Γιατί οι τζιχαντιστές ζώνονται με εκρηκτικά και σκορπούν τον θάνατο

Tου Ούρι Φρίντμαν*

Τον Οκτώβριο του 2015, δύο βομβιστές αυτοκτονίας σκότωσαν πάνω από 100 ανθρώπους έξω από έναν σιδηροδρομικό σταθμό στην Άγκυρα. Ήταν η πιο πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Όπως επισημαίνει όμως ο Robert Pape, ένας ειδικός για την τρομοκρατία στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, ήταν και κάτι ακόμη, που την εποχή εκείνη δεν σχολιάστηκε αρκετά. Η στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους μετέτρεψε την οργάνωση σε ένα «στριμωγμένο ζώο».

Και το ζώο αυτό εξαπέλυε την αντεπίθεσή του.

Οι επιθέσεις αυτοκτονίας της οργάνωσης στη Συρία και το Ιράκ μειώθηκαν, δίνοντας τη θέση τους σε σύνθετες τρομοκρατικές πράξεις στο εξωτερικό:

Τις επιθέσεις στην Άγκυρα, την κατάρριψη ενός ρωσικού αεροπλάνου πάνω από την Αίγυπτο, τις επιθέσεις του περασμένου Νοεμβρίου στο Παρίσι, περισσότερες εκρήξεις στην Τουρκία και, τώρα, τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες. Όλες αυτές οι επιθέσεις ήταν σχεδιασμένες για να σκοτωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι σε χώρες που πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος. Το ερώτημα είναι: Γιατί το ζώο ξαφνικά σπαρταράει; Γιατί εκρήγνυνται τώρα βόμβες στις Βρυξέλλες;

Η αποκρυπτογράφηση της λογικής της τρομοκρατίας των καμικάζι αυτοκτονίας

Αυτό που έγινε στις Βρυξέλλες, λέει ο Pape, αποτυπώνει τη «στρατηγική λογική της τρομοκρατίας των καμικάζι». Η αποκρυπτογράφηση της λογικής των τρομοκρατών είναι εξαιρετικά δύσκολη, και για τον λόγο αυτό η μελέτη της τρομοκρατίας είναι μια άσκηση ανταγωνιστικών θεωριών οι οποίες περικυκλώνουν την Αλήθεια από διάφορες αποστάσεις.

Η θεωρία του Pape είναι ότι η τρομοκρατία των καμικάζι αποτελεί μια απάντηση στη στρατιωτική επέμβαση – με τη μορφή ενός αντιπάλου ο οποίος καταλαμβάνει εδάφη που οι τρομοκράτες θεωρούν πολύτιμα.

Για «εθνικιστικούς» λόγους, οι τρομοκράτες θέλουν να ελέγχουν αυτά τα εδάφη, όπως θα έκανε ένα οποιοδήποτε κράτος, με ένα μονοπώλιο στη βία και μια αποκλειστική πολιτική εξουσία. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι κατοχές εδαφών παράγουν τρομοκράτες αυτοκτονίας ή ότι κάθε τρομοκράτης ενδιαφέρεται πρωταρχικά για αμφισβητούμενα εδάφη. Σημαίνει ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις που κάνουν σήμερα επιθέσεις αυτοκτονίας αντιδρούν σε απώλειες εδαφών. Αφού μελέτησε μια βάση δεδομένων για επιθέσεις αυτοκτονίας από το 1982 έως σήμερα, ο Pape συμπέρανε ότι το γεωπολιτικό του παράδειγμα μπορεί να προβλέψει καλύτερα το μέλλον από εξηγήσεις που στηρίζονται στον θρησκευτικό φανατισμό.

Η ιδέα ότι το Ισλαμικό Κράτος υποκινείται κυρίως από μια ακραία ισλαμιστική ιδεολογία, μου είπε ο Pape, δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί έχει υπάρξει μια στροφή στην τακτική της οργάνωσης και στους στόχους της. Κατά την άποψη του Αμερικανού ειδικού, το ΙΚ έχει στραφεί εναντίον χωρών όπως το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ρωσία και η Τουρκία επειδή χάνει έδαφος στη Συρία και το Ιράκ. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, ανάμεσα στον Ιανουάριο και τα μέσα Δεκεμβρίου του 2015 έχει χάσει 14% των εδαφών του, ενώ το τελευταίο τρίμηνο έχασε ακόμη ένα 8%.

«Το Ισλαμικό Κράτος γνωρίζει σοβαρές ήττες στο Ιράκ και τη Συρία και προσπαθεί να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού» λέει ο Pape. Όσο μικρότερο έλεγχο έχει στη Μέση Ανατολή, τόσο περισσότερους στόχους θα πλήττει στο εξωτερικό. Με αυτή την έννοια, οι επιθέσεις στις Βρυξέλλες ήταν ένδειξη αδυναμίας, όχι ισχύος.

Για να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του, ο Pape παραθέτει διάφορα ιστορικά παραδείγματα, από τους Τσετσένους τρομοκράτες στη Ρωσία ως τους Τίγρεις των Ταμίλ στη Σρι Λάνκα:

«Η εισβολή στο Ιράκ» τονίζει, «προκάλεσε τη μεγαλύτερη συχνότητα επιθέσεων αυτοκτονίας στην ιστορία».

Αν όμως η κατάληψη εδαφών γεννά τρομοκρατία, γιατί η τρομοκρατία αυτή παίρνει τη μορφή αυτοκτονίας;

Επειδή οι επιθέσεις αυτοκτονίας υπηρετούν δύο στόχους, απαντά ο Pape. Ο πρώτος είναι να αναγκαστεί η κυβέρνηση που πλήττεται να αποσύρει τις στρατιωτικές της δυνάμεις. Οι επιθέσεις αυτοκτονίας σκοτώνουν δέκα φορές περισσότερους ανθρώπους από τις άλλες επιθέσεις. Οι πολίτες τρομοκρατούνται από την έκταση του μακελειού και πιέζουν την κυβέρνησή τους να αποσυρθεί από τα εδάφη που διεκδικούν οι τρομοκράτες.

Δεύτερον, στις περιοχές όπου δρουν οι τρομοκρατικές οργανώσεις, οι επιθέσεις αυτοκτονίας αντισταθμίζουν την καλύτερη εκπαίδευση και τον καλύτερο οπλισμό των δυνάμεων ασφαλείας, είτε πρόκειται για Αμερικανούς είτε για Ιρακινούς ή Σιγγαλέζους. «Αυτός είναι ο λόγος που στις μάχες για τον έλεγχο της ιρακινής πόλης Ραμάντι, τον περασμένο Μάιο, έγιναν σύνθετες επιθέσεις αυτοκτονίας από το ΙΚ μαζί με άλλες επιθέσεις. Κάτι τέτοιο δεν έγινε ούτε στο Ελ Σαλβαδόρ, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, ούτε στο Βιετνάμ».

(Πηγή: The Atlantic. Απόδοση στα ελληνικά: ΑΜΠΕ)

* Ο Ούρι Φρίντμαν αρθρογραφεί για διεθνή θέματα στο The Atlantic. Προηγουμένως, εργαζόταν στο Foreign Policy.