Δημογραφικό και brain drain: Συγκοινωνούντα δοχεία, απειλή για το μέλλον

Το πως αλλά και κυρίως το πόσοι θα είναι οι πολίτες του ελληνικού κράτους σε 30 χρόνια από σήμερα δεν είναι κάτι που θα απασχολήσει την τότε κυβέρνηση της χώρας. Απασχολεί-και πολύ σωστά- από τώρα διότι αν συνεχιστεί η ραγδαία πτώση του πληθυσμού που παρατηρείται την τελευταία δεκαετία η Ελλάδα θα πρέπει να επανεκτιμήσει πολλά από τα δεδομένα που την αφορούν στην οικονομία, την κοινωνία αλλά και την άμυνα.

Το News24/7 προσέγγισε αυτό το γιγαντιαίο πρόβλημα το οποίο σε συνδυασμό με την αδυσώπητη οικονομική κρίση των μνημονιακών χρόνων έφερε τη χώρα αντιμέτωπη με πρωτοφανέρωτες καταστάσεις, τουλάχιστον σε ότι αφορά το μεταπολεμικό διάστημα. Οι αναλύσεις των φαινομένων πλαισιώνονται με ιδιαίτερα χαρακτηριστικές προσωπικές ιστορίες.

Γεννήσεις… SOS

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του δημογραφικού προβλήματος στην Ελλάδα έχει να κάνει φυσικά με τον αριθμό των γεννήσεων. Τα νούμερα του 2018 ήταν αρκούντως ενδεικτικά και χτύπησαν στους ειδικούς συναγερμό για δράση. Κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς λοιπόν γεννήθηκαν στην Ελλάδα 86.400 παιδιά και αυτός ο αριθμός είναι ο μικρότερος που έχει καταγραφεί από το 1932 έως και στις μέρες μας. Είναι, δηλαδή, αρνητικό ρεκόρ των τελευταίων 86 χρόνων!

Αυτό που επίσης συνιστά εξόχως χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ότι σταδιακά αυξάνεται η ηλικία στην οποία μία γυναίκα αποκτά παιδιά. Μόλις το 2011, πριν από οκτώ χρόνια, η μέση ηλικία μίας μητέρας ήταν τα 30,5 έτη. Οκτώ χρόνια αργότερα αυτή η μέση ηλικία έχει ανέβει κατά ένα έτος και έχει φτάσει τα 31,5 έτη.

Πρόκειται για τάση που άρχισε να παρατηρείται κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 80 και η οποία έκανε το πικ της κατά τη διάρκεια των χρόνων της οικονομικής κρίσης κατά τους οποίους πολλά ζευγάρια ανέβαλλαν για οικονομικούς λόγους τη διαδικασία απόκτησης παιδιού ή παιδιών.

Ο πληθυσμός της χώρας το 2050 θα είναι μειωμένος σε σχέση με σήμερα κατά 800.000 άτομα

Επιπρόσθετα, ως προς τη μελλοντική προβολή του πληθυσμού της Ελλάδας, οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες. Υπάρχουν συντηρητικά σενάρια που προβλέπουν ότι ο πληθυσμός της χώρας το 2050 θα είναι μειωμένος σε σχέση με σήμερα κατά 800.000 άτομα. Υπάρχει όμως και το μάλλον καταστροφικό σενάριο που υποστηρίζει ότι μέχρι το 2050 ο πληθυσμός θα έχει μειωθεί κατά 2,5 εκατομμύρια άτομα, θα έχει “χαθεί” δηλαδή το ¼ της χώρας σε σχέση με τα νούμερα που γνωρίζουμε σήμερα. Προφανώς, όπως μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας, αυτό θα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες σε θέματα όπως το ασφαλιστικό σύστημα και οι παροχές του καθώς και στο ΑΕΠ της χώρας στη διαμόρφωση του ύψους του οποίου παίζουν καθοριστικό ρόλο τα άτομα παραγωγικής ηλικίας.

Μιλώντας για το ασφαλιστικό, μία από τις κύριες συνέπειες του δημογραφικού προβλήματος στον πληθυσμό είναι η γήρανσή του. Το θέμα προσέγγισε αναλυτικά μία μελέτη του Βύρωνα Κοτζαμάνη που δημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό “Δημογραφικά Νέα”. Σύμφωνα μ’ αυτήν το 22% σχεδόν των κατοίκων της χώρας είναι πλέον άνω των 65 ετών και το ποσοστό των 85+ αγγίζει το 3,5% (ενώ ήταν μόλις 0,04% το 1951).

Επίσης, ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας 0-14 ετών από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 υπολείπεται αυτού των 65 ετών και άνω. Υπάρχει, άρα, τεράστιο πρόβλημα με την αλληλουχία των γενεών καθώς πλέον οι νέοι, που υποτίθεται ότι στηρίζουν τις συντάξεις των υπέργηρων με τις εισφορές τους, δεν είναι πια τόσοι πολλοί.

Παρατηρείται, τέλος, και μια υπερ-συγκέντρωση του πληθυσμού σε ένα εξαιρετικά περιορισμένο τμήμα της συνολικής επιφάνειας της χώρας καθώς σχεδόν 3 στους 4 κατοίκους ζουν πλέον στις μητροπολιτικές περιοχές Αθηνών και Θεσσαλονίκης και σε μια δεκάδα μεγάλων αστικών κέντρων. Η επαρχία, κοντολογίς, ερημώνει.

Δεν φτάνουν μόνο οι μετανάστες

Μπορούν να δώσουν τη λύση οι μετανάστες; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα φέρεται να είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Από πολλούς διατυπώνεται, σχετικά αβασάνιστα, η άποψη ότι με την πλήρη αφομοίωση των μεταναστών και των προσφύγων από την ελληνική πολιτεία το δημογραφικό πρόβλημα μπορεί να λυθεί ή έστω να περιοριστεί σε νούμερα σαφώς πιο διαχειρίσιμα.

Οι αριθμοί όμως δείχνουν ότι παρά το γεγονός ότι οι αλλοδαπές γυναίκες της παραγωγικής ηλικίας συνεισφέρουν ένα ικανοποιητικό ποσοστό των συνολικών γεννήσεων (τουλάχιστον από το 2003 και μετά, όταν και άρχισαν να καταγράφονται επίσημα τα στοιχεία), ωστόσο συμβάλλουν ελάχιστα στη συνολική γονιμότητα. Αντλώντας δεδομένα από τη μελέτη των Βύρωνα Κοτζαμάνη και Καρκάνη που δημοσιεύτηκε στα “Δημογραφικά Νέα” διαπιστώνεται ότι σ’ αυτό που ονομάζεται Συνθετικός Δείκτης Γονιμότητας η συμβολή των αλλοδαπών γυναικών δεν ξεπερνάει τα 0,1 παιδιά ανά γυναίκα.

Αυτό παρατηρείται διότι, όπως τονίζουν χαρακτηριστικά οι επιστήμονες- συγγραφείς, “ο αριθμός των γεννήσεων είναι προϊόν δύο ανεξάρτητων παραγόντων: του πλήθους των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και του τελικού αριθμού των παιδιών που θα φέρουν στον κόσμο και είναι λάθος να βγάζουμε συμπεράσματα για την συμβολή των αλλοδαπών στην γονιμότητα με βάση το ποσοστό των γεννήσεων τους”.

Είναι σαφές ότι με τα υπάρχοντα νούμερα αλλοδαπών η Ελλάδα δεν μπορεί να ελπίζει σε σημαντική ενίσχυση του Συνθετικού Δείκτη Γονιμότητας, παρά το γεγονός ότι οι αλλοδαπές γυναίκες συμβάλλουν σημαντικά στις γεννήσεις. Ωστόσο, υπάρχει και μία άλλη διάσταση που αξίζει τον κόπο να αναφέρουμε.

Όπως υπογραμμίζουν στη μελέτη τους οι Κοτζαμάνης και Καρκάνης οι αλλοδαποί άμβλυναν τα αρνητικά φυσικά υποζύγια στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Χωρίς αυτούς το φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις-θάνατοι) για τα χρόνια από το 2004 έως το 2017 θα ήταν σχεδόν τριπλάσιο (!)

Και αυτό γιατί οι αλλοδαποί είχαν ένα ιδιαίτερα θετικό ισοζύγιο μέσα σ’ αυτά τα 13 χρόνια που έφτασε σχεδόν τις 210 χιλιάδες άτομα (γεννήθηκαν δηλαδή 210 χιλιάδες περισσότεροι από όσους πέθαναν). Την ίδια ώρα το αρνητικό ισοζύγιο των γηγενών έφερνε πολύ σοβαρές πληθυσμιακές απώλειες.

Η οικονομική κρίση επιδείνωσε την κατάσταση

Το έτος-καμπή για το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα φαίνεται ότι είναι το 2011. Καθόλου τυχαία πρόκειται για το πρώτο ολόκληρο ημερολογιακό έτος εφαρμογής των μνημονιακών πολιτικών (του πρώτου, τότε, μνημονίου που επιβλήθηκε στη χώρα τον Μάιο του 2010).

Το 2011 για πρώτη φορά στην ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις

Το 2011 λοιπόν για πρώτη φορά στην ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις και έτσι επιβεβαιώθηκε η ο μεγάλος φόβος όσων μελετούσαν τα νούμερα ήδη από τη δεκαετία του 80 όταν άρχισε να παρατηρείται η σημαντική κάμψη στις γεννήσεις.

Η αρνητική επίδοση του 2011 συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια των μνημονιακών χρόνων κάτι που σημαίνει ότι μην λαμβάνοντας υπόψιν το brain drain, ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 151.393 άτομα (2011-2017, σύμφωνα με την έρευνα των Σάββα Ρομπόλη και Βασίλη Μπέτση). Μέσα δηλαδή έξι χρόνια η Ελλάδα έχασε μία πόλη ίση ή σχεδόν ίση με τον πληθυσμό της Πάτρας ενώ είδε και το μέσο όρο ηλικίας να ανεβαίνει σημαντικά.

Θα μπορούσε όμως να πει κανείς ότι η ζημιά θα ήταν εύκολα αναστρέψιμη αν περιοριζόταν σ’ αυτές τις απώλειες. Στη μείωση των γεννήσεων όμως, ήρθε να προστεθεί η μαζική μετανάστευση νέων, κυρίως, ανθρώπων στο εξωτερικό προς αναζήτηση καλύτερης εργασίας. Φυσιολογική κίνηση αν σκεφτεί κανείς ότι πρώτον στα χρόνια των μνημονίων η ανεργία στην Ελλάδα τριπλασιάστηκε και άγγιξε το 30% και δεύτερον ότι είχε διαμορφωθεί μία γενιά ανθρώπων με υψηλά και πλούσια προσόντα η οποία ένιωθε να ασφυκτιά στη μίζερη μνημονιακή Ελλάδα των λιγοστών ευκαιριών και των χαμηλών μισθών.

Σύμφωνα πάντα με την έρευνα των Ρομπόλη και Μπέτση από το 2011 έως το 2015 (εποχή που συμπεριλαμβάνει και τα τρία μνημόνια που υπέγραψε η Ελλάδα με τους δανειστές της) μετανάστευσαν από τη χώρα 550.347 άτομα, περισσότεροι δηλαδή από μισό εκατομμύριο πολίτες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία παραγωγικής ηλικίας!

Από το 2011 μέχρι το 2017 η Ελλάδα είδε το πληθυσμό τους να μειώνεται κατά 382.227 άτομα

Άρα στο χρονικό διάστημα από το 2011 μέχρι το 2017 η Ελλάδα είδε το πληθυσμό τους να μειώνεται κατά 382.227 άτομα. Σαν να έπεσε στη χώρα δηλαδή ένας καταστροφικός λιμός ή σαν να έβγαινε από έναν τρομερά σκληρό πόλεμο. Το εκπληκτικό είναι ότι από το 2011 έως το 2017 η Ελλάδα είχε αρνητικό ισοζύγιο μεταναστευτικών ροών της τάξης των 230.874 ατόμων. Σε απλά ελληνικά μέσα σε εκείνη την επταετία και παρά το γεγονός ότι το προσφυγικό είχε αρχίσει ήδη να “φουντώνει” από τη χώρα βγήκαν 230.874 άτομα από όσα μπήκαν από άλλες χώρες (πρόσφυγες και μετανάστες). Κοντολογίς είναι σαν η Ελλάδα να επέστρεφε στις δεκαετίες του 50 και του 60.

Τι λένε οι νέοι για την οικογένεια;

Tο News 24/7 μίλησε με τρεις ανθρώπους γύρω από τον παράγοντα οικογένεια και παιδιά, καθώς και το πως επηρεάζει η οικονομική κρίση τις επιλογές τους.

Ο Νίκος ζει και εργάζεται στην Αθήνα και είναι 30 χρονών. Παρά τις δυσκολίες της εποχής παραμένει αισιόδοξος όσον αφορά το κομμάτι οικογένεια. Αν και αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες, θεωρεί πως δεν θα τις αφήσει να επηρεάσουν την επιλογή του. «Έχοντας μεγαλώσει σε ένα πολύ ζεστό οικογενειακό περιβάλλον (που θεωρώ ότι παίζει ρολό) και σε μια περιοχή με γειτονιές και πολλές οικογένειες (και αυτό παίζει ρολό), από μικρός είχα κάτι σαν δεδομένο το ότι θα κάνω οικογένεια – παιδιά. Σίγουρα μεγαλώνοντας και βλέποντας φίλους με παιδιά, κατάλαβα τις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν οικονομικά με την έλευση ενός παιδιού. Η εργασιακή αβεβαιότητα μπορεί να επηρεάσει αυτή την επιλογή μου όσον αφορά το άγχος, αλλά εν τέλει ελπίζω ότι δεν θα την καθορίσει . Όπως λένε και οι παλαιοί θα τον βρω τον τρόπο».

Η Αθηνά είναι 24 ετών. Μεγάλωσε σ’ ένα χωριό της Φλώρινας, ενώ τώρα μένει στη Θεσσαλονίκη όπου και εργάζεται. Στις δικά της πλάνα –τουλάχιστον για τώρα- τα παιδιά δεν έχουν θέση. Ρόλο στην επιλογή της, όπως η ίδια παραδέχεται- παίζουν οι φιλοδοξίες της και οι θυσίες που απαιτεί η ανατροφή ενός παιδιού. «Μεγάλωσα σε μια ζεστή και μεγάλη οικογένεια, με ανθρώπους που με στηρίζουν από μικρή ηλικία, και δείχνουν συχνά πόσο χαρούμενοι είναι με τον άνθρωπο που έχω γίνει. Και παρόλα αυτά, παρ’όλη την αγάπη και τη σημασία της οικογένειας στη μέχρι τώρα ζωή μου, η αλήθεια είναι ότι δε βλέπω τον εαυτό μου να δημιουργεί κάτι τέτοιο.

Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι φτιαγμένοι να γίνουν γονείς

Οι γονείς μου έκαναν και κάνουν πολλές θυσίες για μένα, και φυσικά το κάνουν επειδή το θέλουν, επειδή είμαι το παιδί τους, ίσως επειδή έτσι «λειτουργεί» η ελληνική οικογένεια, ίσως και επειδή η ελληνική πραγματικότητα είναι δύσκολη και θέλουν να έχω μια ζωή ευκολότερη απ’ ότι είχαν εκείνοι. Αλλά έχω εξελιχθεί σε έναν αρκετά φιλόδοξο άνθρωπο, και δεν ξέρω σε ποιο βαθμό είμαι διατεθειμένη να κάνω αντίστοιχες θυσίες, δεν ξέρω κατά πόσο θέλω να μάθω αν μπορώ. Έχω κάποια δικά μου όνειρα και σχέδια να πραγματοποιήσω, και μια οικογένεια δεν ταιριάζει σε αυτό το παζλ. Πολλοί λένε «ακόμη». Πολλοί λένε ότι είμαι πολύ μικρή για να ξέρω. Αλλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι φτιαγμένοι να γίνουν γονείς. Και ίσως, στην πραγματικότητα, να φοβάμαι ότι είμαι ακριβώς ο άνθρωπος της οικογένειας, που θα «χαθεί» για τα παιδιά του, και δεν θα ήθελα να φτάσω να τα κατηγορώ για τις δικές μου χαμένες ευκαιρίες».

Θέλαμε παιδί αλλά ο οικονομικός παράγοντας ήταν ένα ζήτημα

Η Κατερίνα, επίσης 30 ετών, είναι έγκυος στο πρώτο της παιδί. Μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου και εργάζεται. Ως μέλλουσα μητέρα αυτό που την αγχώνει είναι να καταφέρει να ανταπεξέλθει στο άγνωστο της γέννησης ενός παιδιού. Θεωρεί ότι με μια καλή διαχείριση των οικονομικών, μπορεί να περιοριστεί το άγχος που επιφέρει ο συγκεκριμένος παράγοντας. «Σήμερα, στην ηλικία των 30 περιμένοντας το πρώτο μου παιδί περισσότερο αγχωμένη για το άγνωστο της γέννησης του παρά για το οικονομικό κομμάτι της κατάστασης. Φυσικά θέλαμε ένα παιδί αλλά σίγουρα ο οικονομικός παράγοντας ήτανε ένα ζήτημα. Παρ’ όλα αυτά κάνοντας μια σωστή διαχείριση, τώρα πια δεν αγχωνόμαστε τόσο πολύ. Φυσικά υπάρχει μια μικρή βοήθεια και από τους γονείς μας».

Brain Drain: Διαφθορά και αναξιοκρατία ωθούν τους νέους στο εξωτερικό

Για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά, η ICAP People Solutions διεξήγαγε διεθνή έρευνα στη γενιά των νέων απόδημων Ελλήνων (γενιά του Brain Drain), με σκοπό να διερευνήσει τους λόγους για τους οποίους παρατηρείται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της “μετανάστευσης ανθρώπινου κεφαλαίου” και τους παράγοντες που θα συντελούσαν, στην επιστροφή των ατόμων αυτών.

Η φετινή έρευνα επιβεβαιώνει την εικόνα που κατέδειξαν οι προηγούμενες, ενώ εντοπίζει και κάποιες εξελίξεις. Συγκεκριμένα, το εκπαιδευτικό επίπεδο των συμμετεχόντων συνεχίζει να παραμένει υψηλό (πτυχιούχοι 95%), η πλειοψηφία εργάζεται στην Ευρώπη με πρώτη επιλογή το Ηνωμένο Βασίλειο, και μοιράζονται κυρίως μεταξύ διοικητικών, οικονομικών, σπουδών ΙΤ και μηχανικών. Κατά 60% μετακινήθηκαν στο εξωτερικό, αφότου είχαν ήδη εργαστεί στην Ελλάδα. Οι κυριότεροι κλάδοι στους οποίους απασχολούνται είναι οι: Πληροφορική, Τραπεζικός, Οικονομικός και Ασφαλιστικός. Ακολουθούν οι Υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, η Επιστήμη και Έρευνα και η Εκπαίδευση.

Το 58% εργάζεται στο εξωτερικό πάνω από 5 χρόνια

Για ακόμα μία φορά, ο αριθμός των υπαλλήλων παρουσίασε μείωση και αντίστοιχα αυξήθηκαν οι ανώτερες και ανώτατες θέσεις, γεγονός που αποτυπώνεται και στις αμοιβές τους. Οι επιχειρηματίες παραμένουν ελάχιστοι. Το 58% εργάζεται στο εξωτερικό πάνω από 5 χρόνια με πρώτη αιτία αποχώρησης την έλλειψη αξιοκρατίας και τη διαφθορά στην Ελλάδα ακολουθούμενη από την οικονομική κρίση και την αβεβαιότητα στη χώρα. Κυριότεροι λόγοι για τους οποίους θα επέστρεφαν στην Ελλάδα είναι η οικογένεια, το κλίμα και ο τρόπος ζωής. Η αγάπη τους για τη χώρα και η δημιουργία οικογένειας οδήγησε πίσω στη χώρα αυτούς που έχουν ήδη επιστρέψει.

45% βλέπει την επιστροφή του μακροπρόθεσμα σε ορίζοντα άνω των 3 χρόνων

Συνδέονται με την Ελλάδα μέσω της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού και το 41% δηλώνουν ότι υποστηρίζουν την Ελλάδα στο εξωτερικό λαμβάνοντας δράσεις στήριξης για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Σημαντικό ποσοστό που συνεχίζει και αυξάνεται είναι το 42% το οποίο δε σκοπεύει να γυρίσει πίσω ενώ το 45% βλέπει την επιστροφή του μακροπρόθεσμα σε ορίζοντα άνω των 3 χρόνων. Λιγότεροι νέοι σε ηλικία (19% κάτω των 30 ετών) αποφασίζουν να φύγουν από τη χώρα σε σχέση με το παρελθόν. Σχετικά λιγότερα άτομα (20%) σε σύγκριση με παλαιότερα έχουν φύγει τα τελευταία 2 χρόνια από την Ελλάδα, αλλά τα άτομα που έχουν ήδη μετακινηθεί παραμένουν και εξελίσσονται εκεί.

Συμπερασματικά, ο πληθυσμός του Brain Drain μεγαλώνει ηλικιακά, στήνει τη ζωή του στο εξωτερικό δημιουργώντας οικογένεια. Επιπλέον εξελίσσεται εργασιακά, καταλαμβάνοντας υψηλότερες ιεραρχικά θέσεις, λαμβάνοντας μεγαλύτερους μισθούς και έχοντας περισσότερες μισθολογικές απαιτήσεις. Τα άτομα αυτά που επιτυγχάνουν στις νέες τους πατρίδες, κατά μεγάλο ποσοστό θα παραμείνουν εκεί, χωρίς να υπάρχει τρόπος για τη χώρα να αξιοποιήσει παραγωγικά τις εμπειρίες και τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει.

Τα δεδομένα για τις αιτίες που οδήγησαν τους Ελληνες στον δρόμο της μετανάστευσης κατά τα χρόνια της κρίσης – και συγκεκριμένα από το 2008 μέχρι και το 2016 – σκιαγραφεί και μία νέα έρευνα του Πανεπιστημίου Μπρουνέλ του Λονδίνου.

Σύμφωνα με αυτήν, το οικονομικό-βιοποριστικό και οι προοπτικές σταδιοδρομίας δεν αποτέλεσαν τους κύριους λόγους για τους οποίους μορφωμένοι-εξειδικευμένοι Ελληνες επέλεξαν να αποδημήσουν, αφήνοντας το πολιτικό προσωπικό της χώρας να ερίζει στην Αθήνα για το περιβόητο brain drain. Αντιθέτως, η επιλογή τους αυτή, σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας, υπήρξε ταυτόχρονα μια μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στις χρόνιες δυσλειτουργίες της ελληνικής κοινωνίας, οι οποίες οξύνθηκαν κατά τη διάρκεια της ύφεσης, όπως αυτές αντικατοπτρίστηκαν (ή αντικατοπτρίζονται) στους καταρρέοντες κοινωνικοπολιτικούς θεσμούς και στην αδικία που κυριάρχησε (ή και κυριαρχεί) στον κοινωνικό και επαγγελματικό στίβο.

ΣΕΒ: Αναγκαία τα κίνητρα για την αντιστροφή του brain drain

Την παροχή κινήτρων για την αντιστροφή του brain drain και τη μετατροπή του σε brain gain προτείνει μεταξύ άλλων ο ΣΕΒ σε σχετική έρευνα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, περίπου 500.000 νέοι άνθρωποι, υψηλών προσόντων και δεξιοτήτων, εγκατέλειψαν τη χώρα την περίοδο 2008 – 2017, εξέλιξη που σύμφωνα με τον ΣΕΒ εκτός από τις συνέπειες της κρίσης, αντανακλά και τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας (έλλειψη αξιοκρατίας, διαφθορά, κακής ποιότητας κοινωνικές παροχές και κακές εργασιακές συνθήκες) ενώ δυσχεραίνει περαιτέρω τη δυνατότητα προσαρμογής και αντιμετώπισης των προκλήσεων της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.

Προϋπόθεση επιστροφής των νέων η μείωση της φορολογίας

«Σήμερα όλο και περισσότεροι, είτε δεν σκοπεύουν να γυρίσουν, είτε τοποθετούν τον επαναπατρισμό τους στο απώτερο μέλλον και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Βασική προϋπόθεση είναι η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και του μη μισθολογικού κόστους, που επηρεάζει υπέρμετρα τα εισοδήματα των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.

Το πολύ υψηλό μη μισθολογικό κόστος της παραγωγικής εργασίας αλλά και η υπερφορολόγηση (έως 65% του μισθού σε ασφαλιστικές εισφορές και φόρους), έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του brain drain και αν δεν αντιμετωπιστούν, πολύ δύσκολα θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για την αντιμετώπιση του φαινομένου», αναφέρει ο ΣΕΒ.

Στο πλαίσιο αυτό προτείνει μεταξύ άλλων την παροχή κινήτρων προς τις επιχειρήσεις που τους προσλαμβάνουν (π.χ. επιδότηση μισθού/εργοδοτικών εισφορών), καθώς και:

– Δημιουργία ελκυστικού εργασιακού περιβάλλοντος για ικανά στελέχη με εφαρμογή αξιόπιστων και διαφανών συστημάτων αξιολόγησης των εργαζομένων, επιβράβευση της καλής απόδοσης με την παροχή οικονομικών και μη κίνητρων, η παροχή της δυνατότητας εργασίας από απόσταση για ορισμένες ημέρες την εβδομάδα (μερική τηλεργασία) σε όσους εργαζόμενους το επιθυμούν, κ.α.

– Εφαρμογή στοχευμένων κλαδικών πολιτικών σε παραγωγικές δραστηριότητες υψηλής εξειδίκευσης Για παράδειγμα, η βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για τις κλινικές μελέτες στην Ελλάδα θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για επιστήμονες του τομέα της υγείας που σήμερα εργάζονται στο εξωτερικό.

– Θέσπιση κινήτρων που ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη, συνεργασία πανεπιστημίων-επιχειρήσεων, δημιουργία οικοσυστήματος καινοτομίας, κ.α.

“Ελλάδα ξανά”: Αμοιβή 3.000 ευρώ για τον επαναπατρισμό επιστημόνων

Ένα ειδικό πιλοτικό πρόγραμμα για τον επαναπατρισμό σε πρώτη φάση τουλάχιστον 500 Ελλήνων εργαζομένων του εξωτερικού με υψηλού επιπέδου ειδίκευση και διεθνή επιστημονική και επαγγελματική εμπειρία είναι ο στόχος του διεπιστημονικού εγχειρήματος «Rebrain Greece».

Το πρόγραμμα προβλέπει ελάχιστη αμοιβή 3.000 ευρώ το μήνα για τους επιστήμονες που θα αφήσουν την θέση τους στο εξωτερικό και θα επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Στόχος είναι να διασυνδεθεί ευθέως η Ελλάδα με τους Έλληνες της διασποράς, που διαπρέπουν, διακρίνονται και σταδιοδρομούν στο διεθνές περιβάλλον. Το 70% της αμοιβής, δηλαδή τα 2.000 ευρώ θα καλύπτονται από το πρόγραμμα με χρηματοδότηση της επιχείρησης. Η γενναία αυτή επιδότηση θα έχει διάρκεια ένα χρόνο, ενώ το πρόγραμμα ενσωματώνει υποχρέωση διατήρησης του εργαζόμενου με την ίδια αμοιβή για άλλους 12 μήνες τουλάχιστον.

Το πιλοτικό πρόγραμμα ονομάζεται «Ελλάδα ξανά» και παρουσιάστηκε από τον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννη Βρούτση, στο συνέδριο του Rebrain Greece που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 9 Δεκεμβρίου. Το «Ελλάδα ξανά» στοχεύει στον επαναπατρισμό επιστημόνων υψηλού μορφωτικού επιπέδου, κατόχων τουλάχιστον μεταπτυχιακού τίτλου, ηλικίας 28-40 ετών, προκειμένου να εργαστούν ως πρόσθετο προσωπικό σε επιχειρήσεις δραστηριοποιούμενες στην Ελλάδα, με βάση τις εξειδικευμένες ανάγκες με έμφαση στους τομείς των νέων επαυξημένων τεχνολογιών, όπου παρατηρείται σχετική έλλειψη.

Σύμφωνα με τον κ. Βρούτση, άμεσα θα ανοίξει στο πληροφοριακό σύστημα Εργάνη «Ειδική Φόρμα Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος» για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. «Καλώ τις επιχειρήσεις να συμπληρώσουν την φόρμα, ώστε το υπουργείο να καταγράψει τις ζητούμενες από τις επιχειρήσεις ειδικότητες που θεωρούνται κρίσιμες για την ανάταξη του παραγωγικού μοντέλου», διευκρίνισε ο κ. Βρούτσης. Οι επιχειρήσεις που θα συμμετάσχουν στο «Ελλάδα ξανά» θα αναγνωριστούν με ειδική διαδικασία ως πρωτοπόροι –πρεσβευτές υψηλής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

«Η Ελλάδα ανακτά την αξιοπιστία της και την ανταγωνιστικότητα της, μέσω των αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων, σε κρίσιμους τομείς της δημόσιας πολιτικής, ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, με τη συμβολή και τη δύναμη των Ελλήνων της ομογένειας», σημείωσε ο κ. Βρούτσης. Η δράση αυτή εναρμονίζεται με το θεσμικά κατοχυρωμένο πλέον δικαίωμα των Ελλήνων του εξωτερικού να ψηφίζουν.

Η διεπιστημονική πρωτοβουλία «Rebrain Greece – Τεχνολογικός Μετασχηματισμός της Αγοράς Εργασίας» δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και συγκεκριμένα από την Γενική Διεύθυνση Εργασιακών Σχέσεων υπό τον κ. Κωνσταντίνο Αγραπιδά, με την συνδρομή αξιόλογων στελεχών από δημόσιους φορείς, πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα. Στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα Κέντρο Συλλογικής Τεχνογνωσίας για την Αγορά Εργασίας.

Τα προσωπικά παραδείγματα

Το News 24/7 ήρθε σε επικοινωνία με τρεις ανθρώπους για να αφηγηθούν την brain drain ιστορία τους. Ο Πάνος και ο Γιώργος μένουν τα τελευταία 3 χρόνια στο εξωτερικό, ενώ η Θεώνη πρόκειται να αναχωρήσει μες τους επόμενους 3 μήνες για Αμερική.

Ο Πάνος από το 2016 ζει και εργάζεται ως μάγειρας στην Ολλανδία.

“Με το που τελείωσα την στρατιωτική μου θητεία (Σεπτέμβριος 2016) και δεν είχα άλλη υποχρέωση στην Ελλάδα ήθελα να μάθω και αλλά πράγματα πάνω στο αντικείμενο που σπούδασα και ο καλύτερος τρόπος για να το κάνω αυτό ήταν να φύγω από την χώρα μου. Δυστυχώς η Ελλάδα έχει ένα «ταβάνι» γαστρονομικά (δεν έχουμε δηλαδή καλά εστιατόρια συν το ότι αυτά που έχουμε -με εξαιρέσεις φυσικά- πρέπει να έχεις καλό “κονέ” για να πάρεις την θέση. Πέρα από αυτό είχα ξεκινήσει επίσης να βαριέμαι στην Ελλάδα τα ίδια και τα ίδια.

Σκοπεύω σίγουρα να γυρίσω. Μάλιστα, θέλω να γεράσω στην Ελλάδα και φυσικά να κάνω μια οικογένεια. Αλλά αν με ρωτούσες τώρα τι θα ήθελα να αλλάξει για να γυρίσω θα σου έλεγα την κλασική απάντηση. Να σταματήσει με κάποιο τρόπο η κρίση. Με αποτέλεσμα και εμείς να τρώμε περισσότερο έξω σε εστιατόρια αλλά και επενδυτές να ανοίξουν κι άλλα μαγαζιά”.

Η Θεώνη είναι 23 και στους επόμενους μήνες θα φύγει για την Αμερική, όπου και θα ασχοληθεί με την υποκριτική.

“Στην Ελλάδα δε με απογοήτευσε κάτι συγκεκριμένο είναι κυρίως η απουσία ευκαιριών στον τομέα με τον οποίο αποφάσισα να ασχοληθώ, το θέατρο. Αν και νομίζω ότι σε πολλούς τομείς υστερούμε στη χώρα.

Επέλεξα να φύγω ακριβώς για να έχω τις ευκαιρίες που πιστεύω πως δεν θα μπορούσα να βρω εδώ. Τον προορισμό τον διάλεξα έχοντας στο μυαλό μου ακριβώς αυτό το κριτήριο, των ευκαιριών. Πραγματικά το μέρος που θα πάω, η Αμερική έχει την μεγαλύτερη κινηματογραφική βιομηχανία ενώ στην Ελλάδα βγαίνουν πολύ λιγότερες ταινίες.

Δεν σκοπεύω να γυρίσω πίσω, καθώς δεν θα μπορούσα να έχω την εξέλιξη που επιθυμώ. Θα γυρνούσα μόνο αν η Ελλάδα κατάφερνε να έχει κάποια πρωτιά αλλά και μια μεγαλύτερη βιομηχανία στον τομέα της υποκριτικής οπότε θα πίστευα ότι μπορεί να μου εξασφαλίσει την πρόοδο που θέλω στον επαγγελματικό μου τομέα”.

Ο Γιώργος είναι 23 ετών. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο ως μάγειρας τα τελευταία 2 χρόνια.

Δεν νομίζω πως η φράση του λαού “Η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της” είναι τυχαία. Δεν μπορώ επίσης να πω πως με απογοήτευσε κάτι διότι δεν είχα και υψηλές προσδοκίες από την αρχή ίσως. Απλά άρχισα να συνειδητοποιώ πως δεν έχω τις ανάλογες απολαβές από την δουλεία μου σε σχέση με αυτό που προσφέρω και αν δεν τις έχω δουλεύοντας σε ένα από τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία στην Ελλάδα δεν έχω ελπίδες να τις αποκτήσω κάπου αλλού, προς το παρόν.

Ποτέ δεν ήμουν του τύπου “αφού έχω μία δουλειά δόξα τον θεό. Θα συμβιβαστώ με τα 300-600 ευρώ και μια χαρά.

Οι λόγοι που αποφάσισα αρχικά να φύγω ήταν καθαρά λόγω καριέρας, καλώς η κακώς στο εξωτερικό αναγνωρίζεται πιο γρήγορα η δουλειά σου όταν βέβαια είσαι καλός σε αυτήν, κανείς δεν σου χαρίζει τίποτα αν δεν το αξίζεις.

Όπως και να το κάνουμε υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες εργασίας και καλύτερες συνθήκες πολλές φορές, χωρίς να πρέπει να έχεις κάποια συγγενική σχέση με τον εκάστοτε εργοδότη ώστε να σε πάρει για δουλειά!

Ο λόγος που επέλεξα το Λονδίνο είναι διότι αυτήν την στιγμή για το επάγγελμα μου είναι ο παράδεισος, σε κάθε γωνία υπάρχει και ένα μικρό εστιατόριο με την δικιά του εθνική κουζίνα.

Από την άλλη βέβαια υπάρχουν και τα πολυτελή εστιατόρια και τα παγκόσμια φήμης ξενοδοχεία (The SAVOY,Ritz) απλά είναι μία πόλη που τα συνδυάζει όλα. Ένας ακόμη λόγος ήταν το γεγονός ότι από τους 8,9 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν και εργάζονται αυτήν τη στιγμή στο Λονδίνο το 40% είναι μετανάστες, πράγμα που θα έκανε την προσαρμογή λίγο πιο εύκολη.

Κάθε μέρα περνάει από το μυαλό μου να γυρίσω απλά θέλω να το κάνω με τον σωστό τρόπο. Έφυγα εξ’αρχής από το σπίτι μου και την οικογένεια μου για πετύχω τους στόχους μου όσο δύσκολο και αν ήταν. Πίστεψέ με είναι πού εύκολο για εμένα να βγάλω ένα εισιτήριο και να γυρίσω πίσω, αλλά ξέρω ότι μετά από έναν η δυο μήνες κάτι θα με τρώει πάλι μέσα μου.

Θέλω να πρώτα να κάνω αυτά που ήρθα να κυνηγήσω ή έστω να φτάσω σε ένα σημείο που εγώ θα είμαι εντάξει με τον εαυτό μου και τότε ναι θα γυρίσω πίσω!

Το μόνο που θα με έκανε να γυρίσω χωρίς να το σκεφτώ καθόλου είναι η οικογένειά μου. Απλά να ξεκαθαρίσω κάτι… βάσει της εμπειρίας μου ως μετανάστης τα δύο τελευταία χρόνια, πράγματα που θεωρείς δεδομένα στο σπίτι σου δεν θα είναι πλέον από το πιο απλό να σιδερώσεις τα ρούχα σου μέχρι μια σούπα όταν είσαι άρρωστος είσαι μόνος σε μία ξένη χώρα, μην ξεγελιέσαι.

Είναι καλό να έχεις μεγάλα όνειρα και φιλοδοξίες αλλά πρέπει να είσαι έτοιμος να κάνεις και τις ανάλογες θυσίες γι αυτά,γιατί κανείς δεν σε προετοιμάζει για στιγμές όπως να μιλάς με την οικογένειά σου και να στο κλείνουν γιατί δεν θέλουν να τους ακούσεις να κλαίνε επειδή τους λείπεις.

Είναι στιγμές σαν και αυτή που θα σε κάνουν να αμφισβητήσεις τις μέχρι τώρα επιλογές σου”..