Ο ρόλος των “πράσινων γαιών” για την πράσινη μετάβαση

Σύμφωνα με όσα ανέφερε πριν λίγες μέρες ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) Κων. Γιαζιτζόγλου στον 8ο Ελληνικό Κοινοτικό Διάλογο για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, που διοργανώθηκε από το EIT RawMaterials – Regional Center Greece και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η Ελλάδα διαθέτει μια αξιόλογη ποικιλία από ορυκτά, πολλά από τα οποία με σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, ως προς τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά. Γι΄αυτό και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, αφενός μεν για να αξιολογηθούν εμφανίσεις που έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν, αφετέρου δε για να επαναξιολογηθούν γνωστά κοιτάσματα με τα νέα οικονομικά δεδομένα.

Συγκεκριμένα, στη χώρα μας υπάρχουν κοιτάσματα 10 «κρίσιμων ή / και στρατηγικών ορυκτών» ενώ υπάρχουν αξιόλογες ενδείξεις για άλλα έξι ή επτά. “Δεν θα πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να περιοριστούμε στα ορυκτά που σήμερα θεωρούμε κρίσιμα και στρατηγικά. Όλες οι πρώτες ύλες είναι κατά μία έννοια κρίσιμες και σίγουρα στρατηγικές τόσο για την εθνική μας οικονομία όσο και για την γεωπολιτική μας θέση ως χώρα” τόνισε ο πρόεδρος του ΣΜΕ.

Κι αυτό την ώρα που σύμφωνα με το Reuters, στροφή στα «πράσινα» καύσιμα κάνει η Exxon Mobil που ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να ξεκινήσει το 2027 την εξόρυξη λιθίου από την Πολιτεία του Άρκανσο στις ΗΠΑ καθώς βλέπει ότι θα πρέπει να κατοχυρώσει “θέση” στην εξόρυξη του μετάλλου που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων.

Παράλληλα ο Κων. Γιαζιτζόγλου, από το βήμα του 27ου Ετήσιου Εθνικού Συνεδρίου «Ενέργεια και Ανάπτυξη» του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) ανέφερε με βάση την πιο πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ ,συνεισφέρει άμεσα και έμμεσα περίπου 3% του Α.Ε.Π. και μπορεί, εφόσον γίνουν οι κατάλληλες επενδύσεις μέχρι και να διπλασιαστεί.

Όπως είπε, με έμφαση, “θα πρέπει να μην αγνοούμε και όλο εκείνο τον ορυκτό πλούτο που σήμερα δεν κατατάσσεται, με βάση τις ευρωπαϊκές λίστες, στις κρίσιμες ή στρατηγικές πρώτες ύλες. Πρόκειται για πάρα πολύ σημαντικά ορυκτά τα οποία έχουν συνεισφέρει και θα συνεχίσουν να συνεισφέρουν τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά στη χώρα μας και οφείλουμε να φροντίσουμε να μην δημιουργηθεί μία κατάσταση δύο ταχυτήτων.”

Πράσινη μετάβαση

Σε ό,τι αφορά την ζήτηση με αιχμή την πράσινη μετάβαση, ο πρόεδρος του ΣΜΕ τόνισε ότι πολλές από τις εξαγγελλόμενες πρωτοβουλίες για νέες τεχνολογίες και ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής οδηγούν σε ουτοπικές ποσότητες, σε ό,τι αφορά την ζήτηση, αλλά και σε απότομη εκτόξευση της ζήτησης θα οδηγήσει σε εξίσου απότομη εκτόξευση των τιμών. “Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα ενεργειακά ορυκτά. Κατά συνέπεια θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σχεδιασμό πολιτικών που θα μπορούσαν να αυξήσουν την ζήτηση πχ νικελίου, κοβάλτιου ή λιθίου εκθετικά, ότι ανάλογη θα είναι και η αύξηση της τιμής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομικότητα της συγκεκριμένης τεχνολογικής αλλαγής.”

Καμπανάκι για την ΕΕ

Σύμφωνα με τον κ. Κων. Γιαζιτζόγλου, “η παραγωγή των πρώτων υλών τις προηγούμενες δύο δεκαετίες αυξήθηκε σε παγκόσμια κλίμακα πάνω από 100 %. Όλες οι ήπειροι αυξήσαν την παραγωγή τους, εκτός από την Ευρώπη, η οποία την μείωσε κατά 35 %. Σήμερα ο κύριος όγκος των κρισίμων και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών εντοπίζεται σε έναν μικρό αριθμό χωρών. Ανάμεσα σ’ αυτές βρίσκονται η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική, δηλαδή οι χώρες που συγκροτούν τους BRICS” υπογράμμισε σχετικά τονίζοντας ότι η “ συρρίκνωση της παραγωγής ορυκτών πρώτων υλών στην Ευρώπη συνέβη αφενός μεν διότι οι συνθήκες έγιναν μη ανταγωνιστικές και αφετέρου διότι η κοινή γνώμη αντιδρούσε και εξακολουθεί να αντιδρά σε τέτοιου είδους επενδύσεις”.

Η διεθνής εικόνα

Το θέμα, πάντως, των κρίσιμων πρώτων υλών, αναγκαίων για την πράσινη μετάβαση αλλά και τον ψηφιακό μετασχημαατισμό ετέθη μετ΄επιτάσεως στην πρώτη μέρα του πρόσφατου Συνεδρίου του Economist στην Αθήνα, στο φόντο και της προσπάθειας της ΕΕ, με την Ευρωπαϊκή Πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act- CRMA) να διασφαλίσει βιώσιμο εφοδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με κρίσιμες πρώτες ύλες, αλλά και να μειώσει την εξάρτησή της από προμηθευτές μιας χώρας, της Κίνας ή λίγων άλλων χωρών. Είναι σημαντική η προώθηση της εν λόγω “Πράξης” τόνισε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της MYTILINEOS Energy & Metals Ευάγγελος Μυτηλιναίος. “Η Ευρώπη έχει μείνει πίσω από τις εξελίξεις στον οικονομικό τομέα – φοβάμαι και στον πολιτικό. Η κρίση στη Μέση Ανατολή καταδεικνύει πως η Ευρώπη αδυνατεί να διαμορφώσει ενιαία στάση, όπως έχει εξελιχθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστεί μη λειτουργική”, επεσήμανε.

Σύμφωνα με τον κ. Μυτιληναίο, η Ε.Ε. συζητούσε για τουλάχιστον ένα χρόνο για κάποια μορφή του αμερικανικού IRA (παροχή κρατικών επιδοτήσεων προς επιχειρήσεις για πράσινες επενδύσεις), πριν μία πρωία αιφνιδιαστεί από το σχέδιο που εξαγγέλθηκε στις ΗΠΑ. Η Ε.Ε. λαμβάνει πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών, όπως European Critical Raw Materials Act, ωστόσο δεν είναι ξεκάθαρα τα οφέλη για τον κλάδο. Πάντως, με βάση τα διεθνή ΜΜΕ, ο νόμος της Ε.Ε. για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, ο οποίος θα θέσει στόχους για την εξόρυξη, την ανακύκλωση και την επεξεργασία 17 βασικών υλικών, είναι πιθανό να τεθεί σε ισχύ τους επόμενους μήνες.

Το ζήτημα των κρίσιμων πρώτων υλών έθεσε και ο Francis Fannon, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ αρμόδιος για ενεργειακά θέματα. Για να επιτευχθεί ο στόχος για μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες εφοδιαστικές αλυσίδες που θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση της Κίνας, σύμφωνα με τον πρώην υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα, πριν λίγες μέρες, δημοσίευμα του Reuters, ανέφερε ότι η Κομισιόν, βολιδοσκλοπησε προμηθευτές και αγοραστές, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει την τοπική παραγωγή για τις κρίσιμες πρώτες ύλες. Παρούσα στη συνάντηση ήταν, σύμφωνα με το δημοσίευμα, η ελληνική εταιρεία ενέργειας και μετάλλων Mytilineos, η οποία δήλωσε ότι έχει ένα πιλοτικό έργο για να αξιολογήσει τον πιο οικονομικό τρόπο εξαγωγής γαλλίου που θα μπορούσε να αναπτύξει σε διάστημα 18 μηνών. Αυτό θα μπορούσε να παράγει 40-45 μετρικούς τόνους μετάλλου ετησίως, ποσότητα περίπου ίση με την τρέχουσα ζήτηση της Ε.Ε. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Ευάγγελος Μυτιληναίος, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Reuters είπε ότι βασική απαίτηση είναι η υποστήριξη της βασικής της δραστηριότητας, του αλουμινίου, κλάδου που στην Ευρώπη επιβαρύνεται με υψηλές τιμές ενέργειας και εισφορές για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. “Είμαστε παγιδευμένοι από τα εργαλεία που επέλεξε η Ε.Ε. για την πράσινη μετάβαση”, σημείωσε ο κ. Μυτιληναίος. “Πέρυσι ήταν το μαγνήσιο, τον περασμένο μήνα ο γραφίτης και δεν ξέρουμε ποια μέταλλα θα είναι τα επόμενα. Εμείς στην Ευρώπη πρέπει να περάσουμε από την αντιδραστική σε προληπτική λειτουργία, προετοιμαζόμενοι για μελλοντικούς κραδασμούς”, ανέφερε. Θα πρέπει να επισημανθεί πως η Ε.Ε. είχε απευθυνθεί από το καλοκαίρι στις εταιρείες παραγωγής αλουμίνας για την παραγωγή γαλλίου, οπότε και διαπίστωσε ότι η Αλουμίνιον της Ελλάδας είναι το μόνο εργοστάσιο στην Ευρώπη που δουλεύει σήμερα με 100% παραγωγή και μπορεί με τις απαραίτητες επενδύσεις να παράγει μεγάλες ποσότητες.

Τα μηνύματα του μεταλλευτικού κλάδου

Ήδη, σε πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσαν στις Βρυξέλλες τα μέλη της Ένωσης Ευρωπαϊκών Μεταλλευτικών Βιομηχανιών, Μεταλλευμάτων & Βιομηχανικών Ορυκτών (Euromines) αναδείχθηκε ότι τα ενεργειακά ορυκτά είναι βάση για τις πράσινες τεχνολογίες.

“Η Ευρώπη έχει κατορθώσει να έχει σήμερα την ακριβότερη Ενέργεια στον κόσμο, κάτι που δεν βοηθάει στην ανάπτυξη ενεργοβόρων παραγωγικών διεργασιών όπως αυτές που απαιτούνται για τις ορυκτές πρώτες ύλες” σημείωσε στο συνέδριο του ΙΕΝΕ ο πρόεδρος του ΣΜΕ λέγοντας ότι “η αντίληψη ότι μπορούμε να μην έχουμε εξορυκτική δραστηριότητα, αλλά να απολαμβάνουμε τα προϊόντα της εξόρυξης καλλιεργήθηκε μεθοδικά από ορισμένους στο πρόσφατο παρελθόν” υπογράμμισε ο πρόεδρος του ΣΜΕ αναφέροντας ότι “σήμερα είναι κοινά αποδεκτό ότι, εάν κάποιος ενδιαφέρεται ειλικρινά για την κλιματική αλλαγή και την προστασία του περιβάλλοντος, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του το συνολικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα του προϊόντος ή της υπηρεσίας που καταναλώνει, σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη κι αν προκύπτει αυτό. Με αυτό το σκεπτικό η πλέον φιλική προς το περιβάλλον εξορυκτική δραστηριότητα είναι αυτή που γίνεται μέσα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τους αυστηρότερους περιβαλλοντικούς όρους και την πλήρη βούληση τήρησης τους.”

Βιώσιμη ανάπτυξη και σύγχρονη μεταλλευτική βιομηχανία

Με βάση, δε, αναλυτές και σε απάντηση της σχετικής έντονης κριτικής, που δέχονται οι μεταλλευτικές εταιρείες από κινήσεις πολιτών και περιβαλλοντικούς φορείς, οι όποιες καθυστερήσεις και κενά πρέπει να αντιμετωπιστούν με πνεύμα συνεργασίας και στο φόντο των δράσεων περιβαλλοντικής θωράκισης που ο κλάδος υιοθετεί.

Όπως τονίζεται, χαρακτηριστικά, με τη βοήθεια της τεχνολογικής καινοτομίας οι επιχειρήσεις βελτιώνουν περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν στελέχη του μεταλλευτικού κλάδου, απαντώντας και στα “πυρά” που δέχονται από τοπικές κοινωνίες, υπάρχουν παραδείγματα για βέλτιστες πρακτικές. Σύμφωνα, έτσι, με τον κλάδο, π.χ. η πολυεθνική εταιρεία εξόρυξης Boliden επικεντρώνει τη δραστηριότητά της στην ανάκτηση μετάλλων από ηλεκτρονικά απόβλητα, δίνοντας έμφαση στην αξία της εξοικονόμησης και της αειφορίας. Ειδικά αναφέρουν ότι και στην Ελλάδα, η Ελληνικός Χρυσός, η οποία, έχοντας και την σημαντική σφραγίδα της ΕΤΕπ, αναπτύσσει τα Μεταλλεία Κασσάνδρας στη Χαλκιδική (μεταλλευτικά έργα Σκουριών, Ολυμπιάδας, Στρατωνίου-Μαύρων Πετρών), έχει ως προϋπόθεση για τις επενδύσεις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του έργου, με κυριότερη την εφαρμογή της μεθόδου Ξηρής Απόθεσης Μεταλλευτικών καταλοίπων μέσω πρότερης αφύγρανσής τους.

Όπως αναφέρεται, μια τέτοια διαδικασία, πέρα από εξοικονόμηση νερού και τη μείωση της απαιτούμενης επιφάνειας ασφαλούς απόθεσής τους, διασφαλίζει μεταξύ άλλων και τα υψηλότερα δυνατά γεωτεχνικά επίπεδα ασφάλειας κατά την αποθήκευσή τους, αλλά και της μεθόδου της λιθογόμωσης, μέσω της οποίας ανακυκλώνονται τα μεταλλευτικά κατάλοιπα και επαναξιοποιούνται για την ασφαλή πλήρωση των στοών του υπόγειου μεταλλείου μετά το πέρας της αξιοποίησής τους.