Θα γίνουμε Νορβηγία ή Δανία του Νότου;

Κομβικός είναι ο ενεργειακός ρόλος της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή, καθώς πλέον αποτελεί βασικό εξαγωγέα ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ διαθέτει υποδομές αγωγών αλλά και θερμικών μονάδων που λειτουργούν ως «πυλώνας» ευστάθειας. Επιπρόσθετα η χώρα, έστω και σε επίπεδο δημόσιων δηλώσεων, ξαναβάζει σε «ρότα» το πρόγραμμα ερευνών για υδρογονάνθρακες.

Τις γραμμές, πάντως, της ενεργειακής πολιτικής για την επόμενη μέρα περιέγραψε ο νέος υφυπουργός Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, μιλώντας, πριν λίγες μέρες, στο Cleaning Up Podcast. Αφού, υπερασπίστηκε την πράσινη μετάβαση, σημείωσε ότι οι τιμές συνδέονται με τη χρήση ορυκτών καυσίμων, ενώ η ενίσχυση των διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων και η αξιοποίηση των εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί την ενδεδειγμένη επιλογή για την επόμενη μέρα.

«Τα διαθέσιμα στοιχεία φανερώνουν ότι η χαμηλή ένταση εκπομπών στην ευρωπαϊκή ηλεκτροπαραγωγή συνδέεται με χαμηλές τιμές και το αντίστροφο. Αν δούμε την ελληνική τιμή ρεύματος, μπορεί να πει κανείς ότι σχηματίζεται από το πόσο αέριο ή λιγνίτη ή ΑΠΕ χρησιμοποιούμε, το διασυνοριακό εμπόριο κτλ. Πιο σημαντικό από όλα, όμως, είναι το πόσο αέριο χρησιμοποιούμε κάθε ημέρα. Υπάρχει ένας άμεσος συσχετισμός», σχολίασε ο κ. Τσάφος.

«Πέρυσι περάσαμε μια φάση που τα Βαλκάνια αποσυνδέθηκαν από την Κεντρική Ευρώπη. Μέτρησα ότι το κόστος στη δική μας πλευρά ήταν 50 εκατ. ευρώ παραπάνω σε ένα μόνο απόγευμα. Όταν βλέπεις τόση μεταβλητότητα, έχει νόημα η επένδυση σε διασυνδέσεις, ακόμα και πέραν των προβλεπόμενων. Υπάρχει μεγάλο περιθώριο μείωσης του κόστους από όλη αυτή την προσπάθεια», τόνισε.

Παράλληλα συμπλήρωσε ότι η εξαγωγή της πλεονάζουσας ενέργειας που παράγεται από Ανανεώσιμες Πηγές (ΑΠΕ) δεν αποτελεί μόνο μια οικονομικά επωφελή διαδικασία, αλλά και ένα κρίσιμο εργαλείο για τη σταθερότητα του ενεργειακού συστήματος. Παράλληλα, η ανάπτυξη των διεθνών διασυνδέσεων θεωρείται στρατηγικής σημασίας, καθώς επιτρέπει την πιο αποδοτική διαχείριση της μεταβλητής παραγωγής από ΑΠΕ και ενισχύει τη θέση της Ελλάδας στην περιφερειακή ενεργειακή αγορά.

«Η Ελλάδα έχει διαφορετικά ανεμολογικά στοιχεία σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, άρα έχει νόημα. Το γεγονός αυτό μας δείχνει τις δυνατότητες από μια πιο ενσωματωμένη ευρωπαϊκή αγορά. Κάθε δεδομένη ημέρα, η μια χώρα θα συνεισφέρει με τα υδροηλεκτρικά, η άλλη με φωτοβολταϊκά και ούτω καθεξής. Δεν το έχουμε πετύχει ακόμα να έχουμε τέτοιες συνέργειες. Για παράδειγμα, η Αλβανία έχει υδροηλεκτρικά και πρέπει να ενταχθεί στο περιφερειακό εμπόριο», ανέφερε ο υφυπουργός.

Φυσικό αέριο

Πάντως, προς ώρας, ο ρόλος του φυσικού αερίου, παρά την ανάπτυξη των ΑΠΕ παραμένει ισχυρός. Με βάση τα τελευταία στοιχεία, οι θερμικές μονάδες των καθετοποιημένων παρόχων είχαν σημαντική παρουσία στην κάλυψη των αναγκών ρεύματος, τόσο σε εγχώρια βάση, όσο και σε διεθνή. Είναι ενδεικτικό ότι με βάση ανάλυση του The Green Tank που αφορά την ηλεκτροπαραγωγή σε ολόκληρη την επικράτεια και βασίζεται στα τελευταία διαθέσιμα μηνιαία δεδομένα του ΑΔΜΗΕ για το διασυνδεδεμένο δίκτυο (Ιανουάριος 2025) και του ΔΕΔΔΗΕ για τα μη διασυνδεμένα νησιά (Δεκέμβριος 2024) τον Ιανουάριο του 2025 συνεχίστηκε η αυξητική πορεία του ορυκτού αερίου που είχε ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2024. Μάλιστα η παραγωγή από ορυκτό αέριο αυξήθηκε κατά 57.5% σε σχέση με τον περσινό Ιανουάριο. Η μεγάλη αύξηση του αερίου, διοχετεύθηκε σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές, ενώ κάλυψε και τη μειωμένη παραγωγή των ΑΠΕ.

Όπως αναφέρεται, τον Ιανουάριο 2025 συνεχίστηκε η αυξητική πορεία του ορυκτού αερίου που είχε ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2024. Με 2,346 GWh, η παραγωγή αερίου ήταν η δεύτερη υψηλότερη από τον Ιανουάριο 2024, με υψηλότερη αυτή του Ιουλίου 2024 (2,410 GWh). Ταυτόχρονα καταγράφηκε η υψηλότερη λιγνιτική παραγωγή (511 GWh) από τον Ιούλιο 2023 (591 GWh). Όσον αφορά τις ΑΠΕ (αιολικά και φωτοβολταϊκά), με 1,790 GWh τον Ιανουάριο 2025, συνεχίστηκε η καθοδική πορεία που είχε ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2024. Για τέταρτο συνεχόμενο μήνα η χώρα ήταν καθαρά εξαγωγική με 382 GWh, με χαμηλότερες εξαγωγές βέβαια από τους προηγούμενους δύο μήνες (Νοέμβριο-Δεκέμβριο 2024).

Συγκρίνοντας τον Ιανουάριο του 2025 με τον αντίστοιχο μήνα των προηγούμενων 10 ετών, παρατηρείται πως το ορυκτό αέριο είχε την υψηλότερη παραγωγή. Μάλιστα σκαρφάλωσε στην πρώτη θέση, ξεπερνώντας την παραγωγή από ΑΠΕ. Η εικόνα αυτή υπήρχε μέχρι και το 2022, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια (2023-2024) οι ΑΠΕ κατείχαν την πρωτιά για τον μήνα Ιανουάριο. Στην τρίτη θέση κατά τον πρώτο μήνα του έτους βρέθηκε ο λιγνίτης (511 GWh), φτάνοντας στα επίπεδα του 2022, ενώ ακολούθησαν τα μεγάλα υδροηλεκτρικά με 260 GWh. Τον Ιανουάριο 2025 ήταν η δεύτερη φορά την τελευταία δεκαετία που καταγράφηκαν καθαρές εξαγωγές για τον μήνα αυτό, μετά τον Ιανουάριο του 2021(80 GWh). Συγκρίνοντας τον Ιανουάριο του 2025 με τον αντίστοιχο του 2024, προκύπτει πως η μεγάλη αύξηση του ορυκτού αερίου (+856 GWh) και η πολύ μικρότερη του λιγνίτη (+120 GWh), αντιστάθμισε κυρίως τη μεγάλη μείωση των καθαρών εισαγωγών (-544 GWh) και τη μικρότερη των ΑΠΕ (-405 GWh). Πολύ μικρότερη ήταν η μείωση των μεγάλων υδροηλεκτρικών (-107 GWh), ενώ μείωση καταγράφηκε και στην εγχώρια ζήτηση (-66 GWh).

Η μεγάλη αύξηση επομένως του ορυκτού αερίου, διοχετεύθηκε σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές, ενώ κάλυψε και την μειωμένη παραγωγή των ΑΠΕ. Η μέση μηνιαία χονδρεμπορική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας τον Ιανουάριο ήταν 135.1 €/MWh, αυξημένη κατά 45.3% σε σχέση με τον περσινό Ιανουάριο (93 €/MWh). Τον Ιανουάριο 2025 τα ορυκτά καύσιμα αθροιστικά με 3,100 GWh (ορυκτό αέριο, λιγνίτης και πετρέλαιο), ξεπέρασαν την καθαρή ενέργεια με 2,049 GWh (αιολικά, φωτοβολταικά, μεγάλα υδροηλεκτρικά, βιομάζα και αυτοπαραγωγή). Μάλιστα η διαφορά τους είναι κοντά στα επίπεδα του 2020. Αυτό συνέβη έπειτα από 2 έτη (2023-2024) όπου η καθαρή ενέργεια ξεπερνούσε την παραγωγή από ορυκτά για τον μήνα Ιανουάριο. Κύρια αιτία τις αντιστροφής αυτής είναι η πολύ μεγάλη αύξηση του ορυκτού αερίου.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της διαδικασίας του ενοποιημένου προγραμματισμού που δημοσιεύει καθημερινά ο ΑΔΜΗΕ, οι περικοπές ήταν σχεδόν μηδενικές τον Ιανουάριο 2025 (0.6 GWh). Άλλωστε όπως και πέρυσι, κατά τους πρώτους δύο μήνες του έτους οι περικοπές περιορίζονται ή είναι μηδενικές εξαιτίας της χαμηλής παραγωγής ΑΠΕ.

Οι ΑΠΕ

Πάντως, παρά την εικόνα των περασμένων μηνών, ο ραγδαίος ρυθμός επαύξησης της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ αλλά και η επίτευξη μεριδίων ρεκόρ στη συμμετοχή τους στην ηλεκτροπαραγωγή έχουν, αναμφίβολα, ιδιαίτερα θετικές συνέπειες στην απεξάρτηση της ελληνικής οικονομίας τόσο από την καύση άνθρακα –τουλάχιστον όσον αφορά στις ενεργειακές ανάγκες που καλύπτονται μέσω του ηλεκτρισμού–, και τις ακόλουθες εκπομπές Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), όσο και από τις εισαγωγές ενεργειακών αγαθών από το εξωτερικό.

Συνεπάγονται, όμως, και μια σειρά νέων τεχνικών προκλήσεων, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και εγκαίρως προκειμένου να μην αποτελέσουν ανασταλτικούς παράγοντες στην περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ ή και εστίες σημαντικών προβλημάτων. Αυτό αναφέρει η νέα ανάλυση της διαΝΕΟσις, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, για τις σημαντικές προκλήσεις και προοπτικές της διείσδυσης των ΑΠΕ στην εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή, που υπογράφουν η Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις και ο Ηλίας Βαλεντής, Senior Research Analyst του οργανισμού.

Όπως αναφέρει η μελέτη, η πρώτη πρόκληση αφορά στα φαινόμενα υπερπροσφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που έχουν αρχίσει ήδη να παρουσιάζονται στο ελληνικό σύστημα και οδηγούν αναγκαστικά στις λεγόμενες «περικοπές» ή «περικοπές ΑΠΕ». Για να αναλυθούν τα αίτια αυτών των φαινομένων, θα πρέπει να εξηγηθεί μια πολύ βασική ιδιότητα της πλειονότητας των σύγχρονων ΑΠΕ.

Εξαιρουμένων των υδροηλεκτρικών, οι κυριότερες τεχνολογίες ΑΠΕ, δηλαδή τα φωτοβολταϊκά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες, έχουν μια παραγωγική εκροή που εμφανίζει πολύ έντονα στοιχεία εξωγενούς περιοδικότητας και στοχαστικότητας.

Από τη μία πλευρά, η παραγωγική ικανότητα των φωτοβολταϊκών (Φ/Β) έχει πολύ μεγάλη –αν και αναμενόμενη– ανισοκατανομή εντός του 24ώρου, ανάλογα με τη θέση του ηλίου, και διατηρεί επίσης στοχαστικότητα λόγω των καιρικών συνθηκών (ηλιοφάνεια, ιδίως κατά τις μεσημβρινές ώρες). Από την άλλη πλευρά, η παραγωγική ικανότητα των ανεμογεννητριών δεν έχει μεν την ημερήσια ανισοκατανομή των Φ/Β, όμως ενσωματώνει μια λιγότερο προβλέψιμη μεταβλητότητα εξαιτίας των καιρικών συνθηκών (ένταση ανέμων). Ως αποτέλεσμα, η παραγωγική ισχύς της ηλεκτρικής ενέργειας από τις ΑΠΕ εξ. Υ/Η δεν μπορεί να ελεγχθεί κατά βούληση, όπως συμβαίνει με τις συμβατικές πηγές ηλεκτροπαραγωγής. Αντίθετα, καθορίζεται, πρωτίστως, εξωγενώς και παρουσιάζει μεγάλη αναμενόμενη ή αναπάντεχη μεταβλητότητα. Όπως αναφέρεται, οι θερμοηλεκτρικές μονάδες (Θ/Η) κλήθηκαν να καλύψουν το μεγαλύτερο κομμάτι του κενού μεταξύ ζήτησης και παραγωγής ΑΠΕ εξ. Υ/

Η, με τα Υ/Η να παίζουν έναν συμπληρωματικό ρόλο και την τελική αντιστάθμιση να επιτυγχάνεται κυρίως μέσω διεθνών μεταφορών ηλεκτρικής ενέργειας.

Εξορύξεις

Στο μεταξύ, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, με την αλλαγή αφηγήματος διεθνώς, ένεκα της ανόδου του Ντ. Τράμπ στον προεδρικό θώκο των ΗΠΑ καταγράφεται μια κινητικότητα και στην Ελλάδα, με τις εκκινήσεις των διαδικασιών για παραχωρήσεις, μετά και το σχετικό ενδιαφέρον αμερικανικών κολοσσών. Βέβαια, ο κλάδος γνωρίζει ότι οι όποιες προθέσεις της πολιτείας έναντι των ενδιαφερομένων θα αποδειχτούν στο «πεδίο» με την υπέρβαση γραφειοκρατικών και άλλων εμποδίων, που και στο παρελθόν «φρέναραν» τα όποια σχέδια.

Υπενθυμίζεται ότι, η γαλλική Τotal αποχώρησε το 2022 και πούλησε την συμμετοχή της στην ExxonMobil που ήταν στο ίδιο μπλοκ. Επίσης η ισπανική εταιρεία αποχώρησε από το οικόπεδο των Ιωαννίνων, ενώ και η Energean, στο ίδιο οικόπεδο ανακρούει πρύμναν έχοντας συναντήσει ανυπέρβλητες δυσκολίες. Χρονοβόρα ήταν και η αναμονή της Energean στο Κατάκολο, το οποίο με νεότερη απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας εντάσσεται στο εθνικό πάρκο. Κι αυτό την ώρα, που η περιοχή είχε πιστοποιημένα κοιτάσματα 14 εκατ. βαρελιών.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι ο πρώην υπουργός Ενέργειας Θ. Σκυλακάκης στην Αίγυπτο στο περιθώριο της σημαντικής έκθεσης EGYPES 2025 είχε συνάντηση και με τον Πρόεδρο του τμήματος διεθνών ερευνών και παραγωγής της Chevron, κ. Clay Neff, ενώ μαζί με την πρώην υφυπουργό Αλεξάνδρα Σδούκου είδε τον Αντιπρόεδρο της ExxonMobil, κ. John Ardill. Στις συναντήσεις με τους εκπροσώπους των δύο κολοσσών στον τομέα των υδρογονανθράκων συζητήθηκαν, όπως αναφέρθηκε από το ΥΠΕΝ, «οι προοπτικές των ερευνών υδρογονανθράκων, στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμβάσεων και των προσκλήσεων που εξαγγέλθηκαν πρόσφατα». Επίσης το ΥΠΕΝ ενημέρωσε, ότι κ. Σκυλακάκης συμμετείχε σε Υπουργική Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης, με θέμα την ενεργειακή ασφάλεια και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα. «Στο πλαίσιο του εν λόγω πάνελ αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες που λαμβάνει η ελληνική κυβέρνηση, από τις οποίες προκύπτει πως η χώρα μας κινείται ταυτόχρονα σε πολλές, διαφορετικές κατευθύνσεις και μάλιστα αποτελεσματικά για την επίτευξη των στόχων της «πράσινης» μετάβασης, της ενεργειακής ασφάλειας και της μείωσης των τιμών ενέργειας».

Πάντως, με βάση πληροφορίες, από ελληνικές πηγές με γνώση όσων έλαβαν χώρα στο Κάιρο, μέσα στο καλοκαίρι αναμένεται να ληφθεί απόφαση για γεώτρηση νοτιοδυτικά της Κρήτης από την Exxon Mobil, κάτι που στην κυβέρνηση, με έμφαση υποστηρίζουν ότι θα ενισχύσει γεωπολιτκά τη θέση της Ελλάδος σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας καθώς αναμένεται ο συνολικός επαναπροσδιορισμός της συνολικής πολιτικής των ΗΠΑ. Για το λόγο, άλλωστε, αυτή τη φορά η κυβέρνηση, σε αντίθεση με ό,τι έχει δείξει η πρόσφατη ιστορία, εμφανίζεται ως «επισπεύδουσα» ζητώντας από τους αμερικανούς να «τρέξουν», ώστε να δημιουργηθεί, όπως αναφέρουν, πλέγμα ασφαλείας στην περιοχή. Μένει, βέβαια, να φανεί εάν και η πλευρά της ελληνικής διοίκησης θα σπεύσει να πράξει τα δέοντα.

Να σημειωθεί ότι η ExxonMobil είναι επικεφαλής της κοινοπραξίας μαζί με τη Helleniq Energy, που έχει αναλάβει τις δύο παραχωρήσεις νότια και δυτικά της Κρήτης. Με βάση, δε, πληροφορίες, η αμερικανική εταιρεία έχει ολοκληρώσει την επεξεργασία των δεδομένων που άντλησε από τις τελευταίες τρισδιάστατες σεισμικές έρευνες στις δύο παραχωρήσεις και αναμένεται να λάβει την απόφαση για τη διενέργεια ερευνητικής γεώτρησης μέχρι το τέλος του 2025, αρχές 2026. Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος της Helleniq Energy Ανδρέας Σιάμισιης, που και ο ίδιος είχε επαφές στο Κάιρο, είχε αναφέρει ότι η Exxon θα λάβει την επενδυτική απόφαση για ερευνητική γεώτρηση εντός του 2025.

Επίσης, με απόφαση του Άρη Στεφάτου, διευθύνοντος συμβούλου της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων που υπογράφηκε και αναρτήθηκε στις 14 Μαρτίου στη Διαύγεια, δίνεται η συναίνεση από την ΕΔΕΥΕΠ στο αίτημα του σχήματος Energean Hellas Ltd. (Energean) – HelleniQ Upstream Δυτική Κέρκυρα Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρεία (HELLENiQ ENERGY), για 12μηνη παράταση στο βασικό στάδιο ερευνών στο θαλάσσιο «Μπλοκ 2» που βρίσκεται δυτικά της Κέρκυρας στο Ιόνιο Πέλαγος.