Κολπική Μαρμαρυγή: Γιατί το φτερούγισμα της καρδιά μπορεί να είναι επικίνδυνο

Τα νεότερα για την διάγνωση, την πρόληψη και την αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής αναλύει σε άρθρο του ο Μιχάλης Εφραιμίδης M.D., Ph.D., Συντονιστής Διευθυντής Καρδιολογικού Τομέα και Διευθυντής Τμήματος Ηλεκτροφυσιολογίας στο «Ωνάσειο» Νοσοκομείο.

Η Κολπική Μαρμαρυγή (ΚΜ) είναι ο ακανόνιστος και στις περισσότερες περιπτώσεις πολύ γρήγορος καρδιακός ρυθμός. Ο απλός ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός ονομάζεται αρρυθμία. Η ΚΜ είναι μία κατάσταση η οποία θα πρέπει να παρακολουθείται και να αντιμετωπίζεται, καθώς ενέχει «παράπλευρους» κινδύνους ακόμα και για την ίδια τη ζωή. Κι αυτό, διότι μπορεί να δημιουργήσει θρόμβους αίματος στην καρδιά και να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής ανεπάρκειας και άλλων επιπλοκών που σχετίζονται με την καρδιά και τα αγγεία.

Τα συμπτώματα της Κολπικής Μαρμαρυγής

Δεν έχουν όλοι οι ασθενείς με ΚΜ αισθητά συμπτώματα. Ωστόσο, κάποιοι μπορεί να βιώσουν:

• Αίσθημα γρήγορου φτερουγίσματος ή δυνατού καρδιακού παλμού, που ονομάζεται αίσθημα παλμών
• Πόνο στο στήθος
• Ζάλη
• Κόπωση
• Λιποθυμία
• Μειωμένη ικανότητα άσκησης
• Δύσπνοια
• Αδυναμία

Τύποι Κολπικής Μαρμαρυγής

1. Παροξυσμική: Τα συμπτώματα έρχονται και παρέρχονται και μπορεί να διαρκέσουν από λίγα λεπτά έως μια εβδομάδα.
2. Εμμένουσα: Τα επεισόδια της αρρυθμίας διαρκούν πάνω από 7 ημέρες. Ο καρδιακός ρυθμός επανέρχεται μόνος του ή μετά από ιατρική παρέμβαση.
3. Μακροχρόνια εμμένουσα: Τα επεισόδια της αρρυθμίας διαρκούν περισσότερο από 12 μήνες ενώ έχει αποφασιστεί από τον θεράποντα καρδιολόγο και τον ασθενή η παρέμβαση για αποκατάσταση του φυσιολογικού ρυθμού.
4. Μόνιμη: Ο ασθενής βρίσκεται μόνιμα σε κολπική μαρμαρυγή και έχει αποφασιστεί από τον θεράποντα καρδιολόγο και τον ασθενή να μην γίνει προσπάθεια αποκατάστασης του φυσιολογικού ρυθμού.

Αιτίες της Κολπικής Μαρμαρυγής

Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια πάθηση με σύμπλοκη αιτιοπαθογένεια που δεν έχει πλήρως αποσαφηνιστεί. Στην πλειοψηφία των ασθενών δεν ανευρίσκεται κάποιο σαφές αίτιο που την προκάλεσε. Η συχνότητα εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας και με την συνύπαρξη άλλων καρδιακών παθήσεων και συννοσηροτήτων. Μετά το πρώτο κλινικό επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής, η αρρυθμία τείνει να επανεμφανίζεται μετά από ποικίλο χρονικό διάστημα που δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί.

Συνυπάρχουσες παθήσεις ή καθημερινές συνήθειες που μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής είναι οι ακόλουθες:

• Συγγενείς καρδιοπάθειες- Μεσοκολπικές επικοινωνίες
• Πρόβλημα με τον φυσικό βηματοδότη της καρδιάς, που ονομάζεται σύνδρομο νοσούντος φλεβοκόμβου
• Διαταραχές του ύπνου (υπνική άπνοια)
• Δυσλειτουργία καρδιακής βαλβίδας (πχ ανεπάρκεια μιτροειδούς βαλβίδας)
• Διαταραχές του θυρεοειδούς
• Πνευμονικά νοσήματα
• Καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις
• Μυοκαρδιοπάθειες
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Γενετικά νοσήματα
• Η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας αλκοόλ ή καφεΐνης
• Χρήση ναρκωτικών ουσιών
• Το κάπνισμα ή η χρήση καπνού
• Παχυσαρκία
• Έλλειψη άσκησης ή υπερβολική άσκηση
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Αρτηριακή υπέρταση

Τι συμβαίνει στην Κολπική Μαρμαρυγή

Για να κατανοήσετε την Κολπική Μαρμαρυγή, θα πρέπει να γνωρίζετε πώς χτυπά φυσιολογικά η καρδιά.

Η καρδιά αποτελείται από τέσσερις θαλάμους, δύο κόλπους και δύο κοιλίες. Ο δεξιός κόλπος και η δεξιά κοιλία συγκεντρώνει το χαμηλό σε οξυγόνο αίμα που έχει χρησιμοποιηθεί από όλα τα όργανα και το προωθεί στους πνεύμονες προς οξυγόνωση. Το καλά οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες επιστρέφει στις αριστερές καρδιακές κοιλότητες (αριστερός κόλπος, αριστερή κοιλία) που προωθούν το αίμα στα υπόλοιπα όργανα.

Σε φυσιολογικές συνθήκες (φλεβοκομβικός ρυθμός) οι κόλποι γεμίζουν αρχικά με αίμα και στη συνέχεια συσπώνται για να προωθήσουν συγχρονισμένα το αίμα στις κοιλίες. Στην περίπτωση της κολπικής μαρμαρυγής οι κόλποι χάνουν την ηλεκτρική ικανότητα συγχρονισμένης σύσπασης και συσπώνται άρρυθμα, γρήγορα και αναποτελεσματικά.

Αυτή η γρήγορη και άρρυθμη σύσπαση των κόλπων μεταδίδεται και στις καρδιακές κοιλίες. Σε αυτή την άρρυθμη και γρήγορη σύσπαση της καρδιάς οφείλεται η ψηλάφηση των άρρυθμων και γρήγορων σφύξεων σε έναν ασθενή με επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής. Φυσιολογικά οι καρδιακές σφύξεις είναι ρυθμικές και κυμαίνονται μεταξύ 60 και 100/λεπτό. Στην περίπτωση της κολπικής μαρμαρυγής σε έναν ασθενή που δεν λαμβάνει αγωγή, οι σφύξεις κατά κανόνα ξεπερνούν τις 100/λεπτό.

Τα επεισόδια της κολπικής μαρμαρυγής συνήθως ξεκινούν και σταματάνε αιφνίδια. Σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται ιατρική παρέμβαση για την αποκατάσταση του φυσιολογικού ρυθμού.

Η κολπική μαρμαρυγή δεν είναι μια κατάσταση που απειλεί άμεσα την ζωή. Αποτελεί όμως έναν μείζονα παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και κατά συνέπεια απαιτείται η χορήγηση αντιπηκτικών φαρμάκων για να μειωθεί ο κίνδυνος. Επιπλέον η κολπική μαρμαρυγή συνδέεται με μειωμένη ποιότητα ζωής και σε κάποιες περιπτώσεις με αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης καρδιακής ανεπάρκειας.

Επιπλοκές της Κολπικής Μαρμαρυγής

Η κολπική μαρμαρυγή αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για εμφάνιση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Ο κίνδυνος αυξάνεται περαιτέρω όσο αυξάνεται η ηλικία και όταν συνυπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το ιστορικό εγκεφαλικού ή στεφανιαίας νόσου, η καρδιακή ανεπάρκεια, η καρδιακή αμυλοείδωση και η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια.

Η συστηματική λήψη αντιπηκτικών φαρμάκων είναι μια ισχυρά τεκμηριωμένη θεραπεία που μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή. Όλοι οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή θα πρέπει να λαμβάνουν καθημερινά αντιπηκτική αγωγή σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα καρδιολόγου με ελάχιστες εξαιρέσεις (άτομα νεότερα των 65 ετών χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου).

Πρόληψη της Κολπικής Μαρμαρυγής

Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και να προλάβει την ΚΜ.

Ορισμένες βασικές συμβουλές για την υγεία της καρδιάς είναι:

Ελέγξτε την υψηλή αρτηριακή πίεση, την υψηλή χοληστερόλη και τον διαβήτη.

• Μην καπνίζετε.
• Επιλέξτε διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και κορεσμένα λιπαρά.
• Ασκηθείτε τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα.
• Κοιμηθείτε καλά. Οι ενήλικες πρέπει να κοιμούνται καλά τουλάχιστον 7 καθημερινά.
• Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος.
• Μειώστε και διαχειριστείτε το στρες.
• Εκπαιδευτείτε στην ψηλάφηση των σφύξεων σας στα πλαίσια αυτοελέγχου για πιθανή εμφάνιση αρρυθμίας

Πότε θα πρέπει να επισκεφθείτε γιατρό

Άμεση ιατρική εκτίμηση απαιτείται σε κάθε περίπτωση που αισθάνεστε έντονους παλμούς, ταχυκαρδία, αίσθημα ζάλης, απώλεια αισθήσεων, δυσκολία στην αναπνοή ή πόνο στο στήθος. Επιπλέον σε περιπτώσεις καταγραφής αρρυθμίας σε συσκευές (πχ ‘έξυπνα ρολόγια’, πιεσόμετρα), οι καταγραφές θα πρέπει να εκτιμηθούν από ειδικό.

Τρόποι αντιμετώπισης και θεραπείας της Κολπικής Μαρμαρυγής

Η θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής στοχεύει στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης επιπλοκών (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια) και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Οι θεραπείες της κολπικής μαρμαρυγής μειώνουν τη συχνότητα εμφάνισης επεισοδίων της αρρυθμίας, την διάρκεια των επεισοδίων και καθυστερούν την εξέλιξη της σε πιο επίμονες μορφές. Ωστόσο η κολπική μαρμαρυγή είναι μια αρρυθμία που αν και μπορεί να υφεθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν μπορεί να εξαφανιστεί πλήρως.

Οι θεραπείες περιλαμβάνουν:

Χορήγηση φαρμάκων: Όλοι οι ασθενείς με ιστορικό κολπικής μαρμαρυγής θα πρέπει να λαμβάνουν καθημερινά αντιπηκτική αγωγή σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα καρδιολόγου ώστε να προστατευθούν από τον κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Όσον αφορά την διατήρηση του φυσιολογικού ρυθμού και την αποτροπή των επεισοδίων αρρυθμίας, σε κάποιους ασθενείς επιλέγεται η χρήση αντιαρρυθμικών φαρμάκων. Τα αντιαρρυθμικά φάρμακα μπορεί να χορηγούνται χρονίως για να αποτρέψουν την εμφάνιση επεισοδίων της αρρυθμίας ή να χορηγούνται εκτάκτως σε περιπτώσεις αρρυθμίας για να βοηθήσουν να επανέλθει ο φυσιολογικός ρυθμός της καρδιάς. Σε κάθε περίπτωση, τα αντιαρρυθμικά φάρμακα θα πρέπει να χορηγούνται με προσοχή και υπό τακτική καρδιολογική παρακολούθηση λόγω του κινδύνου ανεπιθύμητων ενεργειών.

Καρδιομετατροπή ή ηλεκτρική ανάταξη: Σε επιλεγμένους ασθενείς που βρίσκονται υπό αρρυθμία και δεν έχει επιτευχθεί αποκατάσταση του φυσιολογικού ρυθμού με άλλα μέσα (πχ αντιαρρυθμικά φάρμακα, αυτόματη ανάταξη), μπορεί να επιλεγεί να υποβληθούν σε ηλεκτρική ανάταξη. Η ηλεκτρική ανάταξη δεν αποτελεί μια χρόνια θεραπεία και δεν αποτρέπει την εμφάνιση της αρρυθμίας στο μέλλον. Αποτελεί ένα θεραπευτικό μέσο για αποκατάσταση του φυσιολογικού ρυθμού σε επίμονα επεισόδια της αρρυθμίας. Είναι μια ανώδυνη διαδικασία που πραγματοποιείται υπό ήπια αναισθησία.

Επεμβάσεις διαδερμικής κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής (ablation): Η διαδερμική κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής αποτελεί μια πρώτης γραμμής θεραπεία για την αποτροπή μελλοντικών επεισοδίων και την καθυστέρηση της εξέλιξης της αρρυθμίας σε πιο επίμονες μορφές. Αποτελεί την αποτελεσματικότερη θεραπεία για την διατήρηση του φυσιολογικού ρυθμού και είναι η μόνη θεραπεία που ανατρέπει τη φυσική εξέλιξη της νόσου. Κατά συνέπεια, ασθενείς που έχουν συμπτωματική κολπική μαρμαρυγή και είναι κατάλληλοι για κατάλυση της αρρυθμίας θα πρέπει να υποβάλλονται σε επέμβαση ως πρώτης γραμμής θεραπείας καθώς μελέτες έχουν αποδείξει ότι η πρώιμη παρέμβαση (εντός έτους από την αρχική διάγνωση) επιτυγχάνει τα ευνοϊκότερα αποτελέσματα. Η κατάλυση μπορεί να πραγματοποιηθεί με ποικίλες τεχνικές που επιλέγονται από τον εξειδικεύμενο επεμβατικό αρρυθμιολόγο ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ασθενούς.

Χειρουργική θεραπεία της Κολπικής Μαρμαρυγής

Η χειρουργική θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής κατά κανόνα πραγματοποιείται συνδυαστικά με άλλες καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις (πχ αντικατάσταση/επιδιόρθωση μιτροειδούς βαλβίδας σε ασθενείς με συνυπάρχουσα κολπική μαρμαρυγή). Σε σπάνιες και καλά επιλεγμένες περιπτώσεις ασθενών που έχει αποτύχει η διαδερμική κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής, μπορεί να πραγματοποιηθεί χειρουργική κατάλυση από εξειδικευμένο καρδιοχειρουργό.