Η ζωή του Αριστοτέλη Ωνάση μέσα από τα αρχεία του FBI

Η ζωή του Αριστοτέλη Ωνάση μοιάζει με σύγχρονο παραμύθι και ως τέτοια έχει εξιστορηθεί δεκάδες, εκατοντάδες φορές σε δημοσιεύματα από όλο τον κόσμο, κινηματογραφικές μεταφορές ή ακόμη και βιβλία. Η ταραχώδης ζωή ενός “κοφτερού” μυαλού που “διάβασε” την εποχή του και κατάφερε να γίνει ένας από τους πιο ισχυρούς άνδρες του 20ου αιώνα.

Μπήκαμε στα αρχεία της FBI και διαβάσαμε τις αναφορές που αφορούν στο όνομα του Έλληνα πολυεκατομμυριούχου από την εποχή που ήταν ακόμη στο ξεκίνημα μιας δυναστείας στην Αργεντινή, μέχρι τις λαμπρές μέρες που στο γιοτ του Κριστίνα, στο Μονακό διανυκτέρευαν πολιτικοί, καλλιτέχνες και επιχειρηματίες που όριζαν την τύχη ολόκληρου του πλανήτη.

O Έλληνας από το Μπουένος Άιρες

Τον Ιούλιο του 1942 εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομα ενός Έλληνα, κατοίκου Αργεντινής στην εσωτερική επικοινωνία των ειδικών πρακτόρων της αμερικάνικής υπηρεσίας πληροφοριών. Το FBI ενημερώνει τους αρμοδίους πως θα παρακολουθεί έναν “Έλληνα που μοιάζει να μην έχει φιλικά αισθήματα απέναντι στις πολεμικές προσπάθειες της Αμερικής”.

Η αλληλογραφία θα ενταθεί την επόμενη περίοδο, γύρω από τη δραστηριότητα του Ωνάση αναφορικά με δύο τάνκερ, την Καλλιρόη και την Αντιόπη, των οποίων εμφανίζεται συνιδιοκτήτης με τους αδερφούς Κονιαλίδη. Στις πρώτες επιστολές και σε συνέχεια της μάταιης προσπάθειας του Έλληνα επιχειρηματία να πουλήσει τα τάνκερ στην κυβέρνηση της Αργεντινής, πριν αυτά επιταχθούν από το πολεμικό ναυτικό, ζητώντας άδεια από την επιτροπή των ΗΠΑ, η οποία και του το αρνήθηκε. Σε αυτό το σημείο, οι αμερικανικές υπηρεσίες συλλέγουν πληροφορίες για το ποιόν του.

Σε κάποια έγγραφα σημειώνεται η επικοινωνία τόσο με το Μπουένος Άιρες, όσο και με το αρμόδιο υπουργείο στην Ελλάδα, προκειμένου να διαπιστωθεί “τι μέρος του λόγου” είναι ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Αρχικά, οι πληροφορίες μοιάζουν συγκεχυμένες και σε κάποια επιστολή σημειώνεται πως ο Έλληνας διακατέχεται από τη φασιστική ιδεολογία, γεγονός που θα εξηγούσε την απροθυμία του να συνεργαστεί με το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ. Φυσικά, ο Ωνάσης το μόνο που επιθυμούσε ήταν να αποκομίσει το υψηλότερο δυνατό κέρδος, κάτι που τελικά κατόρθωσε με άλλο τρόπο και όχι πουλώντας τα δύο τάνκερ. Έτσι, ταξίδεψε στην Αμερική και έθεσε τα δύο πλοία στην υπηρεσία της Πολεμικής Ναυτικής Διοίκησης.

Δεκαετίες αργότερα, σε έγγραφα και πάλι του FBI, αναφέρεται πόσο επικερδής ήταν η περίοδος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για τον Έλληνα πλοιοκτήτη και πώς κράτησε τα καινούρια του πλοία ασφαλή μέχρι να περάσει ο πόλεμος.

Το κόλπο με τον βρεγμένο καπνό

Στις πρώτες επιστολές για τον Ωνάση, το FBI δυσκολεύεται να πάρει σαφείς πληροφορίες για το παρελθόν του. Για παράδειγμα εμφανίζεται γεννημένος στη Θεσσαλονίκη, στις 21 Σεπτεμβρίου του 1900. Η ημερομηνία αυτή παρουσιάζεται σε πολλά μεταγενέστερα έγγραφα, ώσπου να γίνει αντιληπτή η αντίφαση, χρόνια αργότερα, από κάποιες δηλώσεις της κόρης του Χριστίνας, η οποία και σημείωσε την πραγματική ημερομηνία των γενεθλίων, 15 Ιανουαρίου 1906 και φυσικά τον τόπο γεννήσεως, τη Σμύρνη της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης είχε καταφτάσει στο Μπουένος Άιρες το 1920, όπου και δούλευε αρχικά ως τηλεφωνητής. Μαζί του ήταν και γαμπρός του Νικόλαος Κονιαλίδης, τον οποίο και συνάντησε στην πρωτεύουσα της Αργεντινής λίγο αργότερα ο Κωνσταντίνος Κονιαλίδης. Στα αρχεία του FBI σημειώνεται πως υπήρξε μια ένταση στην οικογένεια που έκανε τον νεαρό Αριστοτέλη να μεταναστεύσει. Επίσης, τονίζεται πως οι διαφορές αυτές λύθηκαν με την επίσκεψη ενός φίλου του πατέρα του στην Αργεντινή, η οποία συνοδεύτηκε από ένα σημαντικό φορτίο καπνού – ο πατέρας Σωκράτης Ωνάσης ήταν καπνέμπορος στη Σμύρνη. Περισσότερα φορτία ακολούθησαν. Έτσι ο Αριστοτέλης Ωνάσης ξεκίνησε την εμπορεία καπνού από την Τουρκία. Τα καπνά έπλεαν για τη Γένοβα, όπου το φορτίο μεταφορτωνόταν και σάλπαρε υπερατλαντικά για τη Νότιο Αμερική.

Σε αυτή τη μεταφόρτωση φαίνεται πως σκαρφίστηκε μια δαιμόνια κομπίνα ο επιχειρηματίας που θα του επέφερε σημαντικά κέρδη. Διέταξε δικούς του ανθρώπους να ψεκάζουν τα δέματα του καπνού με θαλασσινό νερό κατά την παραμονή τους στο λιμάνι της Γένοβα αποκομίζοντας σημαντικά οφέλη από αποζημιώσεις, επιπλέον των κερδών από το εμπόριο. Το έγγραφο υποστηρίζει πως κάποιος υπάλληλος πρόδωσε την απάτη και μάλιστα σε μια περίοδο όπου ο Νικόλας Κονιαλίδης βρισκόταν στην ιταλική πόλη, με αποτέλεσμα να εμπλακούν πράκτορες των ασφαλιστικών εταιριών, να διαπιστωθεί η πράξη και εκείνος να καταλήξει για ένα διάστημα στη φυλακή.

Την υστεροφημία, αλλά και την αξιοπιστία του Ωνάση ως επιχειρηματία διέσωσε ένας Έλληνας υπουργός ονόματι Μιχαλόπουλος (έτσι τον παραθέτει στα αρχεία), ο οποίος και φρόντισε η αναφορά της απάτης που εστάλη από τη Γένοβα στην Ελλάδα να χαθεί μυστηριωδώς. Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε πως επρόκειτο για τον υπουργό Τύπου και Πληροφοριών Ανδρέα Μιχαλόπουλο, ο οποίος είχε λάβει χαρτοφυλάκιο στην κυβέρνηση Τσουδερού.

Οι αναφορές για την υπόθεση των δύο τάνκερ συνεχίστηκαν μέχρι και τον Απρίλιο του 1944, οπότε και  η υπόθεση έκλεισε για την υπηρεσία με τη σημείωση πως “η έρευνα δεν απέφερε καμιά δραστηριότητα αντιδραστικής συμπεριφοράς και έτσι […] η υπόθεση αρχειοθετείται”. 

Το σκάνδαλο των ναυτιλιακών εταιριών

Οι μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής φαίνεται πως αφήνουν τον Αριστοτέλη Ωνάση στην ησυχία του, ως τις αρχές της δεκαετίας του ’50. Εκεί εμφανίζεται και πάλι το πρώτο έγγραφο για τον Έλληνα Κροίσο, το οποίο και σημειώνει την έντονη δραστηριότητα του. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης έχει γίνει πλέον εφοπλιστής και οι αρχές θυρυβούνται από την ραγδαία εξάπλωση των δραστηριοτήτων του.

Τον Οκτώβριο του 1954 ένα υπόμνημα του τμήματος δικαιοσύνης των ΗΠΑ αναφέρεται για πρώτη φορά στον μεγάλο αντίπαλο του, τον επίσης Έλληνα Σταύρο Νιάρχο. Το υπόμνημα μιλά για κάποιον, του οποίου τα στοιχεία παραμένουν απόρρητα, από τον οποίον οι αρχές ενημερώνονται για τη σχέση των δύο ανδρών. “Ο Σταύρος Νιάρχος είναι εφοπλιστής και ανταγωνιστής του Αριστοτέλη Ωνάση. Νιάρχος και Αριστοτέλης έχουν παντρευτεί δύο αδερφές (τις αδερφές Λιβανού)”. Η αμερικανική διοίκηση συνέλεγε πληροφορίες αναφορικά με μια υπόθεση απάτης προς το αμερικανικό δημόσιο, στην οποία ήταν ανακατεμένος ο Αριστοτέλης Ωνάσης. “Να σου θυμίσω πως κατά του Ωνάση εκκρεμεί κατηγορητήριο από τον Οκτώβρη του 1953, πως συνωμότησε με άλλους σε ψευδή δήλωση στην επιτροπή ναυτιλίας των ΗΠΑ για την αγορά επιπλέον τάνκερ” σημείωνε το υπόμνημα. Η υπόθεση μάλιστα είχε οδηγήσει τον νο. 1 του FBI, Edgar Hoover να διατάξει τη σύλληψη του Έλληνα εφοπλιστή.

Το ένα ζήτημα για το οποίο κατηγορείτο ο επιχειρηματίας, αφορούσε τη δραστηριότητά του με πολεμικά πλοία, ενώ παράλληλα επινόησε έναν τρόπο να παρακάμψει την αμερικανική νομοθεσία, η οποία προέβλεπε πως για να είναι κανείς ιδιοκτήτης πλοίων με αμερικανική σημαία, θα πρέπει να είναι Αμερικανός υπήκοος. Ο Ωνάσης είχε δηλώσει ψευδώς πως κάποια από τα πλοία του ήταν αμερικανικών συμφερόντων αποδίδοντάς τα σε διάφορες εταιρίες, που θα μπορούσε να τις αποκαλέσει κανείς εταιρίες-φάντασμα. Το Δεκέμβριο του 1955, ο εφοπλιστής παραδέχτηκε την ενοχή του για έξι από τις εταιρίες και συμφώνησε να πληρώσει στην αμερικανική κυβέρνηση το ποσό των 7 εκατ. δολαρίων ως αποζημίωση.  

Ο μύθος του Ωνάση τραβά τα φώτα της δημοσιότητας

Σε μια εκτενή αναφορά για τον Αριστοτέλη Ωνάση, με παραλήπτη τον Carta Deloach διοικητή του FBI και δεξί χέρι του ισχυρού άνδρα των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών Edgar Hoover, με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 1963, επισημαίνεται το μέγεθος της δημοσιότητας που έλκει το όνομα Ωνάσης από το ’55 και μετά.

“Έχει στην ιδιοκτησία του ένα υπερπολυτελές γιοτ, ονόματι Κριστίνα IV, το οποίο διατηρεί κατά κύριο λόγο στο Μόντε Κάρλο και στο οποίο έχει διασκεδάσει πολλές από τις επιφανέστερες προσωπικότητες στον κόσμο” σημειώνει η αναφορά και συνεχίζει. “Το 1959, ο Ωνάσης ενεπλάκη σε ένα σκάνδαλο που τράβηξε ιδιαίτερη δημοσιότητα. Φαίνεται πως ανέπτυξε σχέσεις με την τραγουδίστρια της όπερας, Μαρία Κάλλας, κατά τη διάρκεια μιας κρουαζιέρας στο γιοτ του, που κατέληξε σε χωρισμό της από το σύζυγό της”. Ενδεικτικό του ενδιαφέροντος των αμερικανικών αρχών στον Έλληνα επιχειρηματία, είναι πως στα αρχεία παρατηρούμε από ένα χρονικό σημείο και έπειτα, αποκόμματα εφημερίδων για τον εφοπλιστή, ακόμη και κείμενα που πρόκειται να εκφωνηθούν από το ραδιόφωνο. Σε ένα από αυτά το Σεπτέμβριο του 1959, το οποίο υπογράφει ο Paul Harvey, εμβληματική προσωπικότητα των ερτζιανών στην Αμερική, καταγράφεται η σχέση της σοπράνο Μαρία Κάλλας με τον Αριστοτέλη Ωνάση και πως αυτή μπορεί να επηρεάσει την καριέρα της παγκοσμίου φήμης καλλιτέχνη.

Βεβαίως το πιο σημαντικό γεγονός των κοσμοπολίτικων ειδήσεων, που καταγράφεται και αρχειοθετείται με λεπτομέρεια στα αρχεία του FBI, είναι η σχέση του Ωνάση με τη χήρα του Κένεντι, Τζάκι.

Το υπόμνημα στον Deloach κλείνει με την πληροφορία της φιλοξενίας της Τζάκι, αλλά και του Franklin D. Roosvelt Jr. και άλλων διασημοτήτων στη θαλαμηγό του Ωνάση. “Σε άρθρο της εφημερίδας Washington Post τίθεται το ερώτημα, κατά πόσο είναι σωστό η κα. Κένεντι, αλλά και ο Rousveelt να δέχονται να φιλοξενηθούν από τον Ωνάση, ειδικά ο τελευταίος δεδομένης της θέσης του στην γνωμοδότηση επί των ναυτιλιακών ζητημάτων”. Ο επικεφαλής του γραφείου εγκλημάτων των μυστικών υπηρεσιών M. A. Jones που συνέταξε το υπόμνημα αυτό, θα επανέλθει αρκετές φορές ακόμη με υπομνήματα που παραθέτουν περιληπτικά όλα τα στοιχεία που διαθέτει το FBI για τον Αριστοτέλη Ωνάση.

Η εμπλοκή Ωνάση στη διαμάχη της Κύπρου

Σε ένα από τα έγγραφα εντοπίσαμε μια επιστολή από το Βανκούβερ του Καναδά, με ημερομηνία 29 Ιουνίου 1964, στην οποία το FBI λάμβανε γνώση για την επέμβαση του Αριστοτέλη Ωνάση, ώστε να διαφύγει ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος από το νησί της Κύπρου.

Ο αποστολέας αναφέρεται στις αναταραχές στο νησί που κατέληξαν στην επικήρυξη του Μακάριου, ακόμη και από τους ίδιους τους Άγγλους. Ο ηγέτης των Κυπρίων διέφυγε της σύλληψης με τη συνδρομή ενός από τα τάνκερ του Αριστοτέλη Ωνάση. Το Olympic Flame, παρέκλινε της πορείας του και πλησίασε τις ακτές της Κύπρου, ώστε να επιβιβαστεί ο Αρχιεπίσκοπος. Το πλοίο πέρασε από τον περσικό κόλπο και κατέληξε στις Σεϋχέλλες όπου και αποβιβάστηκε ο Κύπριος κληρικός.

Γνωρίζουμε πως ο Αριστοτέλης Ωνάσης είχε γνωρίσει τον Ουίνστον Τσόρτσιλ και μάλιστα τον είχε φιλοξενήσει στη θαλαμηγό του στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Ξέρουμε επίσης πως ήταν θερμός υποστηρικτής των όσων πρέσβευε ο Μακάριος για την Κύπρο, γνώμη που δεν δίστασε να εκφράσει και στον ίδιο το Βρετανό πολιτικό. Όσο για τα περί της διάσωσης, απλώς τα παραθέτουμε όπως τα ανακαλύψαμε στα αρχεία του FBI.

Τα αρχεία του FBI ασχολούνται και με τις συναλλαγές του Ωνάση με τη Σαουδική Αραβία, με την αμερικανική διοίκηση να μοιάζει ιδιαίτερα ενοχλημένη με τις σχέσεις που έχει αναπτύξει ο επιχειρηματίας στη Μέση Ανατολή. Αργότερα, εμφανίζονται και υπομνήματα που εκφράζουν ανησυχίες πως ο Ωνάσης έσπαγε και το σιδηρούν παραπέτασμα που χώριζε τη Δύση, από την ανατολική Ευρώπη, για χάρη των επιχειρήσεών του. Τα αρχεία εμπλουτίζονται ως επί το πλείστον με δημοσιεύματα εφημερίδων, με τους πράκτορες να παραθέτουν υπομνήματα για το κατά πόσο οι πληροφορίες αυτών είναι αληθείς ή όχι.

Το κεφάλαιο Ωνάσης είναι ένα τεράστιο ζήτημα στα κιτάπια των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που εκτείνεται σε εκατοντάδες σελίδες και αναφορές που σίγουρα θα “πλημμύριζαν” ακόμη περισσότερα βιβλία για τον Έλληνα Κροίσο. Σε κάθε περίπτωση, η ανάγνωσή τους είναι απολαυστική και ξετυλίγει με ξεχωριστό τρόπο, σίγουρα διαφορετικό από τα συνηθισμένα, τις σελίδες της ιστορίας.