύνεται στους συναδέλφους του με τη φράση «αν δεν υπήρχε ο Α. Παπανδρέου δεν θα μας ήξερε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας μας».

Η εμβληματική Μελίνα Μερκούρη συνέδεσε την παρουσία της μέσα στο ΠΑΣΟΚ με τις παρεμβάσεις της και τον αντισυμβατικό τρόπο της.

Όταν το ΠΑΣΟΚ είχε χάσει τις εκλογές από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, όλοι έκαναν αναλύσεις επί αναλύσεων για τους λόγους και τα αίτια αυτής της εξέλιξης.

Η Μελίνα, με απόλυτη φυσικότητα απευθύνεται στον Ανδρέα Παπανδρέου και του δίνει της δική της εξήγηση: «Ανδρέα, δεν αρέσουμε πλέον».

Με την ίδια φυσικότητα, είχε συμβουλέψει και την Δήμητρα Λιάνη λέγοντας της «κοριτσάκι μου, αν τον αγαπάς, παρ ‘τον και φύγετε!» μετά την αθωωτική απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου για τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ.

Μετά την «Αλλαγή» του Ανδρέα Παπανδρέου, ο διάδοχος του στα ηνία του ΠΑΣΟΚ, Κώστας Σημίτης, καθιέρωσε το δικό του σύνθημα περί«Εκσυγχρονισμού», εγχείρημα με το οποίο πορεύτηκε μέχρι τέλους, κατηγορούμενος πολλές φορές από στελέχη του κόμματος, ότι σβήνει την παρακαταθήκη του ΠΑΣΟΚ.

Για μια φράση του όμως από το βήμα της Βουλής στα τέλη του Ιανουαρίου του 1996, θα γινόταν κόκκινο πανί, για πολιτικούς φίλους και αντιπάλους.

Το «ευχαριστώ τους Αμερικανούς» την επομένη της νύχτας των Ιμίων, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων για ενδοτισμό και υποτέλεια.

Στην πρόσφατη πολιτική ιστορία του ΠΑΣΟΚ, η φράση «Λεφτά υπάρχουν!» που χρησιμοποίησε προεκλογικά τον Σεπτέμβρη του 2009 ο τότε πρόεδρος του κόμματος και μετέπειτα Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, αποτελεί μέχρι και στις μέρες μας, σημείο αναφοράς της κριτικής των αντιπάλων του.

Ο πληθωρικός Θεόδωρος Πάγκαλος έγραψε τη δική του ιστορία με τις παρεμβάσεις του και τα σχόλια του πολλά από τα οποία επικρίθηκαν ακόμα και από κυβερνήσεις του εξωτερικού.

Τάραξε τα νερά όταν το 1990 ως αντιπρόσωπος του Ελληνικού Κοινοβουλίου στο Συμβούλιο της Ευρώπης κάνει την απίστευτη δήλωση: «Η Γερμανία είναι οικονομικός γίγαντας αλλά πολιτικός νάνος».

Ο τότε καγκελάριος Χέλμουτ Κολ διαμαρτύρεται δημοσίως στην κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου και ο Θεόδωρος  Πάγκαλος αποσύρει αμέσως τη δήλωση και ζητάει συγγνώμη….

Αίσθηση προκαλεί ξανά το 1994, ως υποψήφιος του ΠΑΣΟΚ στον Δήμο Αθηναίων.

Κατά πολλούς έχασε την εκλογική αναμέτρηση, λόγω των χαρακτηρισμών του εναντίον του αντιπάλου του Δημήτρη Αβραμόπουλου, τον οποίο αποκαλεί ο «Κύριος Τίποτα».

Η φράση ωστόσο που θα τον συνοδεύει και έγινε και τίτλος βιβλίου από τον ίδιο τον Θεόδωρο Πάγκαλο είναι το «Μαζί τα φάγαμε…».

Είναι η δική του απάντηση από το βήμα της Βουλής το 2010 στις οργισμένες αντιδράσεις του κόσμου που συρρέει στην πλατεία Συντάγματος και διαμαρτύρεται για αποκαλεί κλέφτες τους πολιτικούς…

*Στείλτε μας τις πασοκικές ατάκες που θυμάστε