Η 7ετία της Χούντας σε 7 σταθμούς

“Χούντα δεν θυμάμαι μα ούτε ελευθερία”, ο στίχος αυτός του Νίκου Πορτοκάλογλου από το “Υπάρχει λόγος σοβάρός” κρύβει μία μεγάλη αλήθεια ειδικά για αυτούς που γεννήθηκαν στις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Οι περισσότεροι από τις νεότερες γενιές γνωρίζουν τα τις χούντας μόνο μέσα από τους εορτασμούς για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και από την τραγωδία της Κύπρου.

Ένα βιβλίο, που κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες, “Νεότερη Ελλάδα. Από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας” του σπουδαίου αμερικανού, και γνωστού φιλέλληνα, ιστορικού, Τόμας Γκάλλαντ, δίνει απαντήσεις με συνοπτικό τρόπο για την δράση της Χούντας. Ο Γκάλλαντ καθηγητής Ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας στο Πανεπίστημιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο μετά από πολύχρονες έρευνες καταγράφει την ιστορία του τόπου μας σε αυτό το βιβλίο προβάλοντας την κοινονική και πολιτισμική πτυχή της. Από το εκτενές κεφάλαιο που αφορά την Επταετία θα σταθούμε στους κυριότερους σταθμούς της με οδηγό το βιβλίο του “Νεότερη Ελλάδα. Από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.

1. Ποιοί ήταν οι πρωταγωνιστές και ποια η ιστορία τους;

Επικεφαλής της ιδιότυπης “Εθνοσωτηρίου Επαναστάσεως” ήταν οι συνταγματάρχες Γεώργιος Παπαδόπουλος και Νικόλαος Μακαρέζος και ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός. (…) Τα βασικά μέλη της χούντας ήταν αξιωματικοί που προέρχονταν κυρίως από χαμηλά κοινωνικά στρώματα και είχαν κάνει καρίερα στις ένοπλες δυνάμεις. Πολλοί από αυτούς είχαν υπηρετήσει προηγουμένως ή υπηρετούσαν τότε στις μυστικές υπηρεσίες και ορισμένοι είχαν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ.

Επιπλέον, πολλοί από αυτούς είχαν δράσει για κάποιο χρονικό διάστημα στους ακροδεξιούς μηχανισμούς του παρακράτους. Ο Παπαδόπουλος, για παράδειγμα, υπήρξε ηγέτης της Εθνικής Ενώσεως Νέων Αξιωματικών (ΕΕΝΑ), μίας ομάδας με ένθερμες εθνικιστικές και αντικομμουνιστικές απόψεις, που το μόνο που αισθάνοταν για την κοινοβουλευτική δημοκρατία ήταν περιφρόνηση.

2. Γιατί δεν υπήρξε αντίσταση;

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Απριλίου 1967 τανκς κυκλοφορούσαν στους δρόμους της Αθήνας. Κάποια μπήκαν στην πλατεία Συντάγματος και έστρεψαν τα πολυβόλα τους στην Βουλή. Άλλα έκλεισαν τις κεντρικές οδικές αρτηρίες από και προς την πόλη. Οι βασικοί σταθμοί των τηλεπικοινωνιών και της ραδιοφωνίας επιτάχθηκαν κι έτσι οι αρχιπραξικοποιηματιές απέκτησαν τον έλεγχο των ερτζιανών. Μέσα σε λίγες ώρες, όλες οι σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες είχαν φυλακιστεί ή τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό “για την προστασία τους”. Οι εκπαιδευμένες από την CIA ελληνικές Δυνάμεις Καταδρομών κατέλαβαν το Γενικό Επιτελείο Στρατού. (…) Το πραξικόπημα ήταν επιτυχημένο εξαιτίας του κενού στην ηγεσία της πολιτικής ζωής την εποχή εκείνη και γιατί μπόρεσαν να χτυπήσουν γρήγορα και αποτελεσματικά. Καταλαμβάνοντας όλες τις βασικές εγκαταστάσεις των επικοινωνιών έφεραν ένα ανυποψίαστο έθνος πτο τετελεσμένου γεγονότος.

3. Πως κυβέρνησε η Χούντα;

Οι Συνταγματάρχες επιδίωξαν να δημιουργήσουν ένα νέο “ελληνοχριστιανικό” κράτος, και αυτός ο στόχος διαμόρφωση την πολιτική τους. (…) Κάποιες από τις πιο γελοίες πολιτικές τους ήταν η απαγόρευση της μίνι φούστας και η επιβολή υποχρεωτικού μήκους μαλλιών για τους άνδρες. Τα περισσότερα μέτρα στο εσωτερικό αποσκοπούσαν στην εξάλειψη οποιουδήποτε δημιουργούσε υποψίες ως προς την αφιέρωση του στο καθεστώς και στη δια βίου κατήχηση της κοινωνίας με τον ιδιότυπο μεσσιανικό εθνικισμό τους. Οι δημόσιες υπηρεσίες ανανεώθηκαν και όποιος δεν περνούσε το τεστ αφοσίωσης απολυόταν. Ο δικαστικός και ο νομικός κλάδος στερήθηκαν πλήρως κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο λειτουργό.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη μεταρρύθμιση στο εκπαιδευτικό σύστημα. Πέρα από την απόλυση δασκάλων και καθηγητών που δεν συμμορφώνονται στην κυβερνητική γραμμή, όλο το πρόγραμμα σπουδών και τα βιβλία που χρησιμοποιούνταν στις τάξεις άλλαξαν, ώστε να αντικατοπτρίζουν την πολιτικά ορθή άποψη των Συνταγματαρχών για το παρελθόν της Ελλάδας.

Ενώ αναγνώριζαν τη σημασία του ελέγχου της ροής των πληροφοριών και της προπαγάνδας, η “φιλοσοφία” των δικτατόρων για τα ΜΜΕ ήταν τόσο απλή που δεν επιδέχεται ανάλυση. Η συνθηματολογία τους ήταν τόσο απλοϊκή που προσέφερε στους Έλληνες ανεξάντλητη πρώτη ύλη για σάτιρα και ανέκδοτα. Όμως όσο αναποτελεσματικοί ήταν στο να μεταδώσουν το μήνυμα τους, τόσο αποτελεσματικοί ήταν στο να φιμώνουν, με τη γνωστή τους ωμότητα, τον αντιπολιτευτικό Τύπο.

4. Μύθος ή αλήθεια το οικονομικό “θαύμα” της επταετίας;

Οπως εξηγεί στο βιβλίο του “Νεότερη Ελλάδα”, ο Αμερικάνος ιστορικός Τόμας Γκάλαντ, οι Συνταγματάρχες κληρονόμησαν μία αρκετά υγιή οικονομία και κυρίως αυτός ήταν ο λόγος, και όχι τα δικα τους επιτεύγματα, χάρη στον οποίο συνεχίσθηκε η ανάπτυξητης Ελλάδας από το 1967 έως το 1972. Η Χούντα προσπάθησε να προσελκύσει ξένα κεφάλαια και βιομηχανίες στην Ελλάδα και να δελεάσει τους σημαντικότερους Έλληνες εφοπλιστές με πολύ γεναιόδωρες παραχωρήσεις. Τα κατάφερε ως ένα βαθμό, αν και τα οφέλη αυτών των πολιτικών ήταν αμελητέα για την ελληνική οικονομία. Οι δικτάτορες συνομολόγησαν τεράστια δάνεια για να χρηματοδοτήσουν το οικονομικό τους πρόγραμμα, και αυτή η δημοσιονομική ανευθυνότητά τους άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της. Μία συνέπεια ήδη εκείνη την εποχή ήταν ο πληθωρισμός. Αλλά καθώς είχαν φιμώσει τα εργατικά σωματεία και τους άλλους συλλόγους εργαζομένων, μπόρεσαν να διατηρήσουν τους μισθούς σταθερούς.

Χάρη, περισσότερο από κάθε τι άλλο, στα εμβάσματα των μεταναστών από το εξωτερικό και στον τουρισμό, η εύθραυστη οικονομία συνέχισε να αναπτύσσεται κάτω από τον ανόητο έλεγχο του στρατιωτικού καθεστώτος. Το μοναδικό σημαντικό “επίτευγμα” ήταν να χειροτερέψει ακόμη περισσότερο την άνιση κατανομή του πλούτου στην ελληνική κοινωνία.

5. Γιατί οι Συνταγματάρχες είχαν την στήριξη των ΗΠΑ;

Οι ΗΠΑ, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης, ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επίσημα την κυβέρνηση των Συνταγματαρχών (ακολούθησαν σύντομα η Τουρκία και η Μεγάλη Βρετανία). Ακόμα και έτσι, ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον εξέφρασε ανοιχτά την ανησυχία του για το καθεστώς. Επί του διαδόχου του, Ρίτσαρντ Νίξον, οι σχέσεις των δύο χωρών έγιναν πιο εγκάρδιες. Αυτό εν μέρει οφειλόταν σε προσωπικούς παράγοντες, και ιδίως στη φιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Σπύρο Άγκνιου με πολλά εξέχοντα μέλη της ισχυρής ελληνοαμερικανικής εμπορικής κοινότητας η οποία υποστήριζε την δικτατορία, αλλά και σε γεωστρατηγικούς λόγους.

Η Μεσόγειος είχε αποκτήσει καίρια σημασία στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Η άνοδος στην εξουσία του Μουαμάρ Καντάφι στην Λιβύη και η εκλογή του Ντομ Μίντοφ στη Μάλτα στέρησαν από το ΝΑΤΟ καίριες ναυτικές βάσεις. Ταυτόχρονα, η συνεχιζόμενη αραβοϊσραηλινή σύγκρουση και η αυξανόμενη σοβιετική ναυτική παρουσία στην περιοχή ώθησαν το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ να αυξήσουν τις δυνάμεις τους εκεί.

6. Τι οδήγησε στην ανατροπή των Συνταγματαρχών;

Τρεις παράγοντες συνέβαλαν ουσιαστικά στην ανατροπή των Συνταγματαρχών. Ο πρώτος ήταν το φοιτητικό κίνημα, ο δεύτερος ήταν η παγκόσμια οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1970 που έπληξε και ο τρίτος ήταν το πραξικόπημα στην Κύπρο.

7. Ευθύνεται η Δικτατορία της Ελλάδας στην κυπριακή τραγωδία;

Κατά την πρώτη εξαετία της χούντας, οι σχέσεις της ελληνικής ηγεσίας και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, προέδρου της Κύπρου, ήταν εξαιρετικά τεταμένες. Ο Κύπριος ηγέτης κατ’ επανάληψη είχε απευθύνει έκκληση να δοθεί σταδιακά διπλωματική λύση στα προβλήματα του νησιού. Ως εκ τούτου δεν υποστήριζε τη σκληροπυρηνική γραμμή της χούντας για ένωση με την Ελλάδα. Επιπλέον, με τη σιωπηρή υποστήριξη του προέδρου της, στην Κύπρο είχαν βρει καταφύγιο πολλοί αντίπαλοι της δικτατορίας, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος ο πρόεδρος ασκούσε πίεση για την ανάκληση των Ελλήνων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς. Τουλάχιστον μία απόπειρα δολοφονίας κατά του Μακαρίου πραγματοποιήθηκε και πολλές άλλες σχεδιάστηκαν, και σε όλες ήταν μπλεγμένη η χούντα.

Πιστεύοντας ότι ένας σπουδαίος εθνικιστικός σκοπός θα συσπείρωνε τον λαό πίσω του ο Δημήτριος Ιωαννίδης (ο πρώην διοικητής της ΕΣΑ που αντικατέστησε τον Παπαδόπουλο και οδήγησε την Χούντα ακόμη πιο δεξιά) διέταξε άλλη μία απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου. Τελικά κατάφερε την ανατροπή του Μακαρίου, γεγονός που προσέφερε στην Τουρκία το πρόσχημα για να επέμβει. Στις 20 Ιουλίου 1974 (πέντε ημέρες μετά την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας), η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο. Ο τουρκικός στρατός σάρωσε το βόρειο τμήμα του νησιού. Ο Ιωαννίδης κάλεσε αμέσως γενική επιστράτευση του ελληνικού στρατού, αλλά μάταια. Το καθεστώς είχε χάσει και τη λίγη υποστήριξη που απολάμβανε έως τότε.

– Αποσπάσματα από το βιβλίο “ Νεότερη Ελλάδα – Από τον Πόλεμο της Ανεξαρησίας μέχρι τις μέρες μας” του Thomas W. Gallant από τις Εκδόσεις Πεδίο.