Οι κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά

Την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936-1941) οι διώξεις κατά του κουμμουνιστικού κόμματος προκάλεσαν τεράστια πλήγματα στις οργανώσεις του. Σχεδόν το σύνολο της ηγεσίας του και χιλιάδες μέλη συνελήφθησαν από την Ασφάλεια, φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν.

Τον Απρίλιο του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση του τραπεζίτη Εμμανουήλ Τσουδερού και ο βασιλιάς επέλεξαν να εγκαταλείψουν τη χώρα για να μην αιχμαλωτιστούν. Κατά την αποχώρησή τους, παρέδωσαν στους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές περίπου 2.000 κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους. Το ελληνικό κράτος αποφάσισε να παραδώσει τους Έλληνες πολιτικούς του αντιπάλους στον ξένο στρατιωτικό κατακτητή, αν και γνώριζε τι σήμαινε η παράδοση Ελλήνων κομμουνιστών στους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές. Μια παράδοση που δεν πραγματοποιήθηκε από την πρώτη κυβέρνηση συνεργατών του στρατηγού Τσολάκογλου, η οποία δεν είχε ακόμη σχηματιστεί, αλλά από τις επίσημες ελληνικές αρχές.

Ο δάσκαλος Κώστας Τσίρκας ήταν ένας από τους προπολεμικούς κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους. Γεννήθηκε το 1906 στα Πράμαντα της Ηπείρου. Ήταν δάσκαλος. Το 1930 μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη. Εκεί οργανώθηκε στο ΚΚΕ. Την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά ανέπτυξε ιδιαίτερη συνδικαλιστική δράση. Ήταν πρόεδρος του συλλόγου δασκάλων «Αναγέννησις», συντάκτης της ομώνυμης εφημερίδας και συμμετείχε στο Αντιδικτατορικό Μέτωπο Μακεδονίας.Πιάστηκε από χωροφύλακες της Ειδικής Ασφάλειας στις 6 Μαΐου 1938 και οδηγήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης κομμουνιστών της Ακροναυπλίας.

 

Μετά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, ο Τσίρκας και οι συγκρατούμενοί του παραδόθηκαν στους κατακτητές. Η παράδοση έγινε από τον διοικητή της Διεύθυνσης Χωροφυλακής Πελοποννήσου και τον Νομάρχη Αργολιδοκορινθίας κατόπιν εντολής του Υφυπουργού Δημόσιας Ασφάλειας Κωνσταντίνου Μανιαδάκη. Τον Σεπτέμβριο του 1942 ο Τσίρκας μεταφέρθηκε, με άλλους κομμουνιστές κρατούμενους, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα και στις 3 Σεπτεμβρίου 1943 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου.

Ο Τσίρκας είχε την τύχη εκατοντάδων άλλων κομμουνιστών, πολιτικών κρατουμένων από την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά. Χωρίς να έχουν διαπράξει κανένα αδίκημα κατά των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών, δεδομένου ότι σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής ήταν εκτοπισμένοι ή φυλακισμένοι, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Αυτοί οι άνθρωποι εκτελέστηκαν αποκλειστικά και μόνο λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Επειδή ήταν κομμουνιστές. Ο Κώστας Τσίρκας εκτελέστηκε την Πρωτομαγιά του 1944 στην ομαδική εκτέλεση των 200 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Μέρες μετά την εκτέλεση έφτασε στην Αθήνα η σύζυγός του, που ζούσε στην Θεσσαλονίκη. Η Κατίνα Τσίρκα αναζητούσε στοιχεία για τη τύχη του Κώστα, καθώς δεν είχαν ανακοινωθεί τα ονόματα των εκτελεσμένων. Πάντα υπήρχε η ελπίδα. Κυκλοφορούσαν φήμες ότι τους 100 τους εκτέλεσαν και τους άλλους 100 τους έστειλαν στη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία. Ότι πολλοί δραπέτευσαν από τα φορτηγά που τους μετέφεραν στο Σκοπευτήριο και κρύβονταν σε διάφορα σπίτια. Η Κατίνα θυμόταν: «η αγωνία όλων μας ήταν μεγάλη και ο πόνος αβάστακτος. Έπρεπε να μάθουμε τι ακριβώς έγινε. Θέλαμε όλοι μας να ξέρουμε, αν όντως σώθηκε κάποιος, που θα μπορούσε να μας πληροφορούσε κάτι θετικό».

Η Κατίνα είχε δώσει στον Κώστα την κουβέρτα με την οποία την σκέπαζαν οι γονείς της όταν ήταν μικρή. Ήθελε να έχει κάτι δικό της στη φυλακή. Ο Κώστας της είχε υποσχεθεί ότι θα την έχει πάντα μαζί του. Αυτή η κουβέρτα διέλυσε και τις τελευταίες ελπίδες που είχε:

«Κάποια μέρα πληροφορηθήκαμε ότι σε μια αποθήκη της Αρχιεπισκοπής Αθηνών στην οδό Φιλοθέης, υπήρχαν ρούχα εκτελεσμένων. Ψάχνοντας με προσοχή κι ευλάβεια όλα αυτά τα ιερά απομεινάρια, βρήκα την κουβέρτα. Μέσα στην κουβέρτα αυτή ήταν προσεκτικά τυλιγμένο το σακάκι του, που φορούσε πριν απ’ την εκτέλεση. Στη μέσα τσέπη του σακακιού ήταν με φροντίδα τοποθετημένα, το τελευταίο του γράμμα, το γεμάτο κουράγιο, αγάπη και στοργή, φωτογραφίες του παιδιού και δικές μου».

Το τελευταίο γράμμα του Τσίρκα έγραφε: «Πρωτομαγιά. Γειά σας όλοι. Πάμε στη μάχη. Κώστας Τσίρκας»

_{Photo Credits:}

_{1. Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Φωτογραφικό Αρχείο, Συλλογή Δονδολίνου}

_{2. Αντώνης Φλούντζης, Χαϊδάρι. Κάστρο και βωμός της Εθνικής Αντίστασης, Αθήνα, Παπαζήσης 1986}

_{3. Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Αρχείο ΕΔΑ}

Ακούστε την ιστορία σε αφήγηση Μενέλαου Χαραλαμπίδη για τον Αθήνα 984: