Γλάδστων: Ο άνθρωπος από τον οποίο πήρε το όνομά της η ομώνυμη οδός

Η οδός Γλάδστωνος βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και, συγκεκριμένα, στην Ομόνοια κοντά στην Πλατεία Κάνιγγος. Έγινε ευρύτερα γνωστή από τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου στον συγκεκριμένο δρόμο στις 21 Σεπτεμβρίου του 2018, ενώ τις τελευταίες μέρες και, συγκεκριμένα, μετά την πορεία μνήμης στον Ζακ, που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, έχει ανοίξει μία μεγάλη και έντονη συζήτηση για τη μετονομασία της οδού.

Ειδικότερα, μετά την πορεία στη μνήμη του, ακτιβιστές μία μπλε ταμπέλα που έγραφε “Οδός Zackie Oh” στην ονομασία του δρόμου, κάτω ακριβώς από την ταμπέλα με την αναγραφή “Οδός Γλάδστωνος”. Λίγες μέρες μετά, ο επικεφαλής της παράταξης του ΣΥΡΙΖΑ στον δήμο Αθήνας Νάσος Ηλιόπουλος, πρότεινε μέσω ανάρτησής του στο Facebook να μετονομαστεί και επίσημα η οδός και να πάρει το όνομα του Ζακ Κωστόπουλου, προκαλώντας, μάλιστα, αντιδράσεις και δεχόμενος απειλές κατά της ζωής του από ακροδεξιούς.

Με αφορμή τη συζήτηση που έχει ξεκινήσει περί μετονομασίας της οδού, θυμόμαστε από πού πήρε το όνομά του ο δρόμος και ποιος ήταν ο Γουίλιαμ Γκλάντστοουν ή Ουίλιαμ Γλάδστων.

Σύμφωνα με τη Wikipedia, ο Γουίλιαμ Γκλάντστοουν (στην παλαιά ελληνική βιβλιογραφία τον συναντάμε ως Ουίλιαμ Γλάδστων) γεννήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου του 1809 και έζησε μέχρι τις 19 Μαΐου του 1898. Ήταν διαπρεπής Άγγλος πολιτικός του Φιλελεύθερου Κόμματος που διετέλεσε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ διακρίθηκε για τη ρητορική του δεινότητα και τον φιλελληνισμό του. Ήταν, επίσης, εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας και μέλος της Βασιλικής Στατιστικής Εταιρείας.

Το 1834 έγινε δεύτερος λόρδος θησαυροφύλακας και το 1835 υφυπουργός Αποικιών, οπότε τάχθηκε επανειλημμένα υπέρ της κατάργησης της δουλείας στις αποικίες. Το 1862, ως Υπουργός Οικονομικών στην Κυβέρνηση Πάλμερστον, ψήφισε υπέρ της ενώσεως των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα. Το 1867 διαδέχθηκε τον Λόρδο Ρώσσελ στην αρχηγία του κόμματος των Φιλελευθέρων και το 1868 σχημάτισε την πρώτη υπό την προεδρία του κυβέρνηση, οπότε και κατάφερε να ψηφιστεί νόμος για τον χωρισμό της εκκλησίας από το κράτος.

Παραιτήθηκε το 1873 κατόπιν απορρίψεως ενός νομοσχεδίου του και δεν έπαψε να παρακολουθεί τα πολιτικά γεγονότα, επιτιθέμενος με δριμύτητα κατά της φιλοτουρκικής πολιτικής του Μπέντζαμιν Ντισραέλι. Κατά τη διάρκεια των εκλογών του 1880, με πλειοψηφία κέρδισε τις εκλογές και έγινε για δεύτερη φορά πρωθυπουργός. Έτσι πέτυχε να σταλεί στο Βερολίνο για τη συνδιάσκεψη, η οποία τελικά θα έδινε τη Θεσσαλία στην Ελλάδα, το 1881.

Το 1886 σχημάτισε την τρίτη του κυβέρνηση με πρόγραμμα τη χορήγηση πλήρους αυτονομίας στην Ιρλανδία. Επειδή η Βουλή καταψήφισε το σχετικό νομοσχέδιο, έγιναν εκλογές το 1892, οι οποίες τον έφεραν για τέταρτη φορά στη θέση του πρωθυπουργού. Το νομοσχέδιο του ψηφίστηκε από την Βουλή, αλλά απορρίφθηκε από την Βουλή των Λόρδων. Τελικά, ο Γκλάντστοουν παραιτήθηκε οριστικά από την πολιτική το 1893, οπότε και ασχολήθηκε με τη μετάφραση των Ωδών του Ορατίου και άλλων συγγραφέων.

Γλάδστων και Ελλάδα

Στην νεότερη ελληνική ιστορία ο Γουίλιαμ Γλάδστων συνέδεσε το όνομά του τόσο με την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα όσο και με το Κυπριακό ζήτημα. Ειδικότερα επί του τελευταίου ένα χρόνο πριν πεθάνει (1897) έκανε την ακόλουθη εξομολόγηση:

“Αναλογίζομαι – έγραφε – τι ικανοποίηση θα αισθανόμουν αν είχα την τύχη πριν από το τέρμα της μικρής μου ζωής να δω τον πληθυσμό αυτής της Ελληνικής Νήσου (της Κύπρου) να ενσωματωθεί ύστερα από φιλικό διακανονισμό με τους αδελφούς του, του Βασιλείου της Ελλάδος”.

Σημαντική είναι η απόφασή του να συνεχίσουν τα Ελληνικά σχολεία της Κύπρου να διδάσκουν στην Ελληνική γλώσσα, σε αντίθεση με εισήγηση που του έκαναν όταν υπουργός αποικιών, λέγοντας ότι δεν αξίζει να κάνουμε στους Έλληνες ό,τι κάναμε σε άλλους λαούς, δηλαδή να τους επιβάλουμε τη γλώσσα μας.

Ο Γλάδστων ήταν από τους πρώτους μείζονες Βρετανούς πολιτικούς που υιοθέτησε την πολιτική άποψη ότι η Βρετανία μπορούσε να παρεμβαίνει για την προστασία των χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μάλιστα να δικάζει τους υπεύθυνους για τις διώξεις. Η πολιτική αυτή βασιζόταν σε διεθνείς συνθήκες όπως η Συνθήκη των Παρισίων του 1856 με την οποία έληξε ο Κριμαϊκός Πόλεμος. Θαύμαζε την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία σαν έναν ενωτικό εθνικό και θρησκευτικό οργανισμό και εμπνεόταν από την Επανάσταση του 1821. Μετά τη σφαγή χιλιάδων Βουλγάρων χριστιανών από τους Τούρκους τον Μάιο του 1876, ο Γλάδστων κάλεσε τη βρετανική κυβέρνηση να αναλάβει ενεργό ρόλο σαν προστάτης και δικαστής. Οι θέσεις του έγιναν γνωστές μέσω ενός φυλλαδίου με τον τίτλο “Bulgarian Horrors and the Question of the East” (Βουλγαρική φρίκη και το Ανατολικό Ζήτημα). Η εκστρατεία του Γλάδστων υπέρ των Ορθοδόξων της Τουρκίας προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον σε κύκλους της Βρετανίας, περιλαμβανομένων των Αγγλικανικών Εκκλησιών, και σχηματίστηκαν διάφορες οργανώσεις για την υποστήριξη Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων Ορθοδόξων της Τουρκίας.

Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον μεγάλο φιλέλληνα, στήθηκε, από πανελλήνιο έρανο, ο ανδριάντας του στην είσοδο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ το όνομά του δόθηκε τόσο στην προαναφερόμενη οδό του κέντρου της Αθήνας, όσο και σε δρόμους άλλων πόλεων της Ελλάδας, καθώς και της Κύπρου.